Trong ngành chăn nuôi heo, bệnh nhiễm trùng máu là một trong những nguyên nhân gây thiệt hại kinh tế lớn nhất do tỷ lệ chết cao và tốc độ lây lan nhanh. Kháng sinh từng là “vũ khí chủ lực” để điều trị bệnh này, nhưng thực tế hiện nay cho thấy hiệu quả ngày càng giảm. Sự lạm dụng kéo dài đã khiến nhiều chủng vi khuẩn kháng thuốc, làm chi phí điều trị tăng mạnh, trong khi nguy cơ thất bại và rủi ro tồn dư trong thịt ngày càng lớn.
ThS. Nguyễn Văn Non cho biết nhiều vi khuẩn gây bệnh trên heo đã kháng thuốc, khiến chi phí điều trị tăng cao nhưng hiệu quả hạn chế. Ảnh: Trần Phi.
Theo ThS. Nguyễn Văn Non, Thạc sĩ Thú y, chuyên gia ngành heo, tác giả sách về chăn nuôi heo, các vi khuẩn gây nhiễm trùng máu như: Streptococcus suis suis (liên cầu khuẩn heo) và E.coli (vi khuẩn đường ruột) đã kháng nhiều loại kháng sinh thông dụng.
Ông phân tích: “Không ít trang trại buộc phải dùng đến kháng sinh thế hệ mới với chi phí cao gấp nhiều lần, nhưng hiệu quả vẫn hạn chế. Nếu tiếp tục phụ thuộc vào thuốc, ngành heo sẽ ngày càng đối mặt nguy cơ thiệt hại nặng nề”. Đặc biệt, Streptococcus có thể lây sang người, gây viêm màng não mủ với biến chứng nguy hiểm, cho thấy kháng kháng sinh trong chăn nuôi còn đe dọa trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng.
Để giải quyết, các chuyên gia khẳng định cần thay đổi cách tiếp cận, chuyển từ “trị bệnh bằng thuốc” sang “phòng bệnh chủ động”. Nền tảng của thay đổi này là an toàn sinh học, vệ sinh chuồng trại, quản lý nguồn nước và tiêm phòng đầy đủ. Đây là cách hạn chế dịch bệnh ngay từ gốc, giảm phụ thuộc vào kháng sinh.
Theo ThS. Phạm Thái Bình, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu - Phân tích - Xét nghiệm - Tầm soát R.E.P, nhấn mạnh vai trò của công cụ kiểm soát và cơ sở dữ liệu. Ông cho rằng: “Chúng ta cần hệ thống giám sát tình trạng kháng thuốc trên đàn vật nuôi. Khi có dữ liệu đầy đủ, người chăn nuôi và bác sĩ thú y mới có thể lựa chọn phác đồ hợp lý. Đồng thời, việc minh bạch hóa quy trình sử dụng kháng sinh qua ứng dụng công nghệ số sẽ giúp truy xuất nguồn gốc, cảnh báo nguy cơ lạm dụng và nâng cao hiệu quả quản lý”.
ThS. Phạm Thái Bình lưu ý, nhiều hộ nhỏ lẻ tự ý dùng kháng sinh, cần tăng cường vai trò thú y và tập huấn kỹ thuật để kiểm soát từ gốc. Ảnh: Trần Phi.
ThS. Phạm Thái Bình cũng lưu ý rằng trong nhiều hộ chăn nuôi nhỏ lẻ, người nuôi vẫn tự ý mua và sử dụng kháng sinh mà không có chỉ định, làm tình trạng kháng thuốc thêm trầm trọng. Việc tăng cường vai trò bác sĩ thú y cơ sở, đồng thời tập huấn và hỗ trợ kỹ thuật cho nông dân là yếu tố then chốt để kiểm soát kháng sinh từ gốc rễ.
Cũng theo ThS. Phạm Thái Bình, các giải pháp thay thế như: probiotics, enzyme, acid hữu cơ và thảo dược giúp tăng miễn dịch, cải thiện sức khỏe đàn heo, giảm từ 30 - 40% lượng kháng sinh mà năng suất vẫn ổn định. Từ cuối năm 2022, Việt Nam đã cấm dùng kháng sinh phòng bệnh trong thức ăn chăn nuôi, tạo bước ngoặt hạn chế lạm dụng thuốc. Tuy nhiên, nhiều nông hộ nhỏ còn lo ngại, nên cần phổ biến kiến thức, hỗ trợ tài chính và nhân rộng mô hình hiệu quả để quy định đi vào thực tế.
Cán bộ thú y tại trang trại heo thực hiện tiêm phòng, giải pháp quan trọng giúp giảm phụ thuộc vào kháng sinh. Ảnh: Trần Phi.
Theo các chuyên gia, kiểm soát kháng sinh trong chăn nuôi heo không chỉ là kỹ thuật mà còn là vấn đề nhận thức và quản lý. Sử dụng đúng mực, có giám sát và áp dụng giải pháp thay thế sẽ bảo vệ đàn heo, giảm chi phí, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và nâng uy tín nông sản. Từ “cứu cánh” trước đây, kháng sinh nay cần được thay thế bằng cách tiếp cận khoa học, quản lý minh bạch và giải pháp bền vững để ngành heo phát triển an toàn, hội nhập quốc tế.
