Những năm qua, bám sát tinh thần Nghị quyết 19-NQ/TW của Trung ương về nông nghiệp, nông dân, nông thôn, tỉnh Quảng Ninh đã triển khai đồng bộ nhiều cơ chế, chính sách nhằm thúc đẩy tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng hiện đại. Trong đó, lĩnh vực trồng trọt được xác định là trụ cột quan trọng, vừa bảo đảm an ninh lương thực, vừa tạo giá trị gia tăng và sinh kế bền vững cho khu vực nông thôn, miền núi.
Vùng trồng chè tại xã Đường Hoa mang lại thu nhập ổn định cho người dân. Ảnh: Nguyễn Thành.
Trên cơ sở đó, tỉnh ưu tiên nguồn lực đầu tư hoàn thiện hạ tầng phục vụ sản xuất trồng trọt. Hệ thống thủy lợi, giao thông nội đồng, điện phục vụ sản xuất được nâng cấp đồng bộ, tạo điều kiện mở rộng vùng canh tác, giảm chi phí và rủi ro cho nông dân. Cùng với hạ tầng cứng, hạ tầng kỹ thuật và dịch vụ khoa học công nghệ từng bước được hoàn thiện, trở thành nền tảng cho đổi mới phương thức sản xuất.
Một trong những định hướng xuyên suốt của Quảng Ninh là cơ cấu lại cây trồng gắn với ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ. Tỉnh chủ động giảm diện tích cây trồng hiệu quả thấp, chuyển sang phát triển các cây trồng chủ lực, đặc sản, có giá trị kinh tế cao và phù hợp với nhu cầu thị trường. Đồng thời, duy trì diện tích lúa hợp lý để bảo đảm vững chắc an ninh lương thực. Công tác khảo nghiệm, chọn tạo và đưa vào sản xuất các giống cây trồng mới được triển khai bài bản, góp phần hình thành cơ cấu giống đa dạng, thích ứng với từng vùng sinh thái.
Nhờ đó, nhiều sản phẩm trồng trọt đã tạo dựng được thương hiệu và chỗ đứng vững chắc trên thị trường như vải chín sớm Phương Nam, vải chín sớm Đông Triều, na dai, chè Ngọc Thúy, trà hoa vàng, lúa chất lượng cao… Cùng với giống, cơ giới hóa được đẩy mạnh với tỷ lệ ứng dụng máy móc trong trồng trọt đạt trên 80%. Riêng tại các vùng sản xuất tập trung, các khâu làm đất và thu hoạch đã cơ bản được cơ giới hóa hoàn toàn.
Hiệu quả từ ứng dụng khoa học công nghệ thể hiện rõ qua các chỉ tiêu sản xuất. Năng suất lúa bình quân của Quảng Ninh hiện đạt trên 51 tạ/ha, tăng gấp đôi so với những năm 1990, năng suất ngô đạt trên 45 tạ/ha. Sản lượng lương thực toàn tỉnh duy trì ở mức trên 216.000 tấn/năm, bảo đảm an ninh lương thực trong mọi điều kiện. Đặc biệt, giá trị sản xuất bình quân trên 1ha đất trồng trọt đạt trên 110 triệu đồng/năm, tăng gấp 5 lần so với hai thập kỷ trước.
Cùng với nâng cao năng suất, tỉnh chú trọng phát triển trồng trọt theo hướng an toàn, bền vững. Các quy trình sản xuất tiên tiến như VietGAP, IPHM đã được áp dụng trên hơn 11.200ha cây trồng, góp phần giảm sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, bảo vệ môi trường sinh thái và sức khỏe cộng đồng. Toàn tỉnh hiện có 50 vùng sản xuất được cấp mã số vùng trồng với diện tích trên 1.030ha, đáp ứng yêu cầu truy xuất nguồn gốc và mở rộng thị trường tiêu thụ, đặc biệt là thị trường xuất khẩu.
Quảng Ninh từng bước hình thành các vùng trồng tập trung với các sản phẩm chủ lực, giá trị cao. Ảnh: Nguyễn Thành.
Theo ông Trần Văn Thực, Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Quảng Ninh, ứng dụng khoa học công nghệ là giải pháp mang tính căn cơ để nâng cao chất lượng và giá trị sản phẩm trồng trọt.
“Ngành trồng trọt Quảng Ninh đang chuyển mạnh từ sản xuất theo kinh nghiệm sang sản xuất theo quy trình, tiêu chuẩn và thị trường. Khoa học công nghệ giúp kiểm soát tốt chất lượng, an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc, từ đó nâng cao khả năng cạnh tranh của nông sản”, ông Thực nhấn mạnh.
Các mô hình sản xuất cụ thể đã cho thấy hiệu quả rõ nét của việc đưa khoa học công nghệ vào trồng trọt. Tại HTX chè Việt Tú (xã Đường Hoa), việc sản xuất chè hữu cơ đang được triển khai theo quy trình chặt chẽ, từ sử dụng phân bón vi sinh, chế phẩm sinh học đến ghi chép nhật ký sản xuất, kiểm soát chất lượng từng lứa chè.
Áp dụng quy trình hữu cơ và kỹ thuật canh tác tiên tiến giúp cây chè sinh trưởng ổn định, chất lượng đồng đều, sản phẩm đáp ứng yêu cầu khắt khe của thị trường. Sản xuất khoa học giúp HTX chủ động được đầu ra, nâng cao giá trị sản phẩm và thu nhập cho thành viên HTX.
Bên cạnh các mô hình hữu cơ, nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao trong trồng trọt cũng đang từng bước được mở rộng. Khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao Đông Triều với diện tích gần 100ha cùng hàng chục mô hình nhà màng, nhà kính, tưới tiết kiệm, giám sát số, nhật ký điện tử đã góp phần thay đổi cách thức tổ chức sản xuất, hướng tới nông nghiệp thông minh.
Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP) tiếp tục là động lực quan trọng nâng tầm sản phẩm trồng trọt Quảng Ninh. Với hàng trăm sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên, trong đó nhiều sản phẩm từ cây trồng đạt tiêu chuẩn cao, chương trình OCOP đã góp phần gắn kết khoa học công nghệ với chế biến, thương mại và xây dựng thương hiệu, tạo giá trị gia tăng bền vững.
Hướng tới mục tiêu đến năm 2030 đạt giá trị 150 triệu đồng/ha đất trồng trọt, Quảng Ninh xác định tiếp tục mở rộng sản xuất hữu cơ, ứng dụng công nghệ cao, đẩy mạnh liên kết chuỗi và chuyển đổi số trong nông nghiệp. Từ định hướng đến thực tiễn, khoa học công nghệ đang và sẽ tiếp tục là trụ cột để ngành trồng trọt Quảng Ninh phát triển theo chiều sâu, bền vững và hiệu quả.
