Biến chất thải thành tài nguyên
Theo ông Lê Văn Đông, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Vĩnh Long, chăn nuôi tuần hoàn là mô hình sản xuất hướng tới “không chất thải, không phế phẩm”, trong đó các phụ phẩm và chất thải phát sinh trong quá trình chăn nuôi được xử lý bằng kỹ thuật truyền thống kết hợp với tiến bộ khoa học để tái sử dụng, tạo ra giá trị mới, đồng thời bảo vệ và tái sinh môi trường.
Sử dụng đệm lót sinh học trong chăn nuôi gà, người chăn nuôi sau đó tận dụng phân gà để ủ hoai mục bón cho cây trồng. Ảnh: Minh Đảm.
Thực tế tại Vĩnh Long cho thấy, nhiều mô hình kinh tế tuần hoàn đã và đang được áp dụng hiệu quả. Phổ biến nhất là mô hình VAC (vườn - ao - chuồng), tận dụng tối đa phụ phẩm giữa các hợp phần để giảm chi phí đầu vào. Bên cạnh đó, hệ thống biogas được xem là một dạng tái chế chất thải chăn nuôi hiệu quả, vừa cung cấp nguồn khí đốt phục vụ sinh hoạt, vừa tạo ra nguồn phân bón hữu cơ sau xử lý.
Ngoài ra, việc sử dụng đệm lót sinh học đang được nhiều cơ sở chăn nuôi áp dụng nhằm xử lý chất thải ngay trong chuồng trại, cải thiện môi trường chăn nuôi; nguồn đệm lót sau sử dụng tiếp tục được tận dụng để bón cho cây trồng. Một hướng đi mới khác là chăn nuôi côn trùng như trùn quế, ruồi lính đen để xử lý chất thải chăn nuôi, tạo ra nguồn đạm phục vụ chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản và phân bón hữu cơ cho cây trồng.
Theo ông Đông, những mô hình này không chỉ giúp nâng cao giá trị sản xuất, gia tăng lợi nhuận cho người chăn nuôi, mà còn góp phần giảm phát thải khí nhà kính, bảo vệ môi trường. Về lâu dài, lượng phát thải được cắt giảm còn có thể tính toán, thương mại hóa dưới dạng tín chỉ các-bon, mở ra dư địa phát triển mới cho ngành chăn nuôi.
Một trong những mô hình chăn nuôi tuần hoàn tiêu biểu tại Vĩnh Long hiện nay là Hợp tác xã Nông nghiệp Thuận Thới (xã Vĩnh Xuân). Hợp tác xã đã xây dựng mô hình khép kín chăn nuôi bò thịt kết hợp nuôi trùn quế. Theo đó, chất thải từ chăn nuôi bò được sử dụng làm thức ăn cho trùn quế; trùn sau thu hoạch trở thành nguồn đạm giàu dinh dưỡng, giúp cắt giảm chi phí mua thức ăn tổng hợp cho bò; còn phân trùn được chế biến thành phân hữu cơ cung cấp lại cho thành viên hợp tác xã và nông dân trong vùng.
Hiện mỗi tháng, HTX Thuận Thới đưa ra thị trường 20-30 tấn phân trùn thành phẩm và 2.000-3.000 lít đạm trùn, phục vụ các vườn cây ăn trái. Mô hình này không chỉ giúp giảm chi phí sản xuất, tăng thu nhập cho thành viên mà còn góp phần hình thành chuỗi sản xuất nông nghiệp thân thiện môi trường, khép kín và bền vững.
Từ những kết quả thực tiễn đó, ông Lê Văn Đông khẳng định, kinh tế tuần hoàn sẽ là xu thế phát triển nông nghiệp bền vững, giúp giảm giá thành sản xuất và nâng cao hiệu quả chăn nuôi trong thời gian tới.
Tiềm năng lớn nhưng cần điều kiện đồng bộ
Ở góc độ khoa học, PGS.TS Hồ Thanh Thâm, Phó trưởng khoa Chăn nuôi, Trường Nông nghiệp - Đại học Cần Thơ, đánh giá ĐBSCL có điều kiện rất thuận lợi để nhân rộng mô hình chăn nuôi tuần hoàn, nhờ nguồn phụ phẩm nông nghiệp dồi dào từ trồng lúa, cây ăn trái và thủy sản. Tuy nhiên, để mô hình này phát triển bền vững và có thể nhân rộng, cần hội đủ ba điều kiện then chốt.
Thứ nhất là cơ chế tài chính - tín dụng phù hợp, giúp người dân có nguồn vốn đầu tư chuồng trại đạt chuẩn an toàn sinh học, hệ thống biogas và xử lý chất thải. Thứ hai là đào tạo kỹ thuật vận hành, bởi nếu thiếu kiến thức, việc quản lý hầm biogas hay xử lý chất thải không đúng cách có thể phát sinh rủi ro môi trường. Thứ ba là kết nối doanh nghiệp, để phụ phẩm nông nghiệp thực sự trở thành nguyên liệu trong chuỗi cung ứng, thay vì chỉ dừng lại ở quy mô hộ gia đình.
Sử dụng phân bò để nuôi trùn quế thu được trùn thịt và phân trùn có giá trị kinh tế cao. Ảnh: Minh Đảm.
Nếu thực hiện tốt các điều kiện này, theo PGS.TS Hồ Thanh Thâm, chăn nuôi tuần hoàn không chỉ giúp tái sử dụng chất thải, mà còn tạo ra ngành nghề mới và nguồn thu mới cho nông hộ, đặc biệt ở khu vực nông thôn.
PGS.TS Hồ Thanh Thâm nhấn mạnh ba yếu tố mang tính quyết định: nguồn nhân lực, tiêu chuẩn môi trường và chuỗi giá trị. Khi nông dân có đủ kỹ năng vận hành mô hình, doanh nghiệp có tiêu chuẩn rõ ràng để thu mua sản phẩm, và nhà quản lý ban hành chuẩn môi trường bắt buộc, thì chăn nuôi tuần hoàn sẽ không còn là lựa chọn tự nguyện, mà trở thành yêu cầu tất yếu.
“Khi ba yếu tố này gặp nhau, chăn nuôi tuần hoàn sẽ tự động phát triển và trở thành trụ cột của chăn nuôi bền vững”, PGS.TS Hồ Thanh Thâm khẳng định.
Trao đổi về yếu tố quyết định để kinh tế tuần hoàn trở thành hướng đi chủ đạo, ông Lê Văn Đông cho rằng trong bối cảnh chuyển đổi số và cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 - 5.0 đang diễn ra mạnh mẽ, việc đưa khoa học - công nghệ vào sản xuất nông nghiệp là yêu cầu tất yếu. Nhận thức rõ điều này, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Vĩnh Long đã và đang triển khai nhiều chính sách hỗ trợ nông dân tiếp cận công nghệ mới, từ tập huấn, chuyển giao kỹ thuật đến xây dựng các mô hình nông nghiệp thông minh, nông nghiệp số.
Thời gian tới, ngành sẽ tiếp tục thực hiện hiệu quả các cơ chế, chính sách của Trung ương và của tỉnh; đồng thời rà soát, bổ sung, hoàn thiện chính sách để huy động nguồn lực, hỗ trợ nông dân và doanh nghiệp phát triển nông nghiệp theo hướng bền vững.
