Đô thị Cần Thơ ngập sâu và kéo dài những ngày qua do đâu?

Từ đầu tháng 10 đến nay, trên địa bàn TP. Cần Thơ liên tục xảy ra nhiều đợt ngập tại khu vực đô thị với mức độ sâu và kéo dài. Đặc biệt, từ ngày 20/10 đến nay, triều cường trên sông Hậu đã vượt báo động 3 từ 0,14-0,29m, ảnh hưởng lớn đến cuộc sống và sinh hoạt của người dân.

Riêng trong ngày 22/10, mực nước triều cao nhất đo được vào lúc 18 giờ là 2,29m, vượt mức lịch sử từng ghi nhận vào năm 2022 khoảng 0,02m. Đến sáng nay (23/10), đỉnh triều đo tại Trạm thủy văn Cần Thơ là 2,23m (lúc 5 giờ), vượt báo động 3 khoảng 0,23m, nhưng đang có xu hướng giảm.

Ông Mai Văn Tân - Giám đốc Sở Xây dựng TP. Cần Thơ nhìn nhận, khu vực nội ô trung tâm thành phố thời gian qua đã được đầu tư một số cửa xả, âu thuyền, giúp giảm thiểu tình trạng ngập úng khu vực đô thị trong các đợt triều cường. Tuy nhiên, cục bộ một số đoạn ở đường Cách Mạng Tháng Tám và khu vực Bình Thủy vẫn ngập sâu.

Lãnh đạo Sở Xây dựng thông tin, các khu vực trên đang được nâng cấp, mở rộng để đẩy cao trình lên và tạo đê phía ngoài nhằm ngăn triều cường. Riêng đối với khu vực phía nam thành phố (thuộc địa bàn phường Hưng Phú và Cái Răng), ngành xây dựng sẽ tham mưu UBND thành phố triển khai một số dự án chống ngập đô thị.

Đánh giá vấn đề này, PGS.TS Lê Anh Tuấn - nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu biến đổi khí hậu (nay là Viện Mekong) - Đại học Cần Thơ nhận định, việc ngập đô thị ở mức sâu và kéo dài tại TP. Cần Thơ những ngày qua không chỉ xuất phát từ việc triều cường dâng cao, mà còn do hệ thống công trình ngăn triều và cống kiểm soát nước, khiến nước bị dồn ứ. Tức ngăn được nước ở nơi này, nhưng khu vực lân cận lại chịu ngập.

Chuyên gia cho biết, so với các năm trước, một số khu vực đô thị ở hạ lưu, nhất là khu vực Bình Thủy, Phong Điền (TP. Cần Thơ) bị ngập sâu và kéo dài hơn.

Xét về góc độ thủy văn, chuyên gia phân tích, mưa lớn ở thượng nguồn sông Mekong do ảnh hưởng của các cơn bão, cộng hưởng với hiện tượng La Nina, khiến lượng nước từ thượng nguồn đổ về nhiều. Bên cạnh đó, mưa tại chỗ và triều cường đã gây ngập nhiều nơi. Theo ông tính toán, lượng nước triều năm nay tăng khoảng 10-20% so với trung bình nhiều năm, có thời điểm đỉnh triều vượt hơn 20%.

“Chống ngập đô thị không thể làm riêng lẻ, mà phải tính toán ở quy mô toàn vùng, bởi nguồn nước có tính liên kết, tức chặn chỗ này, thì sẽ ngập chỗ khác”, PGS.TS Lê Anh Tuấn bày tỏ quan điểm.

Về hướng giải quyết cho tình trạng ngập đô thị, chuyên gia cho rằng cần giãn dân, hạn chế xây dựng công trình lớn và không tăng mật độ đô thị ở vùng thấp. Quan trọng hơn là phải tạo không gian cho nước, tức có vùng trữ để nước thoát và thấm xuống đất.

Bên cạnh đó, cần nạo vét kênh mương, nâng cấp hệ thống thoát nước, xử lý nghiêm việc xả rác xuống cống. Bởi hiện nay, nhiều điểm ngập không phải vì thiếu hạ tầng mà vì hệ thống cống bị tắc, nước không thể lưu thông được.

Tầm nhìn dài hạn, PGS.TS Lê Anh Tuấn cho rằng, cần nghiên cứu bổ cập nước ngầm bằng các công trình bổ sung nhân tạo, bơm nước sạch trở lại tầng chứa nước để chống sụt lún và ngăn mặn.

Đưa ra ví dụ điển hình, ông cho biết, bang California (Mỹ) đã rất thành công trong việc xây dựng nhà máy để bổ cập nước ngầm. Nước thải đô thị được xử lý đạt tiêu chuẩn, với hơn 40 chỉ tiêu rồi bơm xuống tầng ngầm, vừa lưu trữ, vừa cải thiện hệ sinh thái.

Nhà máy này có thể cấp nước cho 2,5-3 triệu dân, nếu phương pháp này được áp dụng cho vùng đồng bằng sông Cửu Long sẽ cần khoảng 5 nhà máy tương tự, có thể đáp ứng nguồn nước cho 15 triệu dân, đồng thời giúp phục hồi nguồn nước ngầm. Tuy nhiên chi phí đầu tư khá lớn, khoảng 1 tỷ USD, nhưng xét về lợi ích chống ngập đô thị dài hạn và lợi ích cho sức khỏe, môi trường, phát triển bền vững, TP. Cần Thơ cũng như các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long cần xem xét giải pháp này.