Kinh nghiệm chuyển đổi số từ những quốc gia dẫn đầu

Tại Diễn đàn “Chuyển đổi số trong nông nghiệp: Nắm bắt cơ hội, thích ứng tương lai” diễn ra tại Hà Nội mới đây, TS Lê Đức Thịnh, Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã chia sẻ nhiều kinh nghiệm quốc tế quan trọng trong quá trình triển khai chuyển đổi số ngành nông nghiệp.

Tại Trung Quốc, nền tảng số quốc gia về nông nghiệp đã được triển khai đến từng hợp tác xã, từng trang trại, gắn với hệ thống quản lý cấp địa phương.

Ở Thái Lan, hệ thống truy xuất nguồn gốc điện tử TraceThai được áp dụng bắt buộc đối với nông sản xuất khẩu, truy xuất từ ruộng đến thị trường.

"Trong khi đó, Việt Nam vẫn chưa có hệ thống truy xuất số vận hành đồng bộ, khiến chúng ta chậm hơn trong tiến trình hội nhập", ông Thịnh nhấn mạnh.

Còn tại Châu Âu, nông nghiệp số không chỉ dừng ở quản lý sản xuất mà còn được mở rộng sang thương mại carbon, định lượng tín chỉ carbon và phân bổ chính sách phát triển theo vùng. Điều này cho thấy họ đã hoàn thiện thể chế, hạ tầng và nền tảng dữ liệu để vận hành toàn diện hệ sinh thái số trong nông nghiệp.

Bà Lê Thị Thu Hiền, Trưởng Đại diện Agriterra tại Việt Nam chia sẻ kinh nghiệm của Hà Lan trong việc xây dựng hệ thống dữ liệu số phục vụ quản trị hợp tác xã và liên kết thị trường. Bà Hiền nhấn mạnh: “Dữ liệu là nền tảng của quản trị minh bạch và ra quyết định chính xác”.

Theo nghiên cứu của Trường Đại học Wageningen (Hà Lan, 2017), việc ứng dụng dữ liệu thông minh giúp tăng năng suất 10 - 20%, đồng thời giảm chi phí sản xuất khoảng 15%. Do vậy dữ liệu không chỉ là công cụ quản lý mà còn là tài sản chiến lược của hợp tác xã.

Tại Hà Lan - một quốc gia có dân số chỉ khoảng 18 triệu người nhưng là nước xuất khẩu nông sản lớn thứ hai thế giới, hợp tác xã được xem là biểu tượng của tinh thần hợp tác và đổi mới. Triết lý hoạt động của họ là hợp tác trên tinh thần cùng có lợi, chia sẻ dữ liệu trong chuỗi giá trị và dữ liệu phải thuộc về thành viên hợp tác xã.

Ba trụ cột trong chuyển đổi số của hợp tác xã tại Hà Lan được xác định gồm: Tái định hình thị trường bằng hệ sinh thái số; tối ưu hóa chuỗi giá trị bằng sản xuất thông minh; quản trị dựa trên dữ liệu và dịch vụ số. Điều này tạo tiền đề cho nông nghiệp thông minh, giúp giảm lãng phí tài nguyên và nâng cao khả năng truy xuất nguồn gốc sản phẩm.

Để làm rõ hơn kinh nghiệm chuyển đổi số trong hợp tác xã tại Hà Lan, bà Hiền dẫn chứng một số trường hợp điển hình.

Cụ thể, hợp tác xã hoa lớn nhất thế giới Royal FloraHolland (thành lập năm 1912) có hơn 3.000 thành viên/người trồng hoa, doanh thu năm 2024 đạt 5,35 tỷ Euro.

Thời gian qua, Hợp tác xã Royal FloraHolland đã xây dựng nền tảng số Floriday, kết nối hơn 5.500 nhà vườn và 2.500 nhà mua hàng trên toàn cầu, tích hợp hệ thống quản lý nông trại, kho vận và logistics. Nhờ đó, chuỗi cung ứng được rút ngắn, minh bạch, giảm chi phí trung gian, mở rộng thị trường tới hơn 60 quốc gia.

Hợp tác xã FrieslandCampina được thành lập từ năm 1871 với hơn 14.000 thành viên tại Hà Lan, Bỉ và Đức. Năm 2024, doanh thu của hợp tác xã này đạt 13 tỷ Euro, trở thành hình mẫu về chuỗi giá trị nông nghiệp hiện đại và bền vững.

Trang trại thông minh của FrieslandCampina sử dụng công nghệ IoT và hệ thống cảm biến để giám sát sức khỏe, năng suất của đàn bò sữa theo thời gian thực, còn nhà máy thông minh được tự động hóa toàn bộ với robot và hệ thống phân tích dữ liệu sản xuất hiện đại.

Nhờ đó, trang trại có thể truy xuất nguồn gốc chính xác từ đồng cỏ đến ly sữa, đảm bảo chất lượng đồng nhất, đồng thời tối ưu chi phí, giảm lỗi và nâng cao hiệu quả sản xuất.

Ngân hàng hợp tác lớn nhất Hà Lan Rabobank đã ứng dụng nền tảng FarmData360, tích hợp dữ liệu tài chính, khí hậu và sản xuất để đánh giá rủi ro tín dụng chính xác hơn. Kết quả, tỷ lệ nợ xấu giảm từ 1,8% xuống còn 1,2%, đồng thời giảm 40% khối lượng công việc hành chính…

Từ kinh nghiệm của Hà Lan và thực tiễn Việt Nam, Trưởng Đại diện Agriterra tại Việt Nam đề xuất một số hướng đi. Ở cấp vĩ mô, cần xây dựng các nền tảng số chung, minh bạch cho từng ngành hàng chính, kết nối đa bên, đảm bảo an toàn và minh bạch. Đảm bảo nông dân, hợp tác xã làm chủ dữ liệu. Ra quyết định dựa trên số liệu phân tích. Đầu tư vào con người và văn hóa số. Hỗ trợ hợp tác xã về hạ tầng, vốn, công nghệ và tư vấn.

Ở cấp hợp tác xã, cần gắn chiến lược chuyển đổi số với chiến lược phát triển hợp tác xã và nhu cầu thị trường, có sự đồng thuận của hội đồng quản trị, ban giám đốc và thành viên. Lãnh đạo là người tiên phong và là trưởng ban chuyển đổi số. Bắt đầu từ những vấn đề nhỏ, cấp bách nhất, không cố gắng số hóa mọi thứ cùng lúc. Công nghệ cần đơn giản, phù hợp với nông dân và có thể kết nối đa bên. Đào tạo, hướng dẫn liên tục, học đi đôi với hành, sáng tạo trong hướng dẫn.

“Chúng tôi tin rằng thông qua chia sẻ và hợp tác quốc tế, Việt Nam hoàn toàn có thể phát triển các mô hình hợp tác xã hiện đại, minh bạch, dựa trên dữ liệu và công nghệ, góp phần vào chuyển đổi xanh và nông nghiệp bền vững”, Trưởng Đại diện Agriterra tại Việt Nam tin tưởng.