Xây nền tảng kiến thức cho sản xuất lúa phát thải thấp
Từ ngày 13 – 15/11, tại phường Long Xuyên, tỉnh An Giang, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia phối hợp với Viện Môi trường nông nghiệp và Trung tâm Khuyến nông An Giang tổ chức lớp tập huấn “Hướng dẫn đo đạc, báo cáo và thẩm định (MRV) phát thải khí nhà kính” dành cho 30 học viên là cán bộ quản lý nông nghiệp, kỹ thuật viên, cán bộ khuyến nông, thành viên HTX và khuyến nông cộng đồng trên địa bàn tỉnh An Giang. Đây là hoạt động nằm trong chuỗi đào tạo nâng cao năng lực cho giảng viên nguồn (ToT) về canh tác lúa chất lượng cao, phát thải thấp tại ĐBSCL.
Lớp tập huấn dành cho 30 học viên là cán bộ quản lý nông nghiệp, kỹ thuật viên, cán bộ khuyến nông, thành viên HTX và khuyến nông cộng đồng. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.
Lớp tập huấn được xem là một trong những bước chuẩn bị quan trọng để An Giang - một trong những địa phương trọng điểm của Đề án 1 triệu hecta lúa chất lượng cao và phát thải thấp triển khai đúng, đủ và minh bạch các yêu cầu kỹ thuật về giảm phát thải khí nhà kính trong sản xuất lúa.
Đại diện Viện Môi trường nông nghiệp cho biết, MRV không chỉ là công cụ đo lường mà còn là “xương sống” của các mô hình nông nghiệp carbon thấp. Một hệ thống MRV chính xác, minh bạch sẽ giúp Việt Nam lượng hóa được kết quả giảm phát thải, từ đó mở ra cơ hội thu hút nguồn lực tài chính carbon và các cơ chế hỗ trợ quốc tế.
Tại khóa tập huấn, các giảng viên nhấn mạnh: canh tác lúa nước là một trong những nguồn phát thải khí mê-tan (CH₄) lớn nhất trong nông nghiệp. Vì vậy, việc xây dựng hệ thống MRV là yêu cầu bắt buộc để Việt Nam thực hiện cam kết giảm phát thải khí nhà kính, đồng thời đáp ứng chỉ tiêu của Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao.
Điểm nhấn của chương trình là chuyến tham quan thực địa tại hai mô hình thí điểm 50ha áp dụng MRV tại HTX Hiệp Xuân Phú (xã Bình Thạnh Đông) và HTX Thanh Niên Phú Hòa (xã Tân Hội) của tỉnh An Giang. Tại đây, học viên được quan sát thực tế cách thu thập số liệu hoạt động, cách ghi chép nhật ký sản xuất, cách theo dõi hệ thống tưới ngập – khô xen kẽ cũng như cách đánh giá lượng rơm rạ và lượng phân bón sử dụng.
Lớp tập huấn là một trong những bước chuẩn bị quan trọng để An Giang thực hiện Đề án 1 triệu hecta chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.
TS Bùi Thị Phương Loan, Trưởng Bộ môn Mô hình hóa và Cơ sở dữ liệu - Viện Môi trường Nông nghiệp (Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam) chia sẻ: Hệ thống MRV giúp lượng hóa chính xác mức độ giảm phát thải từ từng biện pháp canh tác như “3 giảm 3 tăng” và “1 phải 5 giảm”, tưới ngập – khô xen kẽ, quản lý phân bón hay xử lý rơm rạ. Nếu không có MRV, sẽ không thể chứng minh hiệu quả giảm phát thải và khó tiếp cận các nguồn tài chính carbon.
Trong 3 ngày tập huấn, học viên được giới thiệu trọn vẹn các khái niệm về khí nhà kính, quy trình đo đạc hiện trường, thu thập dữ liệu hoạt động, tính toán lượng phát thải, lập báo cáo và quy trình thẩm định độc lập. Đặc biệt, các buổi thảo luận nhóm đã giúp học viên nắm vững cách áp dụng MRV vào từng mô hình canh tác thực tế của tỉnh.
Việc tập huấn MRV tại An Giang là bước chuẩn bị quan trọng để đội ngũ cán bộ và HTX nắm chắc yêu cầu kỹ thuật trước khi triển khai trên quy mô lớn. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.
MRV - yêu cầu cấp thiết trong chuyển đổi xanh
Một phần nội dung quan trọng của khóa tập huấn là giới thiệu các biện pháp canh tác giảm phát thải đang được triển khai tại ĐBSCL như “3 giảm 3 tăng”, giảm chi phí, giảm phát thải. Áp dụng "3 giảm 3 tăng" giúp giảm giống, phân đạm và thuốc BVTV, đồng thời tăng năng suất và hiệu quả kinh tế. Kết quả đo đạc của Viện Môi trường nông nghiệp cho thấy mô hình canh tác lúa áp dụng “3 giảm 3 tăng” tại ĐBSCL giúp giảm 16,7 - 22,5% lượng phát thải khí nhà kính so với tập quán truyền thống.
Kỹ thuật “1 phải 5 giảm” là bước phát triển nâng cao từ “3 giảm 3 tăng” gồm giảm giống, giảm phân đạm, giảm nước tưới, giảm thuốc BVTV, giảm thất thoát sau thu hoạch và sử dụng giống chất lượng cao. Với kỹ thuật này, mức giảm phát thải khoảng 25,3%, tương đương 2,4 tấn CO₂tđ/ha/năm.
Canh tác lúa nước là một trong những nguồn phát thải khí mê-tan (CH₄) lớn nhất trong nông nghiệp. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.
Hệ thống canh tác lúa cải tiến (SRI) giúp giảm giống tới 80%, tiết kiệm 40 - 50% nước tưới và giảm 50 - 100% thuốc BVTV. Các nghiên cứu cho thấy SRI có thể giảm 32 - 69% phát thải khí nhà kinhs so với sản xuất thông thường.
Quản lý rơm rạ đúng cách, thu gom rơm rạ, ủ compost hoặc sản xuất than sinh học giúp tránh phát sinh khí CH₄ và cải thiện đất. Với MRV, các biện pháp này
Phân bón chậm tan và công nghệ vùi sâu cũng giúp giảm từ 20 - 60% phát thải N₂O và hỗ trợ giảm khí CH₄ khi kết hợp với các biện pháp tưới tiêu hợp lý.
Tất cả những kỹ thuật trên đều cần hệ thống MRV để xác định rõ mức giảm phát thải, đảm bảo tính tin cậy khi báo cáo trong khuôn khổ Đề án 1 triệu ha lúa.
Theo ThS Đinh Quang Hiếu (Viện Môi trường nông nghiệp), các mô hình trên đang được kỳ vọng trở thành hạt nhân nhân rộng khi các địa phương bước vào giai đoạn triển khai đại trà Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao.
ThS Hiếu nhấn mạnh, việc tổ chức lớp tập huấn MRV tại An Giang được xem là bước chuẩn bị quan trọng để đội ngũ cán bộ và HTX nắm chắc yêu cầu kỹ thuật trước khi triển khai thực tế trên quy mô lớn. Khi MRV được áp dụng thống nhất, địa phương sẽ có đầy đủ dữ liệu để báo cáo, thẩm định cũng như chứng minh hiệu quả giảm phát thải theo chuẩn quốc tế.
Canh tác lúa chất lượng cao, giảm phát thải tại An Giang. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.
Đại diện Trung tâm Khuyến nông Quốc gia khẳng định, thông qua lớp tập huấn MRV tại An Giang, sẽ mở ra một giai đoạn mới trong sản xuất lúa của tỉnh, đòi hỏi phải minh bạch hơn, khoa học hơn và chuẩn hóa theo hướng phát thải thấp. Đây chính là tiền đề quan trọng để địa phương góp phần đưa Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao và phát thải thấp trở thành hiện thực, nâng cao giá trị hạt gạo Việt Nam trong bối cảnh biến đổi khí hậu.
Một hệ thống MRV khi đã tốt sẽ giúp An Giang và toàn vùng ĐBSCL không chỉ canh tác lúa hiệu quả hơn mà còn đủ điều kiện tham gia thị trường carbon trong tương lai.
