Giảm hơn 3,7 tấn các-bon/1ha nhờ trồng lúa thông minh

Giảm chi phí, giảm phát thải

Năm 2025, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Thái Nguyên phối hợp với Công ty Net zero carbon và UBND xã Hợp Thành thực hiện mô hình canh tác lúa thông minh, ướt khô xen kẽ, giảm phát thải khí mê tan, hướng tới xây dựng tín chỉ các-bon nông nghiệp với quy mô 12ha.

Tham gia mô hình, người nông dân canh tác lúa theo kỹ thuật tưới khô, ướt xen kẽ (AWD) và phương pháp canh tác lúa cải tiến (SRI). Người dân cấy mạ non 2 lá, cấy thưa, cấy 1 dảnh, rút nước xen kẽ, bón phân sớm đúng thời điểm. Người trồng lúa chủ động điều tra tính toán thời điểm sử dụng thuốc bảo vệ thực vật phòng, trừ sâu bệnh hại và quản lý sức khoẻ cây trồng tổng hợp (IPHM) trên cây lúa.

Khác với canh tác truyền thống thường giữ nước ngập liên tục, kỹ thuật AWD chỉ giữ nước ngập 4 lần (sau cấy 4, 22, 40, 64 ngày), sau đó xả nước khô tự nhiên và phơi ruộng. Việc rút nước phơi ruộng giúp cung cấp oxy cho rễ, thúc đẩy quá trình hô hấp và hấp thụ dinh dưỡng tốt hơn, tạo điều kiện cho rễ cây lúa ăn sâu vào đất để tìm kiếm nước và dinh dưỡng.

Việc phơi ruộng giúp bộ rễ cây lúa phát triển mạnh mẽ và lan rộng giúp cây có khả năng chống chịu tốt hơn với các điều kiện bất lợi như hạn hán, ngập úng, hoặc gió mạnh. Việc áp dụng tưới ướt khô xen kẽ (AWD) giúp giảm phát thải khí mê-tan (CH4), một loại khí nhà kính mạnh, do quá trình phân hủy chất hữu cơ trong điều kiện yếm khí (thiếu oxy) của ruộng lúa ngập nước liên tục.

Ông Hoàng Thanh Bình, Phó Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Thái Nguyên cho biết: Mô hình canh tác lúa thông minh ướt, khô xen kẽ thể hiện tính ưu việt về các chỉ số nông học. Ở tất cả các giai đoạn sinh trưởng của cây lúa, chỉ tiêu về rễ, thân, lá và số dảnh ở ruộng mô hình đều phát triển tốt hơn so với ruộng đối chứng canh tác theo truyền thống. Năng suất lúa khi áp dụng canh tác giảm phát thải cao hơn 15% so với canh tác thông thường.

“Chi phí về giống giảm 50%, phân đạm giảm 20%, chi phí về thuốc bảo vệ thực vật giảm 30%, nước tưới ước giảm 40%. Do năng suất cao, chi phí giảm, lợi nhuận của người trồng lúa thông minh tăng so với canh tác thông thường. Ngoài ra, người dân còn có thêm lợi nhuận từ nguồn rơm rạ tuần hoàn sử dụng làm phân hữu cơ tại chỗ và giao dịch từ báo cáo giảm phát thải”, ông Bình cho biết thêm.

Theo nghiên cứu của đơn vị thực hiện, 12ha trồng lúa giảm phát thải thực hiện tại xã Hợp Thành đã giảm được hơn 44,5 tấn các-bon, trung bình giảm phát thải được hơn 3,7 tấn các-bon/1ha. Với hiệu quả đạt được, mô hình canh tác lúa thông minh ướt khô xen kẽ, giảm phát thải khí mê-tan, hướng tới xây dựng tín chỉ các-bon nông nghiệp phù hợp với định hướng phát triển sản xuất trồng trọt giảm phát thải, thích ứng với biến đổi khí hậu, nâng cao thu nhập, cải thiện sinh kế bền vững, từng bước hình thành nền nông nghiệp sinh thái.

Thêm chính sách hỗ trợ người dân

Trong thời gian tới, ngành nông nghiệp Thái Nguyên tiếp tục triển khai nhân rộng thêm tại một số vùng có điều kiện sản xuất phù hợp, đánh giá hiệu quả để có cơ sở nhân rộng trên địa bàn toàn tỉnh.

Qua thực tiễn, ông Hoàng Thanh Bình, Phó Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Thái Nguyên đề nghị cần xây dựng thêm chính sách hỗ trợ người dân chế phẩm vi sinh xử lý phụ phẩm nông nghiệp, nhân nuôi vi sinh vật bản địa, các loại phân sinh học, phân vi sinh, trung lượng, vi lượng để bón cây. Tỉnh cần chỉ đạo áp dụng những cánh đồng 1 giống, có sự đồng đều về thời điểm gieo trồng, chế độ canh tác để đạt hiêu quả cao hơn.

Qua triển khai mô hình thí điểm cũng nảy sinh một số khó khăn, hệ thống tưới và tiêu nước trên diện tích canh tác nhỏ, manh mún rất khó thực hiện. Việc điều tiết nước theo phương pháp ướt, khô xen kẽ đòi hỏi sự chính xác và đồng bộ theo nhật trình canh tác, điều này khó khăn với những cánh đồng có hệ thống thuỷ lợi nhỏ lẻ, chưa chủ động tưới, tiêu, những cánh đồng trũng, thấp khó tiêu nước.

Bên cạnh đó là sự khác biệt về nhận thức, khả năng tiếp cận thông tin, tập quán canh tác truyền thống, tâm lý ngại thay đổi của người dân cũng dẫn đến việc áp dụng phương pháp canh tác không đồng nhất, khó triển khai trên diện rộng trong thời gian ngắn.