Hành lang pháp lý định hình lộ trình phát triển giao thông điện

Đáp ứng nhu cầu thực tế

Sự phổ biến nhanh của phương tiện điện trong 2 năm gần đây đòi hỏi hệ thống pháp luật phải được điều chỉnh cho phù hợp.

Chính sách tác động trực tiếp nhất tới thị trường hiện nay là miễn lệ phí trước bạ lần đầu cho ô tô điện trong giai đoạn 2022-2027 theo Nghị định 10//2022/NĐ-CP và Nghị định 126/2022/NĐ-CP. Đây được xem là biện pháp kích cầu mạnh, giúp giảm chi phí ban đầu trong bối cảnh giá xe điện vẫn cao hơn xe động cơ đốt trong. Một số quy định về thuế tiêu thụ đặc biệt, phí sử dụng đường bộ và ưu đãi đầu tư cũng đang được cơ quan quản lý cân nhắc để xây dựng gói hỗ trợ đầy đủ hơn.

Khi người dân tiêu dùng xe điện nhiều hơn, hệ thống tiêu chuẩn kỹ thuật chính là nền tảng quan trọng của lộ trình phát triển. Nổi bật là QCVN 09:2024/BGTVT về chất lượng an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường đối với xe ô tô, trong đó lần đầu bổ sung đầy đủ khái niệm hệ thống động lực điện, điện áp cao, cổng sạc và quãng đường sử dụng năng lượng điện cho xe thuần điện và xe hybrid. 

Đối với xe mô tô điện, xe gắn máy điện, QCVN 91:2019/BGTVT quy định yêu cầu kỹ thuật đối với ắc quy, từ khả năng chịu va đập đến độ bền và an toàn điện trong quá trình sử dụng. Các yêu cầu này là cơ sở để cơ quan đăng kiểm kiểm soát chất lượng phương tiện, hạn chế rủi ro sự cố khi lưu thông tại các đô thị đông dân.

Trạm sạc - mắt xích quyết định khả năng sử dụng của phương tiện điện - hiện được điều chỉnh chủ yếu bằng bộ tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) về trạm sạc xe điện. Năm 2024, Bộ Khoa học và Công nghệ đã công bố hàng chục TCVN liên quan đến trạm sạc và hoán đổi pin xe điện. Các tiêu chuẩn này quy định cấu trúc đầu nối, dải điện áp, chế độ sạc AC/DC và các yêu cầu an toàn trong quá trình vận hành.

Trên nền tảng đó, một dự thảo Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về trụ sạc xe điện đang được xây dựng theo hướng bắt buộc áp dụng, nhằm đưa các yêu cầu an toàn điện, phòng cháy và bảo vệ người dùng từ mức “khuyến nghị” của tiêu chuẩn lên thành quy định pháp lý. Khi quy chuẩn này được ban hành, hệ thống trụ sạc sẽ có khung pháp lý thống nhất hơn, giảm tình trạng lắp đặt tự phát và khó kiểm soát rủi ro tại khu dân cư.

Gắn lợi ích của phương tiện điện với bảo vệ môi trường

Khung pháp lý cho giao thông điện không chỉ dừng ở kỹ thuật, mà còn bao gồm các quy định môi trường. Theo Luật Bảo vệ môi trường và Nghị định 08/2022/NĐ-CP, pin lithium - linh kiện cốt lõi của xe điện - thuộc danh mục sản phẩm phải thu hồi và tái chế theo cơ chế trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR).

Doanh nghiệp sản xuất hoặc nhập khẩu xe điện phải tổ chức hệ thống thu gom, báo cáo định kỳ và bảo đảm pin thải được xử lý theo đúng quy trình. Việc thực hiện nghiêm EPR giúp kiểm soát vòng đời pin, hạn chế nguy cơ ô nhiễm kim loại nặng khi thị trường xe điện mở rộng.

Một số công trình có mật độ thiết bị sạc cao hoặc trạm sạc quy mô lớn có thể phải thực hiện đánh giá tác động môi trường. Đây là bước cần thiết để kiểm soát phát nhiệt, tiếng ồn và các sự cố điện có thể xảy ra trong khu dân cư. Khi hoạt động sạc trở nên phổ biến, vai trò giám sát môi trường càng quan trọng để bảo đảm sự an toàn của cộng đồng.