Kháng kháng sinh (AMR) hiện là một trong những thách thức y tế và nông nghiệp lớn nhất toàn cầu. Sự lạm dụng kháng sinh trong chăn nuôi không chỉ làm gia tăng chi phí sản xuất, giảm hiệu quả điều trị bệnh ở vật nuôi mà còn dẫn tới tồn dư trong thực phẩm, gây nguy hại cho sức khỏe cộng đồng. Hiện tại, Việt Nam là một trong những quốc gia chịu tác động mạnh của tình trạng này, khi mức độ kháng thuốc trong các trại chăn nuôi đang ở mức báo động.
PGS.TS Võ Thị Trà An, Khoa Chăn nuôi Thú y, Trường Đại học Nông Lâm TP.HCM chia sẻ nghiên cứu về tình trạng kháng kháng sinh trên heo và bò. Ảnh: Trần Phi.
Theo PGS.TS Võ Thị Trà An, Khoa Chăn nuôi Thú y, Đại học Nông Lâm TP.HCM, mỗi phút trôi qua trên thế giới có một người tử vong vì liên quan đến kháng kháng sinh. Riêng năm 2019, AMR là nguyên nhân trực tiếp khiến 1,27 triệu người tử vong, đồng thời liên quan đến gần 5 triệu ca tử vong khác. Điều này cho thấy tình trạmg kháng kháng sinh đang vượt ngoài tầm kiểm soát.
Ở Việt Nam, nghiên cứu gần đây cho thấy có tới 82% mẫu chất thải chăn nuôi chứa gen kháng thuốc. Đáng chú ý, nhiều chủng vi khuẩn gây bệnh thường gặp như: E.coli, Salmonella, Clostridium và Staphylococcus aureus được phân lập từ thịt, sữa, trứng và gia súc đều có tỷ lệ kháng 60 - 80% với những kháng sinh phổ biến.
“Kháng kháng sinh là vấn đề toàn cầu nhưng cũng rất cụ thể với Việt Nam, nếu không kiểm soát, hậu quả sẽ là sự mất an toàn thực phẩm và thậm chí mất đi nhiều thị trường xuất khẩu”, PGS.TS Võ Thị Trà An cảnh báo.
Ông Ngô Quốc Cường, Tổng Giám đốc Công ty CP Công nghệ sinh học R.E.P, chia sẻ giải pháp từ phía doanh nghiệp nhằm thay thế và kiểm soát sử dụng kháng sinh trong chăn nuôi. Ảnh: Trần Phi.
Trước tình hình đó, nhiều chuyên gia và doanh nghiệp đang tìm cách thay thế kháng sinh bằng các giải pháp bền vững hơn. Ông Ngô Quốc Cường, Tổng Giám đốc Công ty CP Công nghệ sinh học R.E.P cho biết, việc ứng dụng probiotic (bổ sung vi sinh vật có lợi vào thức ăn hoặc nước uống của vật nuôi để cải thiện sức khỏe đường ruột) đã mở ra những kết quả khả quan.
“Probiotic giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột, tăng cường miễn dịch cho vật nuôi, từ đó giảm nhu cầu kháng sinh vaf khi áp dụng đúng cách, có thể giảm từ 30 đến 40% lượng kháng sinh mà vẫn duy trì năng suất”, ông Cường nhấn mạnh.
Không chỉ probiotic, nhiều giải pháp bổ trợ khác cũng được áp dụng như enzyme, acid hữu cơ, thảo dược, tăng cường vaccine và quản lý an toàn sinh học. Những biện pháp này không loại bỏ hoàn toàn nhu cầu kháng sinh, nhưng giúp giảm đáng kể mức độ lạm dụng và tạo ra mô hình chăn nuôi bền vững hơn.
Trang trại chăn nuôi heo quy mô lớn, nơi việc kiểm soát kháng sinh và áp dụng an toàn sinh học đóng vai trò then chốt để giảm thiểu dịch bệnh. Ảnh: Trần Phi.
Ở góc độ quản lý, Việt Nam đã ban hành Thông tư quản lý thuốc thú y, tiến tới cấm sử dụng kháng sinh để phòng bệnh trong thức ăn chăn nuôi từ cuối năm 2022. Đây là bước tiến quan trọng nhằm siết chặt lạm dụng kháng sinh, song việc thực hiện trên thực tế vẫn còn nhiều khoảng trống. Nông hộ nhỏ lẻ thiếu nguồn lực, công nghệ và kiến thức khiến việc chuyển đổi sang mô hình ít kháng sinh gặp khó khăn. Các chuyên gia cho rằng ngoài khung pháp lý, cần có cơ chế hỗ trợ, tập huấn và khuyến khích áp dụng mô hình thực hành tốt để nông dân có thể thay đổi thói quen.
Theo PGS.TS Võ Thị Trà An, kiểm soát kháng sinh là sử dụng hợp lý, kết hợp giải pháp thay thế như probiotic, vaccine, thảo dược để giảm áp lực thuốc, vẫn đảm bảo năng suất. Kháng kháng sinh không chỉ là vấn đề thú y mà còn đe dọa sức khỏe cộng đồng, cần sự phối hợp từ quản lý, khoa học, doanh nghiệp đến nông dân. Khi nhận thức thay đổi và giải pháp thay thế được áp dụng rộng rãi, ngành chăn nuôi mới hướng tới an toàn, bền vững và hội nhập quốc tế.
