Mỹ áp thuế thủy sản nhập khẩu, Việt Nam linh hoạt giữ thị phần

Từ tháng 4/2025, Mỹ bắt đầu áp thuế mới với hầu hết sản phẩm thủy sản nhập khẩu, mức phổ biến là 10%, riêng một số nhóm hàng từ các nước bị áp thuế lên tới 30%. Theo bản tin Global Trade Update ngày 4/6/2025 của Hội nghị Liên Hợp Quốc về Thương mại và Phát triển (UNCTAD), chính sách này đang tạo ra những biến động lớn trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Đây là động thái lớn, bởi Mỹ là quốc gia nhập khẩu thủy sản lớn nhất thế giới với kim ngạch khoảng 16 tỷ USD mỗi năm, trong khi xuất khẩu chỉ đạt khoảng 4,5 tỷ USD.

Theo UNCTAD, mức thuế này không chỉ khiến giá thủy sản tại Mỹ tăng vọt, mà còn tạo áp lực lớn lên chuỗi cung ứng toàn cầu do Mỹ chưa thể ngay lập tức mở rộng sản xuất nội địa, đặc biệt là các loại thủy sản như cá hồi, vốn cần tới 3 năm để đạt sản lượng ổn định.

Đồng thời, Mỹ cũng nâng thuế nhập khẩu nguyên liệu đóng tàu như thép và nhôm, khiến chi phí logistics, bảo quản thủy sản tăng cao. Theo Reuters, giá thủy sản tiêu dùng phổ biến tại Mỹ như tôm, cá ngừ, cá hồi dự kiến tăng mạnh. Người tiêu dùng Mỹ sẽ phải chi nhiều hơn để duy trì mức tiêu dùng trung bình 20 pounds (khoảng 9 kg) mỗi năm.

Những hệ quả trực tiếp và gián tiếp đối với Việt Nam

Thống kê từ Descartes Datamyne (một nền tảng cung cấp dữ liệu thương mại toàn cầu, giúp các doanh nghiệp mở rộng hoạt động kinh doanh xuất nhập khẩu) chỉ ra rằng nhập khẩu thủy sản bằng container từ những khu vực chịu thuế cao vào Mỹ đã giảm rõ rệt, trong tháng 5/2025 giảm tới 28,5% so với cùng kỳ năm ngoái, tháng 6 cũng giảm 28,3%.

Theo UNCTAD, sự sụt giảm này buộc các nước phụ thuộc vào xuất khẩu thủy sản phải điều chỉnh lại chiến lược, chuyển hướng sang thị trường nội địa hoặc tìm kiếm đối tác mới, làm tăng áp lực cạnh tranh trên thị trường toàn cầu.

Với Việt Nam, dù không trực tiếp bị áp mức thuế cao nhất, nhưng tác động gián tiếp vẫn rất đáng kể. Trước hết, việc các nước phải điều chuyển luồng hàng khiến những thị trường xuất khẩu trọng điểm của Việt Nam như EU, Nhật Bản, Hàn Quốc sẽ phải đối mặt với nguy cơ dư thừa nguồn cung, cạnh tranh gay gắt hơn về giá cả.

Ngoài ra, Việt Nam cũng chịu ảnh hưởng từ việc giá nguyên liệu đầu vào như thép và nhôm tăng cao. Theo Energy News (2025), chi phí đầu vào tăng sẽ gây áp lực lớn lên các ngành công nghiệp phụ trợ như bao bì, máy móc và vật liệu chế biến thủy sản. Thêm vào đó, sự biến động của các tuyến đường cảng biển cũng tạo ra thách thức lớn, làm gián đoạn vận tải, kéo dài thời gian giao hàng, đồng thời gia tăng chi phí bảo quản và lưu container.

Việt Nam chủ động ứng phó bằng chiến lược toàn diện

Đứng trước những thách thức từ thị trường quốc tế, Việt Nam đã xây dựng các chiến lược chủ động thích nghi cả trong ngắn hạn lẫn dài hạn. Trước mắt, các doanh nghiệp Việt Nam cần tận dụng tối đa ưu đãi từ các Hiệp định thương mại tự do (FTA) đã ký kết như CPTPP, EVFTA để tối ưu hóa xuất xứ hàng hóa, giảm áp lực thuế quan.

Theo UNCTAD, việc xây dựng hệ thống kho trung chuyển tại các thị trường nhập khẩu lớn sẽ giúp giảm rủi ro gián đoạn chuỗi cung ứng. Đồng thời, ưu tiên sản phẩm chế biến sâu, giá trị gia tăng cao sẽ tạo lợi thế cạnh tranh khác biệt, tránh đối đầu trực tiếp với các nước xuất khẩu nguyên liệu giá rẻ.

Về dài hạn, Việt Nam cần đầu tư mạnh mẽ vào phát triển công nghiệp phụ trợ nội địa, giảm bớt sự phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu. Tăng cường đầu tư vào chế biến sâu, áp dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc hiện đại để đáp ứng nhanh các yêu cầu mới về tiêu chuẩn kỹ thuật từ các thị trường lớn. Song song đó, việc mở rộng sang những thị trường mới như Trung Đông, châu Phi và Nam Á là hướng đi cần thiết để đa dạng hóa thị trường xuất khẩu.

Các tổ chức hỗ trợ thương mại như VASEP, Bộ Công Thương và các cơ quan xúc tiến thương mại cần tích cực cung cấp thông tin, cảnh báo sớm các biến động thị trường, đồng thời tăng cường kết nối doanh nghiệp với các thị trường mới nổi. Hỗ trợ kỹ thuật trong việc chứng nhận quốc tế, truy xuất nguồn gốc cũng là chìa khóa giúp các doanh nghiệp nhỏ và vừa thích nghi nhanh chóng.

Trong bối cảnh thị trường thủy sản toàn cầu đang tái cấu trúc mạnh mẽ, rõ ràng Việt Nam cần một chiến lược chủ động và linh hoạt hơn bao giờ hết. Việc tái định hướng thị trường xuất khẩu, nâng cấp chuỗi sản xuất nội địa và tối ưu hóa logistics không chỉ giúp ngành thủy sản ứng phó hiệu quả trong ngắn hạn mà còn xây dựng nền tảng vững chắc cho phát triển bền vững trong tương lai.