‘Thủ phủ’ chanh leo trước bài toán bền vững: [Bài 2] Đối mặt nhiều thách thức

Nhiều vườn chanh leo không có quả

Trong gần một thập kỷ qua, cây chanh dây tại nhiều địa phương Tây Nguyên, đặc biệt là Gia Lai có thời điểm diện tích tăng nóng, giá thu mua lập đỉnh, giúp không ít hộ nông dân tăng thu nhập, cải thiện đời sống. Tuy nhiên, “ánh hào quang” ấy cũng kéo theo làn sóng mở rộng ồ ạt, thiếu kiểm soát về quy hoạch, kỹ thuật canh tác và chất lượng giống. Khi cung vượt cầu, cộng với dịch bệnh bùng phát, ngành hàng chanh leo nhanh chóng rơi vào vòng xoáy suy giảm.

Bài liên quan

Thủ phủ chanh leo trước bài toán bền vững: [Bài 1] Lấy lại nhịp ổn định

Những năm gần đây, giá chanh leo có dấu hiệu phục hồi, mang lại nguồn thu ổn định hơn cho người trồng. Dẫu vậy, nông dân đã thận trọng hơn trước khi họ nhận thức rõ đây không phải là cây trồng dễ tính, đòi hỏi giống đạt chuẩn, quy trình chăm sóc nghiêm ngặt và khả năng kiểm soát dịch hại hiệu quả.

Thực tế cho thấy nhiều vườn chanh leo được người dân đầu tư chăm sóc khá bài bản, từ giống, phân bón đến quy trình kỹ thuật. Tuy nhiên, dù sinh trưởng tốt, cây vẫn không đậu quả hoặc đậu rất ít, dẫn đến năng suất không đạt như kỳ vọng, thậm chí không có thu hoạch.

Dẫn chúng tôi dạo quanh vườn chanh leo rộng khoảng 1,8ha, anh Tô Viết Ngọc (thôn Hợp Thành, xã Ia Hrung, Gia Lai) không giấu được sự buồn bã cho biết, gia đình đã đầu tư khá lớn, chăm sóc bài bản nhưng vườn chanh leo vẫn không có quả dù cây vẫn sinh trưởng xanh tốt.

Theo anh Ngọc, nguyên nhân chủ yếu là do thời tiết năm nay diễn biến khắc nghiệt, mưa bão xuất hiện liên tiếp, ảnh hưởng đến sinh trưởng, ra hoa, đậu quả của cây chanh leo. Bên cạnh đó, chất lượng giống cũng là vấn đề khiến gia đình lo lắng. Dù đã chọn mua giống từ những thương hiệu lớn và khâu lựa chọn khá kỹ lưỡng, vườn chanh leo vẫn không cho trái như kỳ vọng.

“Chúng tôi chăm sóc rất kỹ, từ cắt lá, tỉa cành đến bón phân đều làm đúng kỹ thuật. Giờ chỉ hi vọng giống này ra quả muộn hơn những giống khác”, anh Ngọc ngậm ngùi.

Cách đó không xa, vườn chanh leo 1,2ha của gia đình anh Hoàng Quốc Việt (thôn Hợp Thành, xã Ia Hrung) cũng lâm vào tình cảnh tương tự khi sau hơn 5 tháng trồng, cây sinh trưởng khá tốt nhưng quả rất ít. Theo anh Việt, gia đình trồng 2 giống chanh leo đều có thương hiệu, song 1 giống gần như không cho quả, giống còn lại chỉ ra trái lác đác.

“Có người nói do thời tiết, có người cho rằng do giống. Mình làm nông thì nghe sao biết vậy, chứ cũng không rõ nguyên nhân chính ở đâu”, anh Việt nói và cho biết gia đình đã nhiều lần phun thuốc kích thích ra hoa, đậu quả nhưng hiệu quả không đáng kể.

Theo anh Việt, tham khảo kinh nghiệm của những người trồng lâu năm cho thấy thời điểm mùa lạnh không chỉ chanh leo mà nhiều cây trồng khác cũng khó ra hoa, đậu quả. “Gia đình sẽ chờ thêm một thời gian nữa, nếu qua Tết mà vườn chanh vẫn không có trái thì buộc phải nhổ bỏ”, anh Việt nói. Cũng theo anh, với thực trạng nhiều vườn chanh leo không đậu quả như năm nay, nhiều khả năng vụ tới người dân sẽ e dè đầu tư trồng chanh leo.

Bệnh đốm nâu tàn phá

Bên cạnh việc không có trái, bệnh hại cũng đang là mối lo lớn ở “thủ phủ” chanh leo. Nếu những năm trước cây chanh leo từng chịu thiệt hại nặng do các bệnh như phấn trắng, mắt cua, bã trầu… thì nay bệnh đốm nâu là mối đe dọa nghiêm trọng hơn cả. Bệnh này lây lan nhanh, tấn công đồng thời lá và quả khiến cây suy kiệt, rụng trái sớm và rất khó kiểm soát.

Bệnh đốm nâu không chỉ khiến năng suất giảm mạnh mà còn kéo dài nguy cơ tái phát qua nhiều vụ, đặt ra thách thức lớn đối với sản xuất chanh leo và sinh kế của người trồng trong thời gian tới. Nhắc đến dịch bệnh đốm nâu, chị Hoàng Thị Hiên (thôn Chư Hậu 5, xã Ia Hrung) ngao ngán, ánh mắt thất thần nhìn vườn chanh leo 2ha của gia đình đang héo tàn từng ngày.

Theo chị Hiên, bệnh đốm nâu hoành hành khiến cây chanh leo héo úa, xơ xác, nhiều trụ gần như không thể cứu vãn. Chưa năm nào bệnh hại bùng phát dữ dội như năm nay. Gia đình đã dùng đủ loại thuốc, cứ 2 - 3 ngày lại phun một lần nhưng bệnh vẫn không giảm.

“Bệnh đốm nâu làm vườn chanh leo của gia đình chết rất nhiều, năng suất chắc chắn giảm hơn một nửa. Chưa kể công sức, tiền bạc, sức khỏe bỏ ra…, thiệt hại không thể tính hết”, chị Hiên thở dài. Dẫu vậy, khi được hỏi về vụ tới, chị Hiên cho biết gia đình vẫn sẽ tiếp tục đầu tư trồng chanh leo. “Đâm lao thì phải theo lao. Khi trúng mùa, chanh leo vẫn cho thu nhập cao hơn nhiều cây trồng khác”, chị Hiên chia sẻ.

Ghi nhận thực tế cho thấy phần lớn các vườn chanh leo trên địa bàn Gia Lai đều đang bị bệnh đốm nâu gây hại. Đi đến đâu cũng dễ dàng bắt gặp những vườn chanh leo héo úa, xơ xác, người dân than phiền, ngao ngán vì bất lực.

Lần đầu tham gia trồng chanh leo, ông Hà Văn Hùng (thôn 8, xã Biển Hồ) không khỏi choáng váng khi chứng kiến bệnh đốm nâu đang từng ngày bào mòn vườn chanh leo của gia đình. Ông thừa nhận một phần nguyên nhân xuất phát từ việc thiếu kinh nghiệm trong khâu chăm sóc, nhưng vẫn không thể hình dung bệnh đốm nâu lại nguy hiểm đến vậy, thậm chí lan rộng như một “đại dịch” khó kiểm soát.

“Chỉ ít ngày trước thôi vườn chanh của gia đình còn xanh tốt, ai vào nhìn cũng mê. Vậy mà sau vài cơn gió, bệnh đốm nâu xuất hiện rồi lây lan rất nhanh, giờ gần như không thể cứu chữa, cây nào chết đành phải nhổ bỏ”, ông Hùng buồn bã nói và cho biết gia đình quyết định sẽ không tiếp tục đầu tư trồng chanh leo ở vụ tới.

Ông Lê Văn Thanh, Giám đốc HTX Sản xuất – Thương mại – Dịch vụ – Du lịch nông nghiệp Ia Mơ Nông (xã Ia Ly) cho rằng, bên cạnh yếu tố thời tiết khắc nghiệt, chất lượng giống không đảm bảo chính là nguyên nhân quan trọng khiến bệnh hại trên cây chanh leo bùng phát mạnh.

Thực tế, bệnh đốm nâu đã xuất hiện trên nhiều vườn chanh leo ngay từ giai đoạn bắt đầu trồng, chủ yếu do nguồn giống không sạch bệnh. Bệnh này khiến cây không ra hoa, không đậu quả, gần như mất trắng. Theo ông Thanh, nếu không sớm siết chặt khâu kiểm soát chất lượng giống, nguy cơ bệnh hại tiếp tục lan rộng và gây thiệt hại nặng cho người trồng chanh leo trong những năm tới là rất lớn.

“Các cơ quan chức năng cần kiểm soát chặt hơn các cơ sở sản xuất giống chanh leo. Thực tế hiện nay giống chanh leo đang được sản xuất và cung ứng khá tràn lan, thiếu kiểm soát, khiến người trồng đối mặt nguy cơ cao về dịch bệnh”, ông Thanh chia sẻ.

Ngày 12/12, Báo Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Sở Nông nghiệp và Môi trường Gia Lai tổ chức Diễn đàn “Phát triển ngành hàng chanh leo bền vững theo chuỗi liên kết”.

Diễn đàn nhằm đánh giá toàn diện thực trạng sản xuất, chế biến, tiêu thụ và xuất khẩu chanh leo của Việt Nam, đồng thời thảo luận những khó khăn, thách thức như biến đổi khí hậu, dịch bệnh, sản xuất manh mún, hạn chế trong chế biến – bảo quản... Trên cơ sở đó, đề xuất các giải pháp phát triển vùng nguyên liệu đạt chuẩn, ứng dụng khoa học công nghệ, mở rộng thị trường và xây dựng thương hiệu chanh leo Việt Nam theo hướng bền vững.

Kính mời quý độc giả quan tâm tham dự trực tuyến Diễn đàn tại đường link: https://zoom.us/j/99827748852?pwd=4a3BqsLZIIJB2iq9aRolaaU4k49yY8.1

ID cuộc họp: 998 2774 8852 Mật mã: CL1212

Hoặc theo dõi trực tiếp Diễn đàn tại Báo điện tử: nongnghiepmoitruong.vn