Từ năm 2017, tỉnh Sóc Trăng cũ (nay là TP. Cần Thơ) và tỉnh Hiroshima (Nhật Bản) đã ký kết biên bản ghi nhớ hợp tác trong lĩnh vực nông nghiệp sạch, công nghệ đánh bắt và bảo quản chế biến thủy, hải sản. Từ đó, Sở Lao động Công thương tỉnh Hiroshima đã tích cực kết nối doanh nghiệp Nhật Bản đầu tư vào các lĩnh vực năng lượng, môi trường, cảng biển, các công trình thủy lợi tại TP. Cần Thơ.
Trong đó, Công ty Hokoku Kogyo - đơn vị chuyên về thiết bị nâng hạ cửa cống, công trình thủy lợi đã nhiều lần cử chuyên gia tới làm việc và khảo sát thực tế tại TP. Cần Thơ. Từ tháng 3/2023-6/2025, doanh nghiệp này đã thực hiện lắp đặt thí điểm hệ thống đóng/mở cửa cống dạng bánh răng, vận hành bằng tay tại cống Kênh Ranh (nằm tiếp giáp giữa phường Sóc Trăng và xã Tân Thạnh của TP. Cần Thơ), ứng dụng vào hạ tầng thủy lợi nội đồng.
Cống Sáu Sung (TP. Cần Thơ) - công trình đang thí điểm vận hành cửa cống dạng bánh răng bằng công nghệ của Nhật Bản. Ảnh: Kim Anh.
Kết quả thử nghiệm cho thấy, thiết bị vận hành ổn định, an toàn, thời gian và sức lao động cho 1 chu kỳ đóng/mở cửa cống giảm khoảng 2/3 so với thiết bị kiểu cũ (dạng vít me), tốc độ nâng hạ cửa cống nhanh hơn. Từ đó, góp phần tiết kiệm nhân lực và tăng cường an toàn cho các nhà quản lý cửa cống.
Ông Nguyễn Tấn Nhơn - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP. Cần Thơ đánh giá, việc triển khai lắp đặt thí điểm hệ thống vận hành cửa cống dạng bánh răng sẽ góp phần quan trọng, giúp thành phố nâng cao hiệu quả quản lý nguồn nước, chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu và tăng khả năng thích ứng của hệ thống thủy lợi trên địa bàn thành phố. Đây cũng là cơ hội để các doanh nghiệp, nhà khoa học và cơ quan quản lý trao đổi, học hỏi, tiếp cận công nghệ mới trong quản lý thủy lợi.
Đến tháng 9/2025, Công ty Hokoku Kogyo tiếp tục phối hợp với Đại học Cần Thơ thực hiện thử nghiệm hệ thống đóng/mở cửa cống dạng bánh răng tại cống Sáu Sung. Trước đó năm 2024, cống này được vận hành bằng thiết bị nâng mở cửa cống dạng trục vít sử dụng điện. Tuy nhiên, khi vận hành, máy trục vít bị rung lắc, có dấu hiệu giảm khả năng chịu lực.
Tủ điện hệ thống nâng mở cửa cống dạng bánh răng sử dụng điện. Ảnh: Kim Anh.
Bước đầu, Ths Trần Văn Hừng - Khoa Kỹ thuật Thủy lợi, Trường Bách khoa (Đại học Cần Thơ) đánh giá, nếu sử dụng hệ thống vận hành trục vít, hành trình nâng cửa cống mất khoảng 240 phút, nhưng với hệ thống đóng/mở cửa cống dạng bánh răng chỉ mất khoảng 15 phút. Điều này cho thấy, sử dụng hệ thống nhanh hơn gấp 16 lần so với phương pháp cũ, nhờ đó tiết kiệm được nhân lực vận hành.
“Nếu khoảng cách giữa các cống khoảng 1km, một người có thể tham gia vận hành 4 cống. Ngoài ra, những khu vực thường xuyên chịu tác động của xâm nhập mặn, nhu cầu đóng/mở cửa cống phải kịp thời, nếu áp dụng hệ thống bánh răng sẽ kịp thời hơn”, chuyên gia khẳng định.
Theo Ths Hừng, trong điều kiện TP. Cần Thơ thường xuyên có mưa lớn gây ngập cục bộ, hệ thống bánh răng nếu được ứng dụng rộng rãi có thể đóng/mở cửa cống nhanh và linh hoạt hơn, hỗ trợ tốt cho công tác chống ngập đô thị.
Ông Shimbata - Đại diện Công ty Hokoku Kogyo thông tin thêm, thực tế hiện nay các hệ thống thiết bị đóng/mở tại các cống thủy lợi nội đồng ở TP. Cần Thơ hiệu suất thấp, thao tác vận hành mất nhiều giờ. Hơn nữa, việc đóng/mở bằng tay nặng nhọc, đôi khi tay quay không hoạt động được do dầu mỡ bị đông cứng hoặc ảnh hưởng của bụi bẩn, tiềm ẩn nguy hiểm.
Ông Shimbata - Đại diện Công ty Hokoku Kogyo (Nhật Bản) phân tích một số kết quả thí điểm thực tế hệ thống đóng/mở cửa cống dạng bánh răng tại TP. Cần Thơ. Ảnh: Kim Anh.
Đối với hệ thống đóng/mở cửa cống dạng bánh răng có phương thức vận hành là sử dụng bánh răng định vị dẫn động thanh nâng hạ. Điều này cho phép việc vận hành diễn ra nhanh chóng với lực nhỏ. Đặc biệt là không xảy ra trục trặc vận hành và đảm bảo hoạt động ổn định trong thời gian dài.
Sau thời gian dài triển khai thí điểm hệ thống đóng/mở cửa cống dạng bánh răng cho thấy, khả năng đóng mở phù hợp. Một người có thể thao tác hoàn toàn so với việc cần hai người thay phiên thao tác như hệ thống dạng vít me hiện hữu.
Ông Shimbata cho rằng, để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong quản lý hệ thống thủy lợi nội đồng, việc TP. Cần Thơ xây dựng vững chắc các thiết bị hạ tầng chất lượng cao cho công tác phòng chống thiên tai và sử dụng nước là vô cùng quan trọng.
Tuy nhiên để phù hợp với thực tế, việc tối ưu hóa hệ thống cửa cống dạng bánh răng để phù hợp với nhu cầu địa phương là yếu tố thiết yếu. Hơn nữa, để phổ biến rộng rãi công nghệ này, việc thiết lập hệ thống cung ứng công nghệ và bảo trì tại địa phương cũng rất quan trọng.
