Đặc sản địa phương vẫn còn loay hoay
Từ bao đời nay, sản xuất nông nghiệp ở xã Nam Sơn, TP. Hải Phòng gắn bó bền bỉ với cây hành, cây tỏi, vốn là nghề truyền thống được cha ông gây dựng và truyền lại qua nhiều thế hệ. Trên những chân ruộng quen thuộc, nhờ thổ nhưỡng phù hợp và kinh nghiệm canh tác tích lũy theo năm tháng, hành, tỏi Nam Sơn mang hương vị cay thơm đặc trưng, được người tiêu dùng trong vùng tin tưởng.
Cánh đồng hành vụ đông trứ danh tại TP. Hải Phòng. Ảnh: Tùng Đinh.
Thế nhưng, giữa những cánh đồng vụ đông trù phú ấy vẫn tồn tại một nghịch lý kéo dài. Là nông sản chủ lực của địa phương, đáng lẽ hành, tỏi Nam Sơn phải dễ dàng đi theo con đường sản xuất hàng hóa, mở rộng thị trường tiêu thụ. Song, đằng sau niềm tự hào ấy là những nỗi lo không giấu được của người trồng. Việc ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất hành, tỏi sạch còn hạn chế, đầu ra sản phẩm thiếu ổn định, điệp khúc “được mùa mất giá, được giá mất mùa” vẫn lặp lại. Nông sản chủ yếu tiêu thụ qua các kênh truyền thống, mang tính tự phát, thiếu những mối liên kết đủ chặt để đứng vững trên thị trường lớn.
Không chỉ hành, tỏi, câu chuyện loay hoay tìm đầu ra còn hiện hữu ở cây táo muối Bàng La, một đặc sản khác của vùng ven biển Hải Phòng. Ông Trần Quang Tuyến, phường Nam Đồ Sơn, chia sẻ rằng, táo Bàng La được trồng trên vùng đất muối lâu năm, nơi thổ nhưỡng đặc biệt đã tạo nên hương vị rất riêng, hòa quyện đủ vị chua, mặn, ngọt, chát.
Mỗi năm, sản lượng táo đạt khoảng 30.000 tấn nhưng con đường ra thị trường lớn vẫn còn nhỏ hẹp. Phần lớn sản phẩm mới chỉ tiêu thụ tại các chợ truyền thống ở một số tỉnh phía Bắc, chưa thể tiếp cận những thị trường tiềm năng hơn. Điều người trồng táo mong mỏi không gì khác ngoài sự kết nối, xúc tiến thương mại để đặc sản quê hương có cơ hội đi xa.
Người dân có truyền thống lâu đời trong nghề trồng hành. Ảnh: Tùng Đinh.
Ở góc độ quản lý địa phương, bà Nguyễn Thị Thanh Nhàn, Phó Chủ tịch xã Nam An Phụ, TP. Hải Phòng cho biết, là xã thuần nông, đời sống người dân địa phương gắn chặt với 2 vụ lúa và 1 vụ đông mỗi năm, trong đó hành, tỏi là cây trồng chủ lực. Dù mang lại giá trị kinh tế cao, nhưng sản xuất hiện nay vẫn thiếu tính bền vững do canh tác theo lối truyền thống, chưa chú trọng đến sức khỏe đất và những tiêu chuẩn lâu dài.
“Mục tiêu của địa phương là từng bước đưa các sản phẩm nông sản, trước hết là hành, tỏi, vào hệ thống các siêu thị lớn, tiến tới xuất khẩu. Với người dân nơi đây, ‘tấc đất là tấc vàng’, nên ai cũng kỳ vọng từ những mô hình thành công sẽ xây dựng được mã số vùng trồng, hình thành thương hiệu hành, tỏi Nam An Phụ, qua đó nâng tầm giá trị nông sản địa phương”, bà Nhàn chia sẻ.
Kiểm soát dư lượng thuốc bảo vệ thực vật là nền tảng cho thương hiệu nông sản
Nhìn từ bức tranh tổng thể, bà Lương Thị Kiểm, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP. Hải Phòng cho biết, thành phố hiện sở hữu diện tích cây vụ đông lớn, riêng hành, tỏi đã lên tới khoảng 7.000 ha.
Quy trình canh tác tại nhiều địa phương được duy trì khá ổn định theo mô hình liên canh 2 vụ lúa - 1 vụ hành. Trên những cánh đồng ấy, 100% rơm rạ sau vụ mùa được bà con phủ kín luống hành, vừa hạn chế cỏ dại, giữ ẩm cho đất, vừa trả lại nguồn hữu cơ tự nhiên, giúp đất canh tác không bị “kiệt sức” sau nhiều năm thâm canh.
Bà Lương Thị Kiểm chia sẻ tại Diễn đàn Kết nối nông sản vùng Đồng bằng sông Hồng, hướng tới thị trường Tết được tổ chức vào ngày 23/12. Ảnh: Tùng Đinh.
Tại khu vực Nam An Phụ và nhiều xã thuộc thị xã Kinh Môn cũ, đất sản xuất được tận dụng đến mức tối đa. Từ ruộng chính đến bờ vùng, bờ thửa, gần như không còn chỗ trống, phản ánh rõ tinh thần bám đất, bám ruộng của người nông dân.
Tuy nhiên, đằng sau sự cần mẫn ấy vẫn là những khoảng trống trong cách làm. Canh tác hành, tỏi hiện nay vẫn chủ yếu dựa vào kinh nghiệm truyền thống, giống cây trồng được sử dụng nhiều lần, thương hiệu sản phẩm chưa được xây dựng một cách bài bản.
Đáng chú ý, do thiếu những đánh giá tổng thể về tồn dư và cân đối dinh dưỡng đất, nhiều hộ dân có xu hướng bón phân lân với lượng lớn trong thời gian dài, tiềm ẩn nguy cơ mất cân đối dinh dưỡng, ảnh hưởng trực tiếp đến “sức khỏe” của đất canh tác.
Theo bà Lương Thị Kiểm, trong bối cảnh sản xuất hàng hóa ngày càng đòi hỏi cao về chất lượng và an toàn, việc đánh giá sức khỏe đất theo từng vùng, từng loại cây trồng, từ đó điều chỉnh quy trình chăm bón phù hợp, là yêu cầu không thể né tránh.
“Cùng với đó, người sản xuất phải ý thức rõ hơn về việc kiểm soát dư lượng thuốc bảo vệ thực vật. Đây không chỉ là câu chuyện của sức khỏe người trồng, người tiêu dùng mà còn là yếu tố quyết định đến uy tín sản phẩm, thương hiệu nông sản và khả năng tiếp cận thị trường”, lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường TP. Hải Phòng nhấn mạnh.
Tổ chức lại sản xuất được xác định là trách nhiệm chung của người dân, doanh nghiệp và chính quyền địa phương. Ảnh: Tùng Đinh.
Không riêng hành, tỏi, cây cà rốt là một mặt hàng xuất khẩu chủ lực khác của Hải Phòng, dù có sản lượng và thị trường tiêu thụ khá thuận lợi, vẫn đang đối mặt với “bài toán” kiểm soát vật tư đầu vào và dư lượng. Thực tế cho thấy, nếu không làm tốt ngay từ khâu sản xuất, mọi nỗ lực quảng bá hay xúc tiến thương mại đều khó mang lại hiệu quả như kỳ vọng.
Theo bà Kiểm, tổ chức lại sản xuất được xác định là trách nhiệm chung của người dân, doanh nghiệp và chính quyền địa phương. Ngành kêu gọi các doanh nghiệp tham gia đầu tư, liên kết với nông dân, đồng thời phối hợp chặt chẽ với cơ quan chuyên môn trong quy hoạch vùng trồng đạt tiêu chuẩn xuất khẩu. Trong bối cảnh thị trường Hàn Quốc siết chặt kiểm soát, 100% lô hàng xuất khẩu đều phải kiểm tra dư lượng, việc giám sát vùng trồng từ sớm, trước thu hoạch ít nhất 1 đến 2 tháng, trở thành yêu cầu bắt buộc.
“Nâng cao ý thức sản xuất, xây dựng sản phẩm chất lượng cao ngay từ đầu chính là nền tảng để nông sản Hải Phòng phát triển bền vững, nâng cao giá trị và có những mùa vụ thực sự bội thu”, bà Lương Thị Kiểm khẳng định.
