Cha gieo hạt, con nâng tầm sầu riêng Việt

Trong giới làm vườn miền Tây, nhắc đến giống sầu riêng Ri6 là nhắc đến một “huyền thoại sống” của nhà nông Việt Nam - ông Sáu Ri (tên thật là Nguyễn Minh Châu, quê ở cù lao An Bình, tỉnh Vĩnh Long), “cha đẻ” của giống sầu riêng trứ danh này. Giờ đây, khi đi qua các vườn sầu riêng trĩu quả ở ĐBSCL, Đồng Nai hay tận Đắk Lắk, cái tên Ri6 vẫn vang lên như niềm tự hào không chỉ của gia đình ông Sáu mà của cả nền nông nghiệp Việt Nam.

Người nông dân cần cù, đam mê

Anh Nguyễn Minh Hậu (xã An Bình, tỉnh Vĩnh Long) - con trai út của ông Sáu Ri chỉ tay về vườn sầu riêng cổ thụ nhớ lại: Từ những năm 1970, ông Sáu Ri đã bén duyên với cây sầu riêng. Khi ấy, mảnh vườn rộng chừng 3ha của gia đình ông là nơi ông kiên nhẫn trồng đi, nhổ lại không biết bao nhiêu lần. Cây nào cho trái không ưng ý ông lại chặt bỏ, làm lại từ đầu.

Anh Hậu nhớ thuở nhỏ ngày nào cũng thấy cha cần mẫn với vườn cây, hết chiết cành lại ghép chồi: “Ba tôi là nông dân nhưng làm việc như kỹ sư. Từ ghép, chọn giống đến quy trình bón phân, mọi thứ đều được ông ghi chép, thử nghiệm tỉ mỉ. Cả chục năm liền ba cứ làm, như thể chưa ra được giống ưng ý thì chưa yên lòng”.

Thời ấy trong vùng cũng có nhiều người chọn tạo giống sầu riêng cơm vàng hạt lép nhưng ông Sáu Ri lại đặt cho mình mục tiêu khác: tạo ra một dòng sầu riêng vượt trội, có hương vị và năng suất ổn định. Dù bao lần thất bại, ông vẫn không nản. “Ba tôi nói phải làm ra một giống sầu riêng khiến người ta nhớ mãi mới đáng công cả đời theo đuổi”, anh Hậu kể.

Đến năm 1994, ông Sáu Ri cho ra đời bốn cây sầu riêng Ri6 đầu tiên, khởi đầu cho một bước ngoặt. Ba năm sau, vụ trái đầu tiên cho khoảng 100 quả mỗi cây. Khi nếm thử, ông Sáu Ri mừng rỡ: “Đúng cơm vàng, hạt lép, thơm béo như mong muốn”. Để chắc chắn, ông đem trái biếu bà con lối xóm, họ hàng và cả cán bộ địa phương. Ai ăn cũng khen ngon, khen lạ và đó là lúc ông biết mình đã tìm được “đứa con tinh thần” để đời.

Tiếng lành đồn xa, đến tai Đài Truyền hình Vĩnh Long và năm 1999, ông đem giống sầu riêng của mình dự thi trái ngon tại Viện Cây ăn quả miền Nam và giành giải cao nhất. Từ đó, giống sầu riêng Ri6 được Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Vĩnh Long khi đó hướng dẫn kỹ thuật nhân rộng. Các kỹ sư chuyển giao công nghệ ghép chồi, giúp nâng tỷ lệ cây sống từ 30% lên 90 - 95%.

“Cũng từ đó, người ta gợi ý nên đặt  tên cho giống sầu riêng này để phân biệt với các giống cơm vàng hạt lép khác. Cái tên sầu riêng Ri6 ra đời do lấy tên của ba tôi, Sáu Ri, đảo ngược lại”.

Thời điểm ban đầu, việc bán giống rất khó. Nông dân quen trồng nhãn, chôm chôm, sầu riêng khổ qua xanh… - những giống đang cho năng suất và giá bán cao. Ông Sáu phải kiên nhẫn thuyết phục từng người, vừa bán vừa tặng cây giống để họ thử trồng. Dần dần, sầu riêng Ri6 khẳng định chất lượng, lan tỏa khắp miền Tây rồi lên tận Tây Nguyên.

Gia đình ông Sáu từng rong ruổi qua các hội chợ nông nghiệp, sự kiện xúc tiến thương mại, mang theo những chùm trái sầu riêng Ri6 chín thơm lừng để người dân khắp nơi biết đến giống sầu riêng cơm vàng hạt lép của Vĩnh Long. Chính từ những chuyến đi đó, Ri6 bén rễ ở Tây Nguyên rồi trở thành giống chủ lực ở nhiều vùng trồng sầu riêng sau này.

Người nối nghiệp

Ông Sáu Ri mất vào năm 1999, chỉ ít ngày sau khi giống sầu riêng của ông đoạt giải. “Lúc đó ba đi mà chưa kịp thấy cây mình trồng lan ra khắp nước”, anh Hậu nghẹn giọng. Sau khi ông mất, mẹ anh và các anh em tiếp tục duy trì vườn giống, phát triển thương hiệu Sầu riêng Ri6, được bảo hộ sở hữu trí tuệ từ năm 2017.

Ngày nay, giống sầu riêng Ri6 không chỉ nổi tiếng trong nước mà còn hiện diện ở nhiều thị trường quốc tế như Trung Quốc, Hàn Quốc, Mỹ, Úc... Anh Hậu nói điều tự hào nhất là khi ra nước ngoài thấy trên kệ siêu thị dòng chữ Durian Ri6 - Product of Vietnam. Cảm giác đó không gì sánh được. Bên cạnh đó là hàng chục ngàn nông hộ nhờ trồng sầu riêng Ri6 mà đổi đờ, khấm khá hơn.

Nối nghiệp cha, anh Nguyễn Minh Hậu không chỉ trồng, sản xuất giống mà còn mở rộng hướng chế biến sâu, phát triển sản phẩm sầu riêng đông lạnh và sấy thăng hoa theo tiêu chuẩn quốc tế. Mỗi năm, Công ty TNHH Sáu Ri của gia đình anh xuất bán khoảng 2.500 tấn sản phẩm sang Châu Âu, Mỹ, Úc và Canada…, góp phần đưa hương vị sầu riêng Việt Nam vươn ra toàn cầu.

Đặc biệt, sản phẩm sầu riêng Ri6 sấy thăng hoa của anh vừa được Bộ Nông nghiệp và Môi trường công nhận là sản phẩm OCOP 5 sao, minh chứng cho nỗ lực kế thừa và phát triển di sản của cha, đồng thời khẳng định vị thế của nông sản Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Di sản và ước vọng

Khi được hỏi nếu ông Sáu còn sống, ông sẽ cảm thấy thế nào, anh Hậu mỉm cười: “Chắc ba vui lắm. Ba từng nói ‘cọp chết để da, người ta chết để tiếng’. Giờ cái tiếng Ri6 là của ba, của nông dân Việt Nam”.

Cái “tinh thần Sáu Ri” theo lời anh là sự cộng hòa của đam mê, kiên trì và khát vọng cống hiến. Làm một lần không được thì làm nhiều lần, làm tới khi thành công. “Ba làm hoài, làm mãi, không được thì làm lại. Đó là tính cách của ổng, kiên trì tới cùng. Đó cũng là bài học mà ông để lại cho con cháu, cho thế hệ trẻ hôm nay, những người muốn nối nghiệp nông nghiệp, giữ được lửa đam mê và niềm tin vào đất", anh Hậu tâm sự.

Giữa khu vườn xưa, những gốc sầu riêng Ri6 cổ thụ vẫn trổ hoa, đơm trái. Nhìn những chùm quả vàng ruộm dưới tán lá già, anh Hậu thấy như đang được cha dõi theo, mỉm cười trong từng mùa ngọt lành.

“Con cảm ơn ba. Nếu ba còn sống, chắc ba sẽ hạnh phúc khi thấy tên mình gắn với một nông sản Việt, được cả thế giới biết đến. Điều tôi mong nhất bây giờ là Nhà nước và các cơ quan chuyên môn tiếp tục bảo tồn giống Ri6 để mai này khi ai đó nhắc đến sầu riêng Việt Nam, người ta sẽ nhớ đến Ri6 và nhớ đến ông Sáu Ri, người đã dành cả đời cho một trái ngọt”.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đồng Tháp, trong 17.653ha sầu riêng của tỉnh, giống sầu riêng phổ biến nhất là Ri6 (chiếm 54,7%), kế đến là Dona chiếm 41,1% và các giống khác chiếm 4,2%. Qua đó cho thấy sầu riêng Ri6 được nông dân Đồng Tháp nói riêng và ĐBSCL nói chung rất tin tưởng lựa chọn.