Công nghệ thúc đẩy nghề trồng nấm
Những năm gần đây, nghề trồng nấm phát triển mạnh ở tỉnh An Giang nhờ tận dụng được phụ phẩm nông nghiệp, chi phí đầu tư không quá lớn và chu kỳ quay vòng nhanh. Tuy nhiên, đặc thù sinh học của nấm rất nhạy cảm với nhiệt độ, độ ẩm, thời tiết mưa nắng thất thường. Chỉ một sai lệch nhỏ trong vài giờ cũng có thể làm giảm năng suất, phát sinh nấm bệnh…
Nhờ được tập huấn kỹ thuật và ứng dụng công nghệ, nhiều nông dân An Giang đã phát triển thành công nghề trồng nấm trong nhà, mang lại hiệu quả cao. Ảnh: Trung Chánh.
Việc đưa công nghệ Internet vạn vật (IoT) vào nhà trồng nấm đã tạo ra thay đổi căn bản. Các cảm biến đo nhiệt độ, độ ẩm… được lắp đặt trong nhà nấm giúp theo dõi liên tục môi trường vi khí hậu. Dữ liệu được truyền về điện thoại thông minh hoặc máy tính, cho phép người trồng nấm “nhìn thấy” tình trạng nhà nấm theo thời gian thực thay vì phán đoán cảm tính.
Quan trọng hơn, hệ thống IoT có thể kết nối với thiết bị điều khiển như máy phun sương, quạt hút, quạt tuần hoàn. Khi độ ẩm xuống thấp, hệ thống tự kích hoạt phun sương, khi nhiệt độ tăng vượt ngưỡng, quạt thông gió tự động vận hành. Nhờ đó, môi trường trong nhà nấm được giữ ổn định, đồng đều giữa các khu vực, giảm sốc nhiệt, hạn chế mầm bệnh phát sinh.
Trồng nấm trong nhà ứng dụng công nghệ IoT giúp người trồng quản lý tốt các yếu tố môi trường. Ảnh: Trung Chánh.
Theo đánh giá của cán bộ kỹ thuật Trung tâm Khuyến nông An Giang, IoT không chỉ là công cụ đo đạc mà là nền tảng giúp quản lý sản xuất theo quy trình. Dữ liệu môi trường được lưu trữ theo từng lứa nấm, từng nhà trồng, tạo cơ sở để so sánh, điều chỉnh và tối ưu kỹ thuật qua từng vụ.
Với điều kiện khí hậu nhiệt đới gió mùa, độ ẩm cao như An Giang, IoT càng phát huy hiệu quả trong việc cân bằng giữa “ẩm đủ cho nấm” và “thoáng đủ để phòng bệnh”. Đây là yếu tố then chốt để nghề trồng nấm trong nhà chuyển từ sản xuất nhỏ lẻ sang hướng bền vững, kiểm soát rủi ro.
Đưa công nghệ IoT đến nông dân và hợp tác xã
Thời gian qua, hệ thống khuyến nông An Giang đã chủ động lồng ghép ứng dụng IoT vào các mô hình trình diễn trồng nấm trong nhà. Trên cơ sở lựa chọn hộ dân, tổ hợp tác và hợp tác xã có điều kiện tiếp nhận kỹ thuật, các mô hình được hỗ trợ từ khâu thiết kế nhà nấm, lắp đặt cảm biến đến vận hành hệ thống điều khiển tự động.
Ứng dụng IoT trồng nấm trong nhà giúp điều chỉnh ngưỡng nhiệt, độ ẩm phù hợp với từng giai đoạn phát triển của nấm, nâng cao hiệu quả sản xuất. Ảnh: Trung Chánh.
Điểm nhấn của các mô hình khuyến nông là cách tiếp cận “cầm tay chỉ việc”. Nông dân không chỉ được hỗ trợ thiết bị mà còn được tập huấn về nguyên lý sinh trưởng của nấm, cách đọc dữ liệu cảm biến, cách điều chỉnh ngưỡng nhiệt, độ ẩm phù hợp với từng giai đoạn phát triển. Qua đó người trồng hiểu rõ vì sao phải tăng thông gió khi ẩm cao kéo dài, vì sao không nên phun sương liên tục trong những ngày nóng...
Tại một số mô hình thí điểm, việc áp dụng IoT đã giúp giảm đáng kể công lao động chăm sóc, nhất là khâu canh ẩm và theo dõi môi trường. Năng suất và chất lượng nấm ổn định hơn, tỷ lệ nấm loại 1 tăng, sản phẩm đồng đều, thuận lợi cho tiêu thụ theo hợp đồng.
Đối với hợp tác xã, IoT còn mở ra hướng quản trị sản xuất tập trung. Dữ liệu từ nhiều nhà nấm được tổng hợp trên một nền tảng giúp ban quản lý theo dõi tiến độ từng lứa, dự báo sản lượng, chủ động kế hoạch thu hái và tiêu thụ. Đây cũng là cơ sở để xây dựng nhật ký điện tử, từng bước đáp ứng yêu cầu truy xuất nguồn gốc khi liên kết với doanh nghiệp, siêu thị.
Theo định hướng, Khuyến nông An Giang không khuyến khích đầu tư dàn trải mà triển khai theo lộ trình phù hợp. Hộ nhỏ có thể bắt đầu từ hệ thống giám sát, cảnh báo chi phí thấp, khi đã quen vận hành sẽ nâng cấp lên điều khiển bán tự động. Với tổ hợp tác, hợp tác xã, mô hình IoT hoàn chỉnh được xem là “nhà nấm mẫu”, từ đó nhân rộng cho các thành viên.
Ứng dụng công nghệ trồng nấm trong nhà giúp tăng năng suất và chất lượng, tỷ lệ nấm loại 1 tăng. Ảnh: Trung Chánh.
Hợp tác xã nông nghiệp Tà Đảnh (xã Cô Tô) là một trong những tổ chức nông dân thành công trong ứng dụng công nghệ phát triển nghề trồng nấm trong nhà. HTX tận dụng nguồn phụ phẩm nông nghiệp sẵn có tại địa phương như rơm rạ, trấu, mùn cưa để trồng nấm, cho ra sản lượng hàng chục tấn mỗi năm. Hiện Hợp tác xã sản xuất cả nấm ăn và nấm dược liệu như nấm linh chi, nấm mối đen, nấm đông trùng hạ thảo, nấm bào ngư… Công nghệ chế biến cũng được đầu tư để gia tăng giá trị sản phẩm.
Ứng dụng IoT cho nghề trồng nấm trong nhà không chỉ là câu chuyện công nghệ mà còn là bước chuyển trong tư duy sản xuất. Khi nông dân và hợp tác xã làm chủ dữ liệu, làm chủ quy trình, nghề trồng nấm ở An Giang có thêm nền tảng để phát triển theo hướng hiện đại, hiệu quả và bền vững, gắn chặt với mục tiêu khuyến nông đồng hành cùng người sản xuất.
