Kỳ vọng vụ cam Tết
Khoảng 10 năm trở lại đây, Hà Tĩnh là phát triển rầm rộ cây ăn quả có múi với những cái tên đặc sản như cam bù Hương Sơn, cam chanh Khe Mây, cam chanh Vũ Quang, cam giòn Thượng Lộc, bưởi Phúc Trạch… Hiện toàn tỉnh có khoảng hơn 12.000ha cam, bưởi, chanh, trong đó diện tích cho thu hoạch khoảng 7.000ha, mỗi năm đem về hàng trăm tỷ đồng cho người sản xuất.
Nông dân xã Kim Hoa tập trung chăm bón, dưỡng quả để bán dịp Tết Nguyên đán 2026. Ảnh: Thanh Nga.
Thời điểm này, một số diện tích cam chanh tại huyện Vũ Quang, Can Lộc, Hương Sơn (cũ) bắt đầu cho thu hoạch, dự kiến thu rộ từ tháng 11 âm lịch đến hết tháng Chạp. Riêng cây cam bù chín muộn hơn nên bà con đang tập trung chăm bón, dưỡng quả để phục vụ thị trường Tết Nguyên đán 2026.
Theo Chi cục Trồng trọt và Chăn nuôi Hà Tĩnh, so với năm ngoái, năm nay diện tích cam bù tại huyện Hương Sơn (cũ) được mở rộng, số lượng cây cho thu hoạch tăng cao, năng suất dự tính tăng từ 10 - 15%, hứa hẹn đem về một mùa vụ thắng lợi cho người dân.
Gia đình ông Phạm Đình Hào ở thôn Tân Hoa, xã Kim Hoa có hơn 2ha trồng cam bù với khoảng 500 gốc. Thời điểm này, cam bù đang bước vào giai đoạn dưỡng quả, gia đình tập trung làm cỏ, duy trì dưỡng chất cho cây, bón thêm phân chuồng, kali để tăng độ ngọt, giúp quả mọng nước, dùng vôi để cân bằng độ pH, tưới nước vừa đủ để chống sương muối trong điều kiện thời tiết lạnh giá.
Vụ thu hoạch năm nay, sản lượng cam bù dự kiến tăng khoảng 10% so với năm ngoái. Ảnh: Thanh Nga.
“Vụ trước, vườn cam của gia đình tôi thu gần 40 tấn, giá trị hơn 1,5 tỷ đồng. Với năng suất cam hiện tại, tôi hi vọng có thể đạt mốc 45 tấn vụ này”, ông Hào ước tính.
Xã Kim Hoa được sáp nhập từ 2 xã Kim Hoa và Hàm Trường của huyện Hương Sơn (cũ). Đây là “thủ phủ” cam bù với hơn 1.000ha, trong đó diện tích cho thu hoạch ước đạt hơn 900ha. Là cây trồng chủ lực, thu hoạch 1 lần/năm, vì vậy để đảm bảo năng suất, chất lượng quả ở giai đoạn cuối gần thu hoạch cũng như tuổi thọ của cây cam, chính quyền địa phương và người dân đang tích cực đầu tư chăm sóc theo hướng sinh học.
Ông Phan Xuân Đức, Trưởng phòng Kinh tế xã Kim Hoa cho biết theo khảo sát, năng suất cam bù năm nay dự kiến tăng từ 2 - 5 tấn/ha, tương đương khoảng 12 - 15 tấn/ha. Đây là tín hiệu tích cực cho thấy hiệu quả từ quá trình tuyển chọn cây đầu dòng làm giống, chăm sóc theo tiêu chuẩn VietGAP, hướng hữu cơ… tạo nên những vườn cam khỏe mạnh, ít sâu bệnh, cho hiệu quả kinh tế cao.
Nhiều vườn cam chanh bắt đầu bước vào vụ thu hoạch. Ảnh: Thanh Nga.
Chung phấn khởi, nhiều nhà vườn trồng cam ở xã Mai Hoa đang thu hoạch tỉa những quả chín sớm. Giá thương lái thu mua tại vườn bình quân 25.000 - 30.000 đồng/kg, đem về doanh thu hàng trăm đến hàng tỉ đồng mỗi hộ.
Chị Nguyễn Thị Duyên canh tác hơn 1.600 gốc cam chanh và cam bù. Năm nay, mặc dù chịu ảnh hưởng do mưa bão nhưng sản lượng cam ước đạt khoảng 25 tấn. Toàn bộ diện tích được tưới tự động, bón nhiều phân chuồng ủ hoai và bao quả nên vị cam ngọt đậm, vỏ mỏng, mọng nước, đạt tiêu chuẩn OCOP 3 sao. Dự kiến sau khi trừ chi phí đầu tư, năm nay vườn cam mang về lợi nhuận khoảng 500 triệu đồng.
Phát triển nguồn gen cam đặc sản
Giá trị kinh tế cây ăn quả có múi nói chung, cây cam nói riêng đem lại cho người dân các xã vùng đồi núi Hà Tĩnh cực kỳ lớn. Tuy nhiên tại một số vùng trồng do một bộ phận người sản xuất đang lạm dụng phân bón và thuốc BVTV hóa học vô tội vạ khiến môi trường đất, nước, không khí bị đầu độc, cây trồng suy thoái nhanh, sụt giảm năng suất, chất lượng.
Cam giòn Thượng Lộc - một trong những giống cam đặc sản cần bảo tồn nguồn ghen. Ảnh: Thanh Nga.
Để khắc phục những tồn tại này, tỉnh Hà Tĩnh đã giao các đơn vị chuyên môn như Sở Nông nghiệp và Môi trường, Sở Khoa học và Công nghệ triển khai các đề tài, dự án nâng cao chất lượng giống cây ăn quả có múi, xây dựng các vùng trồng theo tiêu chuẩn hữu cơ, VietGAP nhằm phát triển bền vững cây trồng chủ lực của hàng nghìn hộ dân trên địa bàn.
Điển hình là dự án “Sản xuất thử nghiệm nguồn gen cam bù Hương Sơn và cam giòn Thượng Lộc, Hà Tĩnh” do Trung tâm Ứng dụng Khoa học công nghệ và Đổi mới sáng tạo (Sở Khoa học và Công nghệ Hà Tĩnh) triển khai từ tháng 9/2020. Dự án đã ứng dụng tiến bộ kỹ thuật về giống và thâm canh để nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả nguồn gen 2 giống cam đặc sản trên.
Bà Nguyễn Thị Thủy, Chủ nhiệm dự án cho hay, để thực hiện dự án có hiệu quả, 5 năm qua, nhóm nghiên cứu đã lăn lộn khắp các vườn đồi từ huyện Hương Sơn đến Can Lộc (cũ). Đến nay, Trung tâm đã xây dựng được bộ dữ liệu mô tả về đặc điểm nông sinh học nguồn gen cam bù Hương Sơn và cam giòn Thượng Lộc. Đồng thời hoàn thiện các quy trình nhân giống sạch bệnh, trồng mới thời kỳ kiến thiết cơ bản, thâm canh cho mỗi nguồn gen. Các quy trình ngắn gọn, dễ hiểu, đảm bảo tính khoa học, phù hợp với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng Hà Tĩnh, là cơ sở áp dụng trong thực tiễn sản xuất.
“Thông qua dự án, nhóm nghiên cứu đã điều tra, tuyển chọn và được Sở NN-PTNT (cũ) ra quyết định công nhận 10 cây đầu dòng cam bù Hương Sơn và 10 cây cam giòn Thượng Lộc (năm 2022). Hiện các cây đầu dòng đang tiếp tục được chăm sóc, bảo tồn tại chỗ, khai thác làm vật liệu nhân giống.
Tại Trung tâm cũng xây dựng được vườn cây mẹ sạch bệnh S0, S1, vườn ươm nhân giống. Cây giống được cung cấp cho các mô hình trồng mới trên tổng diện tích 20ha tại các xã Sơn Giang và xã Trường Lưu”, bà Thủy thông tin.
Các dự án ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ vào sản xuất, nhân giống, góp phần nâng cao chất lượng và tuổi thọ cây ăn quả có múi đặc sản. Ảnh: Thanh Nga.
Cũng theo bà Thủy, dự án còn triển khai mô hình thâm canh nhằm hỗ trợ vật tư, phân bón, kỹ thuật chăm sóc các vườn cam kinh doanh giai đoạn 4 - 6 tuổi với diện tích 20ha tại xã Kim Hoa và xã Đồng Lộc. Các vườn cam bù thâm canh đạt năng suất trung bình 15 tấn/ha, cao hơn đại trà 16,8%, vườn cam giòn đạt năng suất trung bình 16 tấn/ha, cao hơn đại trà 15%.
Ông Lê Vạn Hải, Giám đốc HTX nông nghiệp Gia Phúc (xã Trường Lưu) là một trong những hộ dân được hưởng lợi từ dự án, giúp ông mở rộng thêm 5h cam giòn, tất cả đều tưới và bón phân tự động. Theo đánh giá bước đầu, cây cam giòn tại mô hình phát triển rất tốt, hiện một số cây đã cho quả bói, dự kiến năm 2026 gần 50% diện tích sẽ cho thu hoạch.
