Những người trẻ mở đường 'công nghệ xanh'
Ở Vĩnh Long, những ruộng lúa đang vào vụ mới đã xuất hiện hình ảnh nông dân xịt chế phẩm vi sinh với thái độ tự tin hơn trước. Trước đây, bà con thường đốt đồng hoặc rơm rạ chỉ để làm thức ăn cho bò hay cày vùi xuống đất khiến lúa bị ngộ độc hữu cơ và hiện tượng lúa ma, lúa lộn…
Ruộng lúa sử dụng chế phẩm vi sinh xử lý rơm rạ tại xã Quới An, tỉnh Vĩnh Long. Ảnh: SOS môi trường.
Hiện nay, nông dân Quới An đã tiên phong áp dụng mô hình nông nghiệp xanh. Sự thay đổi này không chỉ về kỹ thuật mà còn thay đổi tư duy, bắt đầu từ những thực hành thường ngày. Để thay đổi tư duy của nông dân nơi đây, một phần có đóng góp của nhóm sinh viên trẻ, những người vừa am hiểu khoa học, vừa thấu cảm đời sống nông thôn và là những bạn trẻ truyền cảm hứng mạnh mẽ.
Bạn Đặng Thị Ngọc Mai, sinh viên Trường Đại học Nguyễn Tất Thành chia sẻ: Khi học ngành Sinh học – Môi trường, cô nhận ra việc đốt rơm không chỉ gây ô nhiễm, ảnh hưởng đến phổi, tim mạch, mắt… mà còn vô tình triệt tiêu các vi sinh vật có lợi, làm đất mất hữu cơ, dẫn tới ngộ độc rễ và giảm năng suất. Từ hiểu biết đó, Ngọc Mai tham gia nghiên cứu chế phẩm vi sinh, tham gia dự án Liên minh toàn cầu về sức khoẻ và ô nhiễm (GAHP ) và Hội Bảo vệ thiên nhiên và Môi trường Việt Nam (VACNE) về giảm đốt đồng và sử dụng các phương pháp thay thế vì nền nông nghiệp xanh của Việt Nam.
Ngọc Mai cùng nhóm nghiên cứu trực tiếp đến từng nhà vận động nông dân thử nghiệm sử dụng chế phẩm vi sinh vào đồng ruộng. Từ “người xem đốt rơm cho vui”, cô trở thành người đi gõ cửa, thuyết phục từng hộ dân từ bỏ thói quen đã tồn tại từ lâu.
Cùng tham gia dự án, bạn Trần Vũ Hoài An đã chứng kiến những mảnh ruộng chai mòn do lạm dụng hóa chất lâu năm, lúa giảm năng suất, chi phí tăng. Hoài An đã hỗ trợ nông dân ấp 1 (xã Quới An, Vĩnh Long) áp dụng chế phẩm vi sinh, hướng dẫn cách phun, theo dõi tiến trình xử lý rơm rạ từng ngày, điều chỉnh công thức phù hợp với đặc điểm đất đai và khí hậu. Chỉ sau vài tuần, những ruộng thử nghiệm đã cho thấy sự khác biệt, rơm phân hủy nhanh, lúa ma giảm 70 - 80%, sâu bệnh gần như biến mất, đất tơi xốp hơn, năng suất tăng và chi phí đầu vào giảm đáng kể.
Bạn Đặng Thị Ngọc Mai, sinh viên Trường Đại học Nguyễn Tất Thành chia sẻ về hành trình thuyết phục từng hộ dân sử dụng chế phẩm vi sinh. Ảnh: SOS môi trường.
Theo quy trình, nông dân pha 1 lít chế phẩm vi sinh với 200 - 400 lít nước cho mỗi hecta, có thể linh hoạt điều chỉnh theo chỉ dẫn của từng nhà sản xuất. Để tăng tốc độ phân huỷ rơm rạ, bà con bổ sung 2 - 3kg mật mía/ha nhằm tạo nguồn dinh dưỡng cho vi sinh hoạt động mạnh hơn.
Quy trình phun được thực hiện đơn giản: rơm rạ sau thu hoạch được thu gom và trải đều trên mặt ruộng, chế phẩm được pha theo tỷ lệ chuẩn và phun bằng vòi tia sương rộng để vi sinh bám đều lên gốc rạ, mặt rơm và cả những vùng cỏ mọc dày. Nhóm sinh viên lưu ý nông dân không phun vào lúc nắng gắt từ 11 - 14 giờ bởi nhiệt độ cao dễ làm giảm hoạt động của vi sinh.
Nhờ những hướng dẫn cụ thể và dễ áp dụng này, quá trình phân huỷ rơm rạ trở nên nhanh hơn, đất tơi xốp hơn và nông dân ngày càng chủ động trong việc làm chủ “công nghệ xanh” ngay trên thửa ruộng của mình.
Những kết quả ban đầu này không chỉ là minh chứng khoa học mà còn tạo bước ngoặt về tư duy cho nông dân. Khi thấy hiệu quả, họ bắt đầu chủ động thử nghiệm, tự tin quyết định phương pháp canh tác, từ đó hình thành thói quen làm chủ công nghệ ngay trên đồng ruộng của mình.
Nông dân tự tin thử nghiệm, chủ động đầu tư
Ông Lê Văn Hùng ở ấp 1 (xã Quới An, Vĩng Long) trước đây quen với thuốc diệt cỏ, thuốc trừ sâu và phân bón hóa học, chưa từng nghĩ đến việc sử dụng chế phẩm vi sinh. Khi được tham gia lớp tập huấn và thử nghiệm trên 9.000m² đất, ông chỉ dám dùng 50% lượng chế phẩm vi sinh, vừa lo xịt sai liều, vừa bán tín bán nghi: “Liệu có tốt hơn thuốc bảo vệ thực vật không”.
Ông Lê Văn Hùng ở ấp 1 (xã Quới An, Vĩng Long) sử dụng chế phẩm vi sinh để xử lý rơm rạ cho mùa vụ mới. Ảnh: SOS môi trường.
“Chế phẩm vi sinh lúc đầu còn hơi đặc quánh quá, tôi phải dùng tay gỡ từng cục dẻo ra pha cho loãng. Mà khó cái là xịt theo hướng dẫn của kỹ sư không đúng liều được”, ông Hùng kể lại và thừa nhận mình lúc ấy lúng túng vì dùng công nghệ mới. Nhưng rồi ruộng xanh lại đã trả lời thay cho nỗi lo của ông.
Chỉ vài ngày sau khi phun, ông thấy điều mà trước nay việc cày vùi rơm chưa từng làm được: Rơm rạ được phân huỷ, mủn ra trong thời gian ngắn, lúa không còn hiện tượng thối gốc, lúa non lên đều, không chết hay gãy rải rác, lúa lộn giảm mạnh, cảm nhận được đất thoáng hơn rõ rệt khi bước xuống ruộng.
Ông Hùng chia sẻ: “Tui dùng có một nửa số chế phẩm vi sinh mà ruộng đã tốt vậy, tôi mừng lắm”. Niềm tin vào chế phẩm vi sinh khiến ông chủ động giữ 50% lượng còn lại cho vụ sau và dự tính sẽ tiếp tục mua để thay thế hóa chất.
“Dùng hết chế phẩm vi sinh đợt này tôi sẽ mua để dùng tiếp, thay thế hẳn thuốc bảo vệ thực vật bởi tiết kiệm chi phí, năng suất lúa tăng, xử lý rơm rạ gọn hơn nhiều so với phân bón”, ông Hùng nói.
Cách đó không xa, ông Đặng Văn Tám cũng thuộc ấp 1 từng thử hầu hết các cách xử lý rơm rạ như vùi rơm, cho bò ăn, phơi trồng nấm… Riêng đốt rơm, ông nói mình ít đốt vì rơm đâu còn đủ mà đốt. Dù vậy, đất ruộng vẫn thoái hóa, lúa còi, lúa ma và lúa lộn mọc tua tủa, sâu bệnh hoành hành, bón phân tốn kém mà hiệu quả thấp. Ông cho biết: “Nhiều khi gieo xong, nhìn ruộng mà tôi thấy nản. Lúa lên như thiếu sữa vậy".
Vụ này, lần đầu ông áp dụng vi sinh theo hướng dẫn của nhóm sinh viên và kết quả đến nhanh hơn cả mong đợi, rơm phân hủy ngay trong vụ, lúa lộn chỉ còn vài cây lưa thưa, sâu bọ biến mất, lúa xanh trở lại đúng màu lúa khỏe. Ông Tám chia sẻ: “Dễ làm thật. Tôi đi thăm ruộng, thấy rơm mủn hết, lúa xanh đều, hóa ra mấy năm nay mình cày xới, vùi lấp rơm rạ đều uổng công”.
Từ những kết quả ban đầu ở Quới An, nhiều hộ đã bắt đầu chủ động thử nghiệm chế phẩm vi sinh xử lý rơm rạ, dám thay đổi phương pháp truyền thống và từng bước làm chủ “công nghệ xanh” ngay trên đồng ruộng của mình.
Ở Quới An, “công nghệ xanh” không còn là khái niệm xa lạ mà đã trở thành một phần trong cách nghĩ và cách làm của nông dân, mở ra triển vọng cho một nền nông nghiệp bền vững, nơi người trẻ và nông dân cùng nhau kiến tạo tương lai cho đồng ruộng.
