Lợi ích kép từ mô hình canh tác cà phê giảm phát thải

Nông dân phấn khởi

Bước vào niên vụ 2024–2025, những vùng cà phê áp dụng mô hình giảm phát thải ở Lâm Đồng đang cho thấy sự hiệu quả vượt trội. Không chỉ giảm chi phí đầu tư, nông dân còn cải thiện chất lượng nông sản, phục hồi đất và nâng cao sức khỏe môi trường sinh thái. Đây là hướng đi phù hợp với xu thế nông nghiệp xanh, đáp ứng yêu cầu mới từ các thị trường xuất khẩu quốc tế.

Gia đình ông K’Rong Brếch ở xã Nâm Nung có gần 1,7 ha cà phê đã chuyển sang mô hình hữu cơ giảm phát thải được hơn 5 năm. Trước đây, mỗi vụ ông dùng lượng lớn phân vô cơ, khiến chi phí đội lên và đất chai cứng. Từ khi áp dụng quy trình mới, ông giảm 50% phân hóa học, tăng sử dụng phân chuồng ủ vi sinh và duy trì thảm cỏ tự nhiên giữ ẩm, cùng với đó ông trồng xen một số loại cây như mắc ca, hồ tiêu trong vườn cà phê vừa làm cây che bóng vừa nhằm mục đích hấp thụ khí CO2.

Mùa này, năng suất vườn cà phê của ông dự kiến đạt 3,5 - 4 tấn/ha. “Cách làm mới ban đầu hơi khó vì chưa quen, nhưng hiệu quả thấy rõ. Đất tơi hơn, cây khỏe và chi phí giảm đáng kể", ông cho K’Rong Brếch chia sẻ.

Tại xã Quảng Phú, gia đình bà H’Mri có khoảng 2 ha cà phê trồng xen sầu riêng và bơ làm cây che bóng. Nhờ giảm phụ thuộc vào hóa chất, giảm thuốc bảo vệ thực vật và quay lại cắt cỏ thủ công kết hợp thảm cỏ tự nhiên, chi phí sản xuất của gia đình bà giảm hơn 50% so với trước. Năng suất vẫn đạt 4 - 4,5 tấn/ha, thu nhập từ 1 ha duy trì trên 450 triệu đồng mỗi năm. “Vài năm trước chỉ có vài hộ trong buôn làm theo hướng dẫn của cán bộ khuyến nông, giờ thì hầu như ai cũng biết chăm cà phê cảnh quan, giữ môi trường sạch hơn”, Bà H’Mri nói thêm.

Từ năm 2023, tỉnh Lâm Đồng triển khai rộng rãi các dự án sản xuất cà phê bền vững theo hướng giảm phát thải do Trung tâm Khuyến nông tỉnh phối hợp với Viện Khoa học Kỹ thuật Nông lâm nghiệp Tây Nguyên thực hiện. Nhiều dự án khác được tài trợ bởi Công ty JDE, Tổ chức IDH và tư vấn bởi Công ty TMT Consulting. Các mô hình này đang vận hành tại nhiều xã như Di Linh, Nam Ban – Lâm Hà, Nam Hà, Nâm Nung, Quảng Phú, Quảng Sơn… giúp người dân tiếp cận quy trình canh tác đáp ứng tiêu chí tăng trưởng xanh và phát triển bền vững.

Giảm chi phí, tăng chất lượng và đáp ứng tiêu chuẩn thị trường

Theo ông Lang Thế Thành, Giám đốc HTX Nông nghiệp Công bằng Thanh Thái (xã Nâm Nung), chất lượng sản phẩm cà phê của bà con là yếu tố quyết định đến giá trị sau thu hoạch của HTX. “Nếu cà phê của nông dân đạt chuẩn, HTX mới có thể cung cấp sản phẩm đủ điều kiện cho các đối tác trong và ngoài nước. Mô hình canh tác giảm phát thải giúp hạt cà phê đồng đều hơn, đạt chuẩn kỹ thuật và tăng khả năng truy xuất nguồn gốc”, ông khẳng định.

Ông Nguyễn Văn Chương , Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Lâm Đồng, cho biết mô hình cà phê giảm phát thải mang lại nhiều lợi ích rõ rệt. Việc trồng xen cây che bóng và duy trì thảm thực vật tự nhiên đảm bảo khả năng giữ nước, hạn chế xói mòn và cải thiện cấu trúc đất. “Người dân thay đổi phương thức canh tác, thực hành quy trình kỹ thuật theo tiêu chuẩn, từ đó tiết kiệm nước tưới, giảm phân bón và nâng cao năng suất”, ông Chương nhấn mạnh.

Ông Chương cũng cho biết, nhiều chương trình và dự án cà phê có chứng nhận tiêu chuẩn về môi trường - xã hội như Rainforest Alliance, UTZ, Fair Trade, Organic… đã và đang được chuyển giao rộng rãi, giúp nông dân sử dụng vật tư đầu vào có trách nhiệm và tiếp cận thị trường cao cấp.

Giải pháp cấp bách trong bối cảnh biến đổi khí hậu

Theo ông Lê Quốc Thanh, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, tình trạng lạm dụng phân hóa học, thuốc bảo vệ thực vật và thuốc diệt cỏ trong nhiều năm là nguyên nhân khiến đất suy thoái, ô nhiễm nguồn nước và phát thải khí nhà kính. Việc triển khai các mô hình canh tác cà phê bền vững, giảm phát thải là giải pháp cấp bách. Nó không chỉ bảo vệ đất và nước mà còn góp phần bảo vệ sức khỏe người trồng cà phê và cộng đồng xung quanh. 

"Phương pháp giảm thiểu hóa chất độc hại, tăng che phủ cây xanh và duy trì hệ sinh thái đa dạng sẽ giúp vườn cà phê phát triển bền vững hơn, ít sâu bệnh hơn và ổn định năng suất lâu dài", ông Thanh khẳng định

Với tiềm năng lớn cùng định hướng chuyển đổi xanh rõ rệt, mô hình canh tác cà phê giảm phát thải đang ngày càng chứng minh hiệu quả thực tế. Từ từng hộ nông dân cho đến hợp tác xã, từ từng vườn cà phê đến các chuỗi cung ứng, tất cả đều đang chuyển dịch theo hướng bền vững hơn, an toàn hơn và đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế khắt khe.

Hiện toàn tỉnh Lâm Đồng có hơn 327.000 ha cà phê, trong đó trên 310.000 ha đang trong thời kỳ kinh doanh. Tổng sản lượng ước đạt trên 1 triệu tấn mỗi năm. Toàn tỉnh hiện có gần 119.000 ha cà phê đã được cấp chứng nhận sản xuất bền vững như VietGAP, 4C, UTZ… Giá trị xuất khẩu cà phê hằng năm ước đạt từ 450 – 500 triệu USD, trong đó riêng thị trường EU chiếm khoảng 45 – 50%.