Chuyển đổi tư duy sản xuất từ nền tảng thực tiễn
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gay gắt, thị trường tiêu thụ đòi hỏi khắt khe hơn về chất lượng và truy xuất nguồn gốc, tỉnh An Giang đã và đang đẩy nhanh tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng hiện đại, bền vững. Từ điều chỉnh cơ cấu cây trồng, xây dựng vùng nguyên liệu lúa chất lượng cao gắn với Đề án 1 triệu hecta, đến phát triển kinh tế hợp tác, ứng dụng công nghệ cao và đầu tư hạ tầng thủy lợi, An Giang đang hình thành diện mạo mới cho nền nông nghiệp giá trị cao, thích ứng linh hoạt với biến đổi khí hậu.
Nông dân An Giang mạnh dạn chuyển đổi đất lúa kém hiệu quả sang trồng cây ăn trái theo hướng VietGAP, giúp tăng thu nhập, sử dụng đất bền vững và thích ứng tốt hơn với biến đổi khí hậu. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.
Tái cơ cấu nông nghiệp của An Giang không phải là sự thay đổi mang tính phong trào, mà được xây dựng trên cơ sở đánh giá kỹ lưỡng điều kiện tự nhiên, thị trường và hiệu quả kinh tế. Trong 10 tháng đầu năm 2025, sản xuất nông nghiệp của tỉnh tiếp tục duy trì tăng trưởng ổn định. Riêng lĩnh vực trồng trọt, tổng diện tích gieo trồng lúa đạt hơn 1,34 triệu hecta, sản lượng ước cả năm đạt trên 8,9 triệu tấn, vượt kế hoạch đề ra. Tuy nhiên, điểm nhấn không còn nằm ở sản lượng đơn thuần, mà là mở rộng diện tích lúa chất lượng cao, lúa hữu cơ, lúa giảm phát thải, đáp ứng yêu cầu thị trường xuất khẩu.
Song song đó, tỉnh chủ động chuyển đổi gần 10.000 hecta đất lúa kém hiệu quả sang cây trồng khác như rau màu, cây ăn trái, kết hợp nuôi trồng thủy sản. Việc chuyển đổi này không chỉ giúp nông dân thích ứng với điều kiện hạn, mặn, mà còn tạo ra giá trị kinh tế cao hơn trên cùng đơn vị diện tích.
Là một trong những nông dân tiên phong chuyển đổi đất lúa sang trồng cây ăn trái, ông Nguyễn Văn Hòa (xã Chợ Mới, tỉnh An Giang) chia sẻ, trước đây 3 công đất lúa của gia đình thường xuyên bị ảnh hưởng bởi thời tiết thất thường, lợi nhuận chỉ đủ trang trải chi phí. Từ khi được ngành nông nghiệp địa phương hỗ trợ chuyển sang trồng xoài theo quy trình VietGAP, thu nhập tăng gấp nhiều lần.
Ông Hòa cho biết: Trồng lúa mỗi năm làm 2–3 vụ nhưng lời ít, còn trồng xoài thì tuy vốn đầu tư ban đầu cao hơn, nhưng ổn định, đầu ra tốt. Quan trọng là được tập huấn kỹ thuật, kết nối thương lái và doanh nghiệp nên tôi rất yên tâm.
Theo ông, tái cơ cấu không chỉ là đổi cây trồng, mà còn là đổi cách nghĩ, cách làm của người nông dân.
Nếu nông dân là chủ thể của tái cơ cấu, thì HTX chính là cầu nối quan trọng giữa sản xuất và thị trường. Toàn tỉnh An Giang hiện có gần 700 HTX nông nghiệp, trong đó ngày càng nhiều HTX ứng dụng công nghệ cao, tham gia liên kết sản xuất, tiêu thụ với doanh nghiệp.
Vùng sản xuất lúa chất lượng cao, phát thải thấp tại An Giang được tổ chức theo mô hình cánh đồng lớn, áp dụng quy trình canh tác thông minh, giảm chi phí, nâng cao năng suất và giá trị hạt gạo. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.
HTX Nông nghiệp Phú Thuận (xã Phú Hòa, tỉnh An Giang) là một ví dụ điển hình. HTX đã tổ chức lại sản xuất lúa theo hướng đồng loạt giống, lịch thời vụ và quy trình canh tác giảm chi phí, giảm phát thải. Nhờ ký kết hợp đồng với doanh nghiệp xuất khẩu, lúa của thành viên HTX được thu mua với giá cao hơn thị trường từ 100–400 đồng/kg.
Ông Trần Văn Linh, Giám đốc HTX Phú Thuận cho biết, trước đây nông dân sản xuất manh mún, mạnh ai nấy làm nên chi phí cao, lợi nhuận thấp. Khi vào HTX, bà con được hỗ trợ từ giống, kỹ thuật đến tiêu thụ. Nhờ liên kết, lợi nhuận của thành viên tăng rõ rệt, bình quân mỗi hecta tăng thêm vài triệu đồng so với sản xuất riêng lẻ.
Xây dựng vùng nguyên liệu lúa chất lượng cao quy mô lớn
Một trong những trụ cột quan trọng của tái cơ cấu nông nghiệp An Giang là triển khai Đề án “Phát triển bền vững một triệu hecta chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp”. Năm 2025, tỉnh An Giang (sau hợp nhất) thực hiện hơn 144.000 hecta tham gia đề án, hướng tới mục tiêu trên 350.000 hecta vào năm 2030.
Qua các mô hình trình diễn, hiệu quả kinh tế, môi trường được chứng minh rõ rệt: giảm chi phí sản xuất từ 3–4 triệu đồng/ha, năng suất tăng, lợi nhuận tăng thêm từ 6–9 triệu đồng/ha, đồng thời giảm phát thải khí nhà kính từ 7–8 tấn CO₂/ha. Đây là tiền đề quan trọng để xây dựng thương hiệu gạo An Giang chất lượng cao, đáp ứng các thị trường khó tính như EU, Nhật Bản.
Ứng dụng công nghệ 4.0 vào sản xuất nông nghiệp, nhằm giúp giảm chi phí gia tăng lợi nhuận. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.
Tái cơ cấu nông nghiệp An Giang gắn chặt với ứng dụng khoa học, công nghệ và chuyển đổi số. Toàn tỉnh đã cấp trên 1.290 mã số vùng trồng với diện tích hơn 46.000 hecta, phục vụ xuất khẩu và tiêu thụ nội địa. Nhiều HTX có sản phẩm OCOP từ 3 sao trở lên, góp phần đa dạng hóa sản phẩm nông nghiệp và nâng cao giá trị gia tăng.
Bên cạnh đó, công tác chọn tạo giống lúa mới, giống cây ăn trái và vật nuôi thích ứng biến đổi khí hậu được chú trọng, đảm bảo nguồn giống chất lượng phục vụ sản xuất quy mô lớn. Các ứng dụng số trong quản lý sản xuất, truy xuất nguồn gốc, kết nối thị trường từng bước được triển khai, giúp nông dân tiếp cận thông tin nhanh chóng và minh bạch hơn.
Về hạ tầng thủy lợi hiện đại được xem là “xương sống” của tái cơ cấu nông nghiệp. An Giang đã chú trọng quản lý, khai thác và bảo vệ hiệu quả các công trình thủy lợi, chủ động dự báo, phòng chống thiên tai, đảm bảo nguồn nước tưới tiêu cho sản xuất. Việc đầu tư đồng bộ hạ tầng không chỉ phục vụ trồng lúa, mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho chuyển đổi cây trồng, nuôi trồng thủy sản và phát triển nông nghiệp đa giá trị.
Hợp tác xã nông nghiệp An Giang ký kết liên kết sản xuất, tiêu thụ nông sản với doanh nghiệp, tạo đầu ra ổn định, nâng cao lợi nhuận cho thành viên và thúc đẩy tái cơ cấu nông nghiệp theo chuỗi giá trị. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.
Đánh giá tổng quan về quá trình tái cơ cấu, ông Trần Thanh Hiệp, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh An Giang, cho biết: Tái cơ cấu nông nghiệp thời gian qua đã đi vào chiều sâu, tập trung giảm chi phí, nâng cao chất lượng và hiệu quả sản xuất. Quan trọng hơn, nông dân đã chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu, chuyển từ tư duy sản xuất sang tư duy kinh tế nông nghiệp.
Có thể nói, tái cơ cấu nông nghiệp An Giang đang từng bước khẳng định hướng đi đúng đắn, phù hợp với xu thế phát triển xanh và bền vững. Khi nông dân, HTX, doanh nghiệp và Nhà nước cùng chung tay, nông nghiệp không chỉ là trụ đỡ của nền kinh tế, mà còn trở thành ngành kinh tế hiện đại, mang lại giá trị cao, góp phần xây dựng An Giang trở thành trung tâm nông nghiệp thông minh của vùng ĐBSCL.
Theo ông Hiệp, thời gian tới, tỉnh An Giang sẽ tiếp tục hoàn thiện cơ cấu sản xuất theo lợi thế từng vùng, mở rộng vùng nguyên liệu quy mô lớn, tăng cường liên kết HTX, doanh nghiệp, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cao và chuyển đổi số. Mục tiêu là tạo ra nông sản an toàn, chất lượng, đủ sức cạnh tranh trên thị trường trong nước và xuất khẩu, đồng thời giúp nông dân giảm chi phí, tăng thu nhập bền vững.
