Chuyển đổi số là yếu tố then chốt
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu diễn biến ngày càng phức tạp, thị trường nông sản cạnh tranh gay gắt và yêu cầu phát triển bền vững ngày càng cao, nông nghiệp tỉnh An Giang đứng trước đòi hỏi cấp thiết phải đổi mới mô hình tăng trưởng.
Thực tiễn cho thấy, chuyển đổi số (CĐS), dữ liệu và trí tuệ nhân tạo (AI) không còn là xu hướng mà đã trở thành động lực then chốt, tạo nền tảng cho quá trình tái cơ cấu nông nghiệp theo hướng hiện đại, giá trị gia tăng cao và phát triển bền vững.
Ứng dụng drone trong sản xuất lúa tại An Giang giúp gieo sạ, bón phân và phun thuốc chính xác, tiết kiệm chi phí, giảm lao động thủ công và hạn chế tác động tiêu cực đến môi trường. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.
Theo ông Trần Thanh Hiệp, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường An Giang, chuyển đổi số chính là “xương sống” của nền nông nghiệp hiện đại. CĐS không chỉ dừng lại ở việc ứng dụng công nghệ thông tin, mà là quá trình thay đổi toàn diện từ tư duy quản lý, tổ chức sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm dựa trên nền tảng số.
Việc số hóa các quy trình như quản lý vùng trồng, vật nuôi; ứng dụng công cụ số trong quản lý chuỗi cung ứng, truy xuất nguồn gốc và thương mại điện tử đã giúp nâng cao rõ rệt năng suất, chất lượng và hiệu quả sản xuất. Đồng thời, chuyển đổi số góp phần giảm chi phí đầu vào, tối ưu hóa việc sử dụng đất đai, nước tưới và vật tư nông nghiệp, những yếu tố ngày càng khan hiếm trong bối cảnh biến đổi khí hậu.
“Quan trọng hơn, chuyển đổi số còn giúp tăng tính minh bạch, đáp ứng các tiêu chuẩn ngày càng khắt khe của thị trường trong nước và quốc tế, đồng thời hỗ trợ cơ quan quản lý trong công tác dự báo, hoạch định chính sách và điều hành sản xuất hiệu quả hơn”, ông Hiệp nhấn mạnh.
Thực tế tại An Giang cho thấy, các mô hình nông nghiệp thông minh, nông nghiệp chính xác đang từng bước thay đổi tư duy sản xuất truyền thống, chuyển từ canh tác dựa vào kinh nghiệm sang sản xuất dựa trên khoa học, công nghệ, dữ liệu và tín hiệu thị trường.
AI – yếu tố mang tính cách mạng cho nông nghiệp thông minh
Cùng với chuyển đổi số, dữ liệu được xem là nguồn tài nguyên quý giá trong thời đại số. Dữ liệu nông nghiệp An Giang rất phong phú, bao gồm thông tin về đất đai, khí hậu, thời tiết, giống cây trồng, vật nuôi, quy trình canh tác, giá cả thị trường và hành vi tiêu dùng.
Việc xây dựng, chuẩn hóa và kết nối hiệu quả các cơ sở dữ liệu không chỉ giúp quy hoạch và định hướng sản xuất phù hợp điều kiện tự nhiên, nhu cầu thị trường, mà còn hạn chế tình trạng manh mún, trùng lặp trong đầu tư. Đặc biệt, dữ liệu là công cụ quan trọng để dự báo thiên tai, dịch bệnh và biến động thị trường, từ đó giúp ngành nông nghiệp chủ động hơn trong phòng ngừa rủi ro.
Thiết bị quan trắc, thu thập dữ liệu môi trường được lắp đặt trên đồng ruộng phục vụ phân tích, dự báo thời tiết, sâu bệnh, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý sản xuất nông nghiệp thông minh. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.
Đối với doanh nghiệp, HTX và nông dân, việc tiếp cận thông tin kịp thời, chính xác giúp nâng cao chất lượng quyết định sản xuất, kinh doanh, giảm thiểu rủi ro và gia tăng hiệu quả. Tuy nhiên, để dữ liệu thực sự phát huy giá trị, An Giang đang chú trọng công tác chuẩn hóa, liên thông, chia sẻ dữ liệu giữa các ngành, đồng thời đảm bảo an toàn, an ninh thông tin và quyền khai thác hợp pháp của các bên liên quan.
Nếu chuyển đổi số là nền tảng, dữ liệu là “nhiên liệu”, thì trí tuệ nhân tạo chính là “bộ não” của nông nghiệp hiện đại. Theo TS Trần Thị Tuyết Vân, giảng viên Khoa Công nghệ Thông tin – Trường Đại học An Giang, AI đang mở ra những triển vọng to lớn trong việc nâng cao giá trị và tính bền vững của sản xuất nông nghiệp.
Thế giới đang đối mặt với nhiều thách thức: đến năm 2050, dân số toàn cầu dự báo đạt 9,7 tỷ người, nhu cầu lương thực tăng khoảng 70% trong khi diện tích đất canh tác ngày càng thu hẹp, biến đổi khí hậu và thời tiết cực đoan diễn biến khó lường. Trong bối cảnh đó, nông nghiệp 4.0, nông nghiệp dựa trên dữ liệu là con đường tất yếu.
AI với các công nghệ cốt lõi như thị giác máy (Computer Vision), học máy, học sâu, robot và drone đang được ứng dụng ngày càng sâu rộng. Các hệ thống “bác sĩ cây trồng” sử dụng AI để phân tích hình ảnh lá cây, phát hiện sớm sâu bệnh, thiếu dinh dưỡng, giúp khoanh vùng và xử lý chính xác. Công nghệ “See & Spray” cho phép phun thuốc thông minh, tiết kiệm đến 90% lượng thuốc bảo vệ thực vật, thân thiện hơn với môi trường.
Cán bộ kỹ thuật và nông dân An Giang kiểm tra sinh trưởng cây lúa trên đồng ruộng, kết hợp dữ liệu và giải pháp khoa học công nghệ nhằm nâng cao năng suất, chất lượng và giảm phát thải. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.
AI còn đóng vai trò “nhà tiên tri thời tiết”, phân tích dữ liệu lớn từ vệ tinh và cảm biến để dự báo mưa, nắng cục bộ theo giờ, hỗ trợ nông dân lên lịch gieo trồng và thu hoạch phù hợp. Trong khâu sau thu hoạch, camera AI phân loại nông sản theo kích thước, màu sắc với độ chính xác cao, đáp ứng yêu cầu khắt khe của thị trường xuất khẩu.
An Giang là một trong những tỉnh có quy mô lớn hàng đầu ĐBSCL, giữ vai trò cực tăng trưởng về nông nghiệp, thủy sản của vùng Tây Nam bộ. Với hơn 623.000 ha đất trồng lúa, sản lượng bình quân 8,8 triệu tấn/năm, An Giang tiếp tục là vùng trọng điểm lúa gạo quốc gia.
Đáng chú ý, diện tích lúa chất lượng cao, phát thải thấp đã đạt trên 150.000 ha, sản lượng hơn 900.000 tấn. Cùng với đó là gần 69.000 ha rau màu và hơn 46.000 ha cây ăn trái, hình thành nhiều vùng nguyên liệu tập trung, thuận lợi cho ứng dụng công nghệ cao và chuyển đổi số.
Hàng loạt giải pháp công nghệ đã được triển khai như sử dụng drone trong gieo sạ, bón phân, phun thuốc. Hệ thống tưới tiết kiệm nước điều khiển bằng điện thoại thông minh, mô hình IoT trong sản xuất nấm, nhà lưới rau công nghệ cao… Những mô hình này không chỉ giúp giảm chi phí, giảm lao động thủ công mà còn nâng cao độ chính xác và hiệu quả sản xuất.
Kết nối khoa học, thị trường và nông dân
Từ thực tiễn sản xuất, ông Nguyễn Văn Bình, Giám đốc HTX Nông nghiệp Thạnh Mỹ, xã Châu Phú cho biết, việc ứng dụng công nghệ số đã mang lại hiệu quả rõ rệt. HTX đã áp dụng nhật ký điện tử, truy xuất nguồn gốc bằng mã QR và sử dụng drone trong canh tác lúa chất lượng cao.
“Nhờ ứng dụng công nghệ số, chi phí sản xuất của xã viên giảm từ 10–15%, trong khi năng suất và chất lượng lúa được nâng lên rõ rệt. Đặc biệt, việc minh bạch thông tin giúp HTX dễ dàng ký kết hợp đồng với doanh nghiệp, đầu ra ổn định, lợi nhuận của nông dân tăng lên”, ông Bình chia sẻ.
Ứng dụng công nghệ số trong nhà lưới sản xuất rau công nghệ cao, giúp nông dân và HTX theo dõi, quản lý quy trình canh tác bằng thiết bị thông minh, hướng đến nông nghiệp xanh, bền vững. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.
Theo ông Nguyễn Văn Cọp, Chủ tịch Hội Nông dân tỉnh An Giang, việc đẩy mạnh xúc tiến thương mại, kết nối nghiên cứu khoa học với sản xuất, kinh doanh là yếu tố quan trọng thúc đẩy kinh tế nông thôn. Hội Nông dân tỉnh đang tích cực tạo điều kiện để nông dân, HTX tiếp cận công nghệ mới, thiết bị hiện đại, phát triển sản phẩm OCOP theo hướng phát huy nội lực và chuyển đổi số.
Có thể khẳng định, chuyển đổi số, dữ liệu và trí tuệ nhân tạo đang từng bước trở thành trụ cột quan trọng, giúp nông nghiệp An Giang nâng cao năng lực cạnh tranh, hướng tới nền nông nghiệp hiệu quả, xanh và bền vững, đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới.
