Cần chính sách riêng để phát triển thủy lợi nội đồng

Hệ thống công trình thủy lợi ở Đồng bằng sông Cửu Long hiện đã giúp cho trên 90% diện tích chủ động về nguồn nước. Nhưng để đưa nước từ các kênh chính vào đồng ruộng và tiêu thoát nước khi cần thiết, đặc biệt là để áp dụng thành công tưới ngập khô xen kẽ trên diện rộng, thì hệ thống thủy lợi nội đồng lại đang có nhiều hạn chế.

Trong bối cảnh sản xuất lúa đang phải thích ứng với biến đổi khí hậu và những thay đổi lớn về thời tiết, phải đáp ứng yêu cầu giảm phát thải, thì việc nâng cấp, hoàn thiện hệ thống thủy lợi nội đồng ở Đồng bằng sông Cửu Long là rất cần thiết.

Ở Đồng bằng sông Cửu Long, thủy lợi nội đồng không chỉ phục vụ riêng cho sản xuất lúa, mà còn cho cả các vườn cây ăn trái. Do đó, ngoài việc dẫn nước từ kênh cấp 2 vào đồng ruộng, kênh mương nội đồng còn là nơi trữ nước trong mùa khô hạn để tưới cho các vườn cây ăn trái.

Ông Lê Thanh Tùng, Phó Chủ tịch Thường trực kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Ngành hàng lúa gạo Việt Nam, cho biết, các kênh mương nội đồng còn là nơi trữ nước để cấp nước trong mùa khô và tiêu thoát nước khi đồng ruộng bị ngập úng. Kênh mương nội đồng còn tạo điều kiện thuận lợi cho vận chuyển lúa trong các cánh đồng.

Với những vai trò quan trọng của thủy lợi nội đồng, PGS.TS Nguyễn Đình Vượng (Viện Khoa học Thủy lợi Miền Nam), cho rằng, cần phải bổ sung chính sách, thậm chí là nên có chính sách riêng để phát triển thủy lợi nội đồng. Chính sách này không chỉ áp dụng cho vựa lúa Đồng bằng sông Cửu Long mà trên cả nước.

Để hệ thống thủy lợi nội đồng đảm bảo tưới và tiêu tốt, cần phải tách biệt giữa các kênh mương tưới và kênh mương tiêu thoát nước. Có như vậy, mới áp dụng được tốt biện pháp tưới ngập khô xen kẽ.

Song song với đó, cần phải đẩy mạnh xã hội hóa theo hình thức hợp tác công tư về quản lý, vận hành hệ thống thủy lợi nội đồng. Để đẩy mạnh xã hội hóa, trước hết cần tiếp tục gắn thủy lợi nội đồng với cấp xã trong chính quyền địa phương 2 cấp, thúc đẩy sự phát triển các hợp tác xã nông nghiệp, hợp tác xã thủy lợi, hợp tác xã dịch vụ hay tổ hợp tác dùng nước... Thông qua những hợp tác xã, tổ hợp tác như vậy, người dân sẽ tham gia vào quản lý, vận hành các công trình thủy nông.

Đồng thời phải xây dựng cơ chế vận hành hệ thống thủy lợi nội đồng. Hiện nay, những hệ thống công trình thủy lợi lớn đã được vận hành rất tốt, nhưng việc vận hành các hệ thống thủy lợi nội đồng để dẫn nước từ kênh cấp 2 vào đồng ruộng vẫn còn nhiều hạn chế.

Bên cạnh đó là thúc đẩy phát triển, mở rộng các mô hình sản xuất lúa thông minh, giảm phát thải thông qua việc áp dụng các hệ thống IoT, Scada, sử dụng cảm biến để đo đếm chính xác được lượng nước cần thiết trong chu kỳ sinh trường, phát triển của cây lúa, qua đó có kế hoạch tưới phù hợp nhằm tiết kiệm nước, giảm phát thải.

Công tác dự báo cũng đóng vai trò quan trọng trong việc sử dụng nước một cách phù hợp, hiệu quả trên đồng ruộng.

Theo PGS.TS Nguyễn Đình Vượng, trong thời gian qua, Viện Khoa học Thủy lợi Miền Nam và các cơ quan khác đã làm tốt công tác dự báo chuyên ngành về xâm nhập mặn và dự báo nguồn nước về Đồng bằng sông Cửu Long. 

Trong thời gian tới, phải tiếp tục nâng cao chất lượng dự báo về nguồn nước, chẳng hạn như dự báo theo thời gian thực, dự báo sát tới từng cánh đồng, ô ruộng.

PGS.TS Nguyễn Đình Vượng khẳng định, thủy lợi nội đồng là yếu tố then chốt quyết định tới sự thành công của Đề án 1 triệu hecta lúa chất lượng cao, giảm phát thải và gắn với tăng trường xanh ở Đồng bằng sông Cửu Long.