Cái khó ló cái khôn
Đi dọc sông Ô Giang đoạn qua thôn Văn Trị, xã Nam Hải Lăng (Quảng Trị) những ngày này, dễ dàng bắt gặp những lồng nuôi cá chình và cá leo hết sức độc đáo. Phần đầu lồng nhọn như mũi thuyền, thân lồng làm bằng nhôm bền chắc với các lỗ thoáng xung quanh để tăng khả năng lưu thông nước.
Đây là những lồng cá hình mũi thuyền được người dân sáng tạo ra với nhiều cải tiến so với các loại lồng nuôi truyền thống đang thịnh hành hiện nay. Loại lồng cá này giúp người nuôi cá lồng có thể ứng phó với tình hình mưa lũ đang ngày càng diễn biến phức tạp.
Người dân xã Nam Hải Lăng sáng tạo ra lồng cá hình mũi thuyền để ứng phó với mưa lũ. Ảnh: Võ Dũng.
Ông Phạm Văn Thiện, một trong những hộ gắn bó với nghề nuôi cá lồng lâu năm tại thôn Văn Trị cho biết, trước đây lồng nuôi chủ yếu có hình chữ nhật và được làm bằng vật liệu nhẹ. Mùa mưa lũ đến, dù người dân đã cố định lồng vào các vị trí an toàn nhưng nhiều lồng cá vẫn bị nước lũ cuốn trôi, gây hư hỏng, thiệt hại. Vì vậy sau khi tìm tòi học hỏi, các hộ nuôi cá chình thôn Văn Trị đã cải tiến lồng nuôi theo hướng vát nhọn một phía của lồng như mũi thuyền để giảm sức cản của nước.
Lồng cá hình mũi thuyền là kết quả của việc đúc rút kinh nghiệm từ hàng chục năm qua khi người nuôi cá lồng ở đây phải đối mặt với tần suất mưa lũ ngày càng lớn và diễn biến phức tạp. Cá chình là đối tượng nuôi có giá trị kinh tế cao nhưng thời gian nuôi kéo dài, từ lúc thả giống đến khi thu hoạch phải mất từ 1,5 - 2 năm. Việc nuôi theo chu kỳ dài như vậy đòi hỏi lồng nuôi phải có khả năng chịu đựng tốt trước tác động thời tiết, đặc biệt trong mùa mưa lũ.
Lồng cá hình mũi thuyền thường có thể tích từ 12 - 15m3, chiều dài khoảng 5m, rộng 2m và cao khoảng 1,5m, được làm bằng nhôm tấm dày từ 2mm trở lên, tốt nhất là loại nhôm chuyên dùng để đóng thùng vận chuyển trên xe đông lạnh hoặc dùng làm ghe thuyền cỡ lớn. Loại nhôm này có ưu điểm rất cứng, bền và chịu va đập tốt.
Vách lồng được khoan các lỗ nhỏ có đường kính từ 0,8 - 1,4cm. Lồng được giữ nổi trên mặt nước bằng 4 - 6 thùng phuy bằng nhựa lắp đặt cố định trong lồng. Khi đưa vào nuôi, mũi lồng hướng về đầu nguồn nước và được cố định chắc chắn giữa sông bằng dây neo có chiều dài từ 25 - 30m. Ngoài ra, lồng nuôi còn có các dây neo nối vào bờ để dễ dàng di chuyển vào sát bờ khi cần thiết.
Lồng cá hình mũi thuyền được neo cố định, mũi lồng hướng về đầu nguồn nước để giảm lực tác động của nước. Ảnh: Võ Dũng.
Ưu điểm của lồng cá hình mũi thuyền nằm ở khả năng “chia nước”. Khi nước lũ đổ về, dòng nước mạnh sẽ trượt theo hai cạnh của mũi thuyền, giảm đáng kể lực tác động trực diện vào lồng nuôi. Phần khung chắc chắn kết hợp với các phao nổi bên trong giúp lồng nổi tốt ngay cả khi nước lên nhanh. Thực tế trong nhiều năm liền, các đợt mưa lũ lớn tại địa phương đều không gây thiệt hại cho những hộ áp dụng mô hình này.
“Thiết kế của lồng cá hình mũi thuyền phát huy hiệu quả rất cao vào mùa lũ. Hai bên có đường sóng chẻ, phía dưới lại có gờ đỡ nên khi nước chảy mạnh lồng tự nổi lên, giảm hẳn lực tác động. Mùa mưa bão chỉ cần kéo lồng vào gần bờ, nước lớn chừng nào thì mình kéo vào chừng đó. Lũ lớn mấy cũng không lo”, ông Thiện cho hay.
Áp dụng khoa học kỹ thuật để tăng hiệu quả
Ông Nguyễn Khánh Tặng, Trưởng phòng Kinh tế xã Nam Hải Lăng cho rằng, lồng cá hình mũi thuyền là lựa chọn hợp lý, phù hợp với địa hình sông ngắn, dốc và chảy xiết vào mùa mưa lũ như sông Ô Lâu, Ô Giang… Mô hình này giúp người nuôi giảm chi phí sửa chữa, bảo trì lồng mỗi năm, tăng tính chủ động trong việc di chuyển, neo đậu lồng khi thời tiết xấu.
“Cấu tạo lồng cá hình mũi thuyền giúp người nuôi chủ động với tình hình thời tiết diễn biến thất thường. Vào mùa nắng nóng, người dân có thể đưa lồng ra giữa sông, khi nước dâng thì đưa lồng vào sát bờ. Đặc biệt, ngoài mũi thuyền giúp lồng không bị cản nước, các lồng nuôi còn được kết nối lại với nhau chắc chắn nên đảm bảo an toàn”, ông Tặng cho hay.
Nhờ sáng tạo ra lồng cá hình mũi thuyền, nghề nuôi cá lồng tại xã Nam Hải Lăng phát triển mạnh. Ảnh: Võ Dũng.
Ông Phạm Văn Thiện hiện có 2 lồng nuôi cá chình, mỗi lồng thả nuôi từ 200 - 300 con. Ngoài ra, ông còn nuôi một lồng cá leo 500 con để lấy ngắn nuôi dài. Cá chình nuôi khoảng 1,5 - 2 năm đạt kích cỡ từ 3 - 4kg/con sẽ cho thu hoạch và lãi bình quân từ 100 - 120 triệu đồng/lồng. Cá leo có thời gian nuôi ngắn hơn, chỉ từ 3 - 3,5 tháng và lãi từ 15 - 20 triệu đồng/lứa.
“Nguồn thu từ cá leo được dùng để chi phí hằng ngày, còn các lồng cá chình là nguồn thu nhập chính, ổn định. Nhiều hộ ở đây nhờ nghề nuôi cá lồng trên sông mà cuộc sống khấm khá”, ông Thiện cho hay.
Tuy nhiên theo ông Thiện, để đạt hiệu quả cao, ngoài việc sử dụng lồng cá hình mũi thuyền, người dân cần áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật, tuân thủ quy trình phòng chống dịch bệnh cho cá. Nếu trước đây người dân thường áp dụng các kinh nghiệm dân gian để phòng và trị bệnh cho cá thì nay họ đã biết tham khảo các thông tin trên internet, đọc sách kỹ thuật để nuôi cá đạt hiệu quả. Các hộ nuôi cũng ngày càng chú trọng hơn trong lựa chọn nguồn giống cũng như thức ăn cho cá.
“Người nuôi ở đây đã có kinh nghiệm xử lý dịch bệnh trên cá chình, cá leo. Họ đặc biệt quan tâm đến vấn đề quản lý nguồn nước. Người nuôi thường tắm cá giống bằng nước muối hoặc thuốc sát trùng trước khi thả để diệt mầm bệnh. Khi phát hiện nấm bệnh trên cá, người nuôi sẽ lập tức xử lý bằng việc tăng lượng oxy hòa tan, sử dụng thức ăn chất lượng, bổ sung vitamin để tăng cường sức đề kháng và sát khuẩn định kỳ”, ông Thiện chia sẻ.
Nhiều hộ dân đã khấm khá nhờ sử dụng lồng cá hình mũi thuyền để nuôi cá lồng. Ảnh: Võ Dũng.
Ông Phạm Văn Tỷ, một hộ nuôi cá lồng khác tại thôn Văn Trị cho hay, lồng cá hình mũi thuyền giúp nguồn nước lưu thông quanh năm, đảm bảo oxy cung cấp cho cá, môi trường nuôi luôn sạch, cá phát triển tốt, ít khi bị bệnh. Trước đây người nuôi cá lồng thôn Văn Trị thường gặp rủi ro do chưa có lồng cá hình mũi thuyền và chưa am hiểu về đặc điểm sinh trưởng, phát triển của các loài thủy sản. Giờ đây, người dân đã thường xuyên quan sát, kiểm tra chất lượng nguồn nước cũng như tình trạng của cá để có hướng xử lý sớm. Đó chính là yếu tố giúp nghề nuôi cá lồng trên sông Ô Lâu, Ô Giang ngày càng phát triển.
“Thời tiết ngày càng bất thường, nhiều đợt mưa lũ xuất hiện sớm, kéo dài, gây thiệt hại lớn cho người nuôi cá lồng. Lồng cá hình mũi thuyền là sáng tạo của người dân trong việc thích ứng với biến đổi khí hậu. Hiện toàn xã Nam Hải Lăng đã có khoảng 70 lồng nuôi cá, trong đó khoảng 2/3 số lồng nuôi cá chình, còn lại là cá leo”, ông Nguyễn Khánh Tặng, Trưởng phòng Kinh tế xã Hải Lăng cho hay.
