Những 'chiến binh tí hon' bảo vệ vườn dừa hữu cơ

Trong những vườn dừa xanh mướt ở Vĩnh Long, nông dân giờ đây không còn phụ thuộc vào thuốc hóa học để diệt sâu hại. Thay vào đó, họ chọn cách “thuê” những người lính của tự nhiên như ong ký sinh, bọ đuôi kìm, kiến vàng để bảo vệ vườn dừa hữu cơ. Giải pháp sinh học này không chỉ giúp giảm chi phí, bảo vệ môi trường mà còn khẳng định bước tiến mới trong phát triển nông nghiệp xanh, bền vững của vùng ĐBSCL.

Vĩnh Long hiện có trên 120.000ha dừa, chiếm trên 50% diện tích dừa cả nước. Trong đó có 30.355ha dừa công nghiệp sản xuất theo tiêu chuẩn hữu cơ (USDA, EU, China, JAS, Kora...), chiếm 25,45% tổng diện tích.

Những năm gần đây, sâu đầu đen và bọ cánh cứng hại dừa từng là “nỗi ám ảnh” của người trồng dừa miền Tây. Riêng tại Vĩnh Long, theo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh này, đến tháng 11/2025, sâu đầu đen gây hại khoảng 55,1ha, bọ cánh cứng gây hại 2.614ha, giảm gần 40ha so với cùng kỳ.

Đạt được kết quả tích cực này là nhờ tỉnh đẩy mạnh phòng trừ bằng giải pháp sinh học. Đáng chú ý, tỉnh phóng thích hơn 145,7 triệu con ong ký sinh và 33.000 con bọ đuôi kìm, đồng thời khuyến khích nông dân nuôi kiến vàng tại vườn để kiểm soát sâu hại tự nhiên. Những “chiến binh tí hon” này giúp khống chế dịch hại, phục hồi hệ sinh thái và giảm mạnh việc sử dụng thuốc hóa học.

Cùng với các biện pháp phòng trừ sinh học do tỉnh triển khai, nhiều hộ dân và HTX cũng đã chủ động áp dụng thiên địch trong canh tác. Không chờ đợi hỗ trợ từ bên ngoài, nhiều nông dân đã chủ động “nuôi quân” thiên địch trong vườn. Ông Nguyễn Thanh Thế ở ấp Phú Hưng 2, xã Bình Phú sở hữu 1,7ha dừa hữu cơ chia sẻ: “Trước kia xịt thuốc vừa tốn tiền vừa độc hại. Giờ có kiến vàng, ong ký sinh làm việc suốt ngày, vừa diệt sâu vừa giữ cho vườn xanh, khỏe”.

Nhờ áp dụng biện pháp sinh học và canh tác hữu cơ, ông Thế tiết kiệm 40 - 50% chi phí trong khi năng suất vẫn ổn định, dừa được HTX thu mua với giá cao hơn 15.000 - 20.000 đồng/chục, mang lại thu nhập 250 triệu đồng/năm.

Tại HTX Vạn Hưng (xã Bình Phú), 1.250ha dừa hữu cơ được thả ong ký sinh và quản lý sinh học định kỳ. Ông Ngô Hữu Sự, Giám đốc HTX cho biết: “Ban đầu bà con lo thiên địch không hiệu quả bằng thuốc nhưng sau vài đợt, ai cũng thấy rõ cây khỏe, trái nhiều, chi phí thấp hơn, môi trường cũng sạch sẽ, không khí trong lành. Làm hữu cơ là học cách sống hòa hợp với thiên nhiên”.

Theo bà Huỳnh Thị Ngọc Diễm, Phó Giám đốc Trung tâm Trồng trọt và Bảo vệ thực vật phía Nam (thuộc Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật), ĐBSCL là vùng trồng dừa lớn nhất nước. Một trong những giải pháp để nâng cao chất lượng vùng nguyên liệu là thúc đẩy canh tác bền vững, ưu tiên phân bón hữu cơ, tác nhân sinh học, bảo vệ tài nguyên đất và nước.

Bà cũng nhấn mạnh việc triển khai quản lý sức khỏe cây trồng tổng hợp (IPHM): “Cần thả thiên địch tự nhiên như ong ký sinh, bọ đuôi kìm, kiến vàng, sử dụng nấm xanh, nấm trắng để kiểm soát sâu hại, đồng thời tuân thủ nguyên tắc ‘4 đúng’ khi dùng thuốc BVTV”.

Theo bà Diễm, việc áp dụng IPHM sẽ giúp cây dừa phát triển ổn định, tăng năng suất, nâng cao chất lượng trái và đáp ứng tốt các tiêu chuẩn an toàn, truy xuất nguồn gốc và xuất khẩu, góp phần xây dựng chuỗi giá trị dừa bền vững cho toàn vùng ĐBSCL.

Từ những cánh ong ký sinh nhỏ bé đến đàn kiến vàng cần mẫn, những "bảo vệ xanh” đang góp phần thay đổi cách trồng dừa của cả vùng ĐBSCL. Việc sử dụng thiên địch không chỉ giúp giảm chi phí, hạn chế ô nhiễm mà còn mở đường cho nông nghiệp hữu cơ, tuần hoàn.

Ông Văn Hữu Huệ, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Vĩnh Long chia sẻ: Tỉnh hướng tới xây dựng các vùng chuyên canh dừa hữu cơ đạt chuẩn quốc tế. Bên cạnh quy trình canh tác hữu cơ, tiết kiệm nước và giảm phát thải, tỉnh cũng chú trọng quản lý sâu bệnh theo hướng sinh học, phát triển du lịch sinh thái, làng nghề và sản phẩm OCOP gắn với cây dừa, đặc biệt là các sản phẩm từ dừa sáp.