Diện tích cây vụ đông khu vực phía Bắc niên vụ 2025-2026 đạt khoảng 380.000 ha, tiến gần mục tiêu 410.000 - 420.000 ha đã được định hướng từ đầu vụ. Giá bán ổn định, tiêu thụ thuận lợi, chưa xuất hiện dấu hiệu ách tắc lớn ở cả thị trường nội địa và xuất khẩu. Trong bối cảnh đó, việc điều tiết thời điểm thu hoạch đang được xác định là khâu quyết định hiệu quả của toàn vụ.
Bà Nguyễn Thị Thu Hương, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật. Ảnh: Tùng Đinh.
Phát biểu tại Diễn đàn kết nối nông sản vùng Đồng bằng sông Hồng hướng tới thị trường Tết ngày 23/12, bà Nguyễn Thị Thu Hương, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cho biết, vụ đông năm nay được đánh giá là một trong những vụ sản xuất hiệu quả nhất của khu vực phía Bắc trong nhiều năm trở lại đây.
Diện tích mở rộng có kiểm soát, giá thị trường ở mức tốt và sức mua ổn định tạo dư địa để chuyển trọng tâm từ “bán được hàng” sang “bán đúng thời điểm”.
Theo tổng hợp của Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, diện tích vụ đông những năm gần đây dao động từ 370.000 đến 400.000 ha. Năm nay, với cách tiếp cận coi vụ đông là vụ sản xuất chính, các địa phương đã chủ động bám thời vụ và điều chỉnh cơ cấu cây trồng, giúp diện tích thực hiện đạt khoảng 380.000 ha ngay từ giữa vụ. Dư địa đất canh tác cho cây vụ đông vẫn còn lớn, song bài toán không nằm ở mở rộng diện tích mà ở tổ chức thu hoạch và tiêu thụ hợp lý.
Từ thực tiễn sản xuất, cơ quan quản lý khuyến nghị phân nhóm cây trồng theo 3 mốc thu hoạch: trước Tết, cận Tết và sau Tết. Nhóm thu hoạch trước Tết chủ yếu là rau ăn lá ngắn ngày và một số cây trồng sớm; nhóm cận Tết gồm cà chua, dưa chuột, bí xanh, bí đỏ; nhóm sau Tết là cà rốt, khoai tây, bắp cải, súp lơ. Việc phân nhóm này cho phép điều chỉnh kỹ thuật canh tác, thời gian gieo trồng và chăm sóc để sản phẩm ra thị trường đúng thời điểm nhu cầu cao, tránh dồn hàng trong một khoảng ngắn.
Hải Phòng là địa phương cho thấy rõ hiệu quả của cách làm này. Vụ đông 2025-2026, toàn thành phố gieo trồng khoảng 29.500 ha, tăng 450 ha so với vụ trước. Diện tích rau đạt khoảng 22.700 ha, sản lượng ước 700.000 tấn. Khoảng 30% sản lượng phục vụ tiêu dùng tại chỗ, hơn 70% cung ứng ngoài địa bàn và xuất khẩu. Riêng cà rốt, trên 80% sản lượng được bảo quản lạnh để xuất khẩu, thời gian thu hoạch kéo dài từ cuối tháng 1 đến tháng 4/2026, giúp giảm áp lực tiêu thụ thời điểm giáp Tết.
Các vùng sản xuất tập trung của Hải Phòng đều gắn với lịch thu hoạch tương đối rõ ràng. Vùng hành, tỏi thu hoạch cuối tháng 1 và đầu tháng 2/2026, phần lớn được bảo quản tại nông hộ để bán rải vụ. Vùng cà rốt, khoai tây, bắp cải và súp lơ được bố trí thu hoạch kéo dài sau Tết, phù hợp với nhu cầu xuất khẩu và chế biến. Nhờ đó, dù sản lượng lớn, thị trường không xảy ra tình trạng “rớt giá đồng loạt” như những năm thời vụ dồn cục.
Vùng trồng hành xuất khẩu tại TP Hải Phòng. Ảnh: Tùng Đinh.
Theo Phó Cục trưởng Hương, điểm chuyển biến đáng chú ý nhất ở vụ đông năm nay, là tư duy của nông dân và doanh nghiệp. Nếu trước đây câu hỏi phổ biến là “ai mua sản phẩm”, thì năm nay phần lớn ý kiến tập trung vào quy trình kỹ thuật, tiêu chuẩn chất lượng và yêu cầu của từng phân khúc thị trường. Việc chủ động phân nhóm thu hoạch cho thấy người sản xuất đã bắt đầu tiếp cận thị trường ngay từ khâu xuống giống, thay vì chờ đến lúc thu hoạch mới tìm đầu ra.
Dù vậy, những điểm nghẽn mang tính cơ cấu vẫn hiện hữu. Thời gian sinh trưởng ngắn và thu hoạch tập trung của cây vụ đông đòi hỏi hệ thống bảo quản, sơ chế và chế biến phải theo kịp. Quỹ đất manh mún khiến việc tổ chức đồng bộ vùng nguyên liệu, áp dụng cơ giới hóa và kiểm soát chất lượng gặp khó khăn. Nhiều gói kỹ thuật đã được ban hành nhưng cần thêm các mô hình đánh giá hiệu quả trực tiếp trên đồng ruộng để phù hợp với từng nhóm cây và từng thời điểm thu hoạch.
Trên cơ sở đó, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật xác định thị trường nội địa tiếp tục là trụ cột của cây vụ đông, song sẽ từng bước nâng tỷ trọng xuất khẩu. Điều kiện tiên quyết là sản xuất đồng đều về quy cách, bảo đảm an toàn thực phẩm, kiểm soát dư lượng và sinh vật gây hại. Phân nhóm thu hoạch theo thời điểm được xem là giải pháp nền tảng để thực hiện các yêu cầu này mà không gây áp lực lên thị trường.
Cục cũng nhấn mạnh vai trò điều tiết của chính quyền địa phương. Việc nắm chắc lịch gieo trồng, nhu cầu doanh nghiệp và khả năng tiêu thụ từng nhóm sản phẩm cho phép địa phương chủ động cung cấp thông tin thị trường, hướng dẫn kỹ thuật và điều chỉnh tiến độ thu hoạch. Khi thông tin được đưa ra sớm, nông dân có thể linh hoạt chăm sóc để kéo dài hoặc rút ngắn thời gian thu hoạch, giảm rủi ro về giá.
Trong bối cảnh nhu cầu tiêu dùng dịp Tết luôn biến động mạnh, phân nhóm thu hoạch trước, cận và sau Tết giúp đồng bộ cách tổ chức thị trường từ gốc. Với vụ đông 2025-2026, cách làm này đang cho thấy hiệu quả rõ rệt, tạo nền tảng để cây vụ đông thực sự trở thành vụ sản xuất chính, ổn định và bền vững hơn trong những năm tới.
