Cơ duyên với cây mắc ca và những mùa quả đầu tiên
Từng có thời gian, vợ chồng bà Nguyễn Thị Dung và ông Phạm Văn Hồ (xã Vân Du, tỉnh Thanh Hóa) bị người nông dân ngờ vực là quảng bá, nói quá về năng suất và giá trị của cây mắc ca để bán giống. Không giải thích nhiều, họ vẫn âm thầm chăm bón, tưới tiêu, chờ đến ngày cây ra quả rồi mới mở rộng diện tích. Mỗi mùa mắc ca ra hoa, đậu quả và thu hái rầm rộ, đem lại nguồn thu hàng chục triệu đồng mỗi ha, cao và ổn định hơn nhiều so với trồng mía hay trồng keo. Từ chỗ còn xì xào, người nông dân ở khu vực lân cận dần chủ động liên hệ học hỏi kinh nghiệm và chuyển đổi cây trồng.
Bà Dung bên những chùm quả mắc ca trĩu hạt. Ảnh: Thanh Tâm.
Ông Phạm Văn Hồ từng là Giám đốc Ban quản lý rừng phòng hộ Thạch Thành. Năm 2006, khi còn là nhân viên của Ban, ông có cơ duyên được gặp cố Phó Thủ tướng Nguyễn Công Tạn trong chuyến thăm mô hình trồng thử nghiệm 500 cây mắc ca của anh Phạm Hữu Tú, Đội Đồng Luật, Lâm trường Thạch Thành. Ông vẫn nhớ mãi lời nhắc của cố Phó Thủ tướng: “Cây mắc ca rất phù hợp với thổ nhưỡng vùng đất Thạch Thành, nơi có tầng đất dày 50 - 70cm rất màu mỡ, đây là cây triệu đô của người nông dân”.
Cơ duyên tiếp tục khi năm 2012 ông Hồ tham dự Hội thảo phát triển cây mắc ca tại Hà Nội và gặp lại cố Phó Thủ tướng Nguyễn Công Tạn. Nhìn thấy bác, ông tất tưởi tiến đến nắm tay và báo tin: “Chúng cháu đã thành công trồng thử nghiệm mắc ca trên đất đồi Thạch Thành rồi bác ạ, cây đã cho quả, chất lượng hạt rất ngon, thu hái là bán được ngay, sẽ là cây trồng tiềm năng giúp nông dân nâng cao hiệu quả sản xuất”. Ông nhớ rõ lời dặn của bác Tạn: “Không chỉ bán quả tươi, các chú cần nghiên cứu mở rộng vùng trồng, chế biến sâu để nâng cao giá trị; cây mắc ca có tiềm năng rất lớn”.
Ghi nhớ lời dặn của cố Phó Thủ tướng, ông Hồ mạnh dạn chặt bỏ 1ha keo chuyển sang trồng mắc ca. Ảnh: Thanh Tâm.
Ghi nhớ lời khuyên ấy, trở về vùng đất Vân Du (nay là xã Vân Du, huyện Thạch Thành, tỉnh Thanh Hóa), ông Hồ bắt tay tìm nguồn giống mắc ca chuẩn, rồi quyết định chặt bỏ 1 ha keo, cải tạo đất để trồng mắc ca với hi vọng chứng minh đây thực sự là “cây triệu đô”. Sau 4 năm, đến năm 2016, vườn mắc ca của ông đã cho quả bói với những chùm sai trĩu. Vợ chồng ông nâng niu từng trái, nhớ lại những ngày tháng ăn sương nằm gió, chăm bón, tỉa cành, đổ biết bao mồ hôi trên mảnh đất này để đổi lại mùa quả đầu tiên.
Mở rộng vùng trồng, liên kết nông dân và khát vọng “cây triệu đô”
Không dừng lại, ông tiếp tục mở rộng diện tích lên 10 ha. Những năm đầu khi mắc ca chưa khép tán, ông trồng xen canh dứa, ổi, lạc để lấy ngắn nuôi dài. Đây chính là nguồn thu giúp ông duy trì việc thuê lao động chăm sóc vườn mắc ca.
Ông chia sẻ: “Mắc ca phải trồng hàng cách hàng 8 mét. Sáu năm đầu khi cây chưa khép tán, cần tận dụng trồng cây ngắn ngày để vừa tăng thu nhập, vừa hạn chế cỏ dại. Tôi thường trồng lạc, vì cây họ đậu giúp cố định đạm từ không khí, bồi bổ đất rất tốt. Khi thu hoạch xong, thân cây lạc được giữ lại bón gốc mắc ca, tăng độ phì nhiêu, cải tạo đất và giữ ẩm hiệu quả”.
Giữa những hàng mắc ca ông trồng xen canh lạc để giữ độ ẩm cho đất, trồng ổi để tăng năng suất. Ảnh: Thanh Tâm.
Khi đã làm chủ kỹ thuật, ông Hồ liên kết với các hộ dân, mở rộng diện tích vùng trồng lên 100 ha. Ông chịu trách nhiệm cung cấp giống, hỗ trợ kỹ thuật và bao tiêu quả tươi cho bà con. Theo đánh giá của ông, năng suất mắc ca đạt từ 2 - 2,5 tấn/ha; giá bán quả tươi khoảng 23.000 đồng/kg. Như vậy, mỗi ha cho thu nhập 40 - 50 triệu đồng/năm, cao hơn nhiều so với trồng keo. Mắc ca lại là cây lâm nghiệp dài ngày, chu kỳ thu hoạch kéo dài, không cần tái đầu tư lớn, chủ yếu chỉ chăm tỉa cành và bón phân khi cây ra hoa, đậu quả.
Từ quá trình trồng và chăm sóc, ông Hồ đúc kết kinh nghiệm: với cây mới trồng phải cắt tỉa chồi thực sinh để mắt ghép phát triển; hằng năm cần tỉa cành, hạ tán để tránh gió bão làm gãy đổ. Thay vì dùng phân vô cơ, ông tận dụng cá thải loại đem ngâm ủ 1 năm để làm phân bón cung cấp đạm cho cây.
Ông Hồ dùng cột bê tông để cố định cây tránh gió bão. Ảnh: Thanh Tâm.
Trong cơn bão số 13 vừa qua, 600 cây mắc ca hơn chục năm tuổi của ông bị gió quật đổ. Dù tiếc nuối vì đây là những cây cho năng suất cao nhất, ông vẫn nhanh chóng chặt bỏ và trồng thay thế. Rút kinh nghiệm, ông làm cột bê tông chôn vào từng gốc để cố định, hạn chế thiệt hại khi gió bão.
Ông Hồ vẫn trăn trở và mong muốn mở rộng diện tích, liên kết thêm nhiều hộ dân, đưa cây mắc ca trở thành cây trồng chủ lực trên vùng đồi Thạch Thành, đem lại hiệu quả kinh tế cao và thực sự trở thành “cây triệu đô” của người nông dân xứ Thanh.
