Đầu tư ngay cho hệ thống thủy lợi nội đồng

Kể từ sau ngày thống nhất đất nước, hệ thống thủy lợi ở Đồng bằng sông Cửu Long đã thường xuyên được Nhà nước quan tâm, đầu tư xây dựng.

Ông Lê Thanh Tùng, Phó Chủ tịch Thường trực kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Ngành hàng lúa gạo Việt Nam, nhận xét, sự phát triển thủy lợi ở Đồng bằng sông Cửu Long trong hàng chục năm qua đã hình thành nên hệ thống kênh cấp 1, kênh cấp 2 và các kênh thoát nước ra biển Tây như T4, T5, T6...

Bên cạnh đó, các công trình thủy lợi cũng đã được đầu tư rất nhiều. Nhờ vậy, đến nay, có khoảng trên 90% diện tích canh tác lúa ở Đồng bằng sông Cửu Long đã chủ động về nguồn nước.

Tuy nhiên, hệ thống thủy lợi nội đồng ở Đồng bằng sông Cửu Long hiện tại lại chưa hoàn chỉnh, qua đó ảnh hưởng nhiều tới khả năng đưa nước vào đồng ruộng ở nhiều nơi cũng như tiêu thoát nước khi xảy ra ngập úng.

Đặc biệt, khi triển khai Đề án 1 triệu hecta lúa chất lượng cao, giảm phát thải gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long, hệ thống thủy lợi thiếu hoàn chỉnh đang gây khó khăn lớn cho việc áp dụng rộng rãi biện pháp tưới ngập khô xen kẽ nhằm giảm phát thải trong sản xuất lúa.

Riêng điều mà những người xây dựng Đề án mong muốn nhất về thủy lợi nội đồng là có kênh tưới riêng, kênh tiêu thoát nước riêng, thì đến nay gần như chưa có nơi nào đáp ứng được.

Nhìn chung, hệ thống thủy lợi nội đồng hiện tại mới đáp ứng một phần cho khoảng 20-30% diện tích lúa có thể áp dụng tưới ngập khô xen kẽ.

Chính vì vậy, ông Lê Thanh Tùng cho rằng, để biện pháp tưới ngập khô xen kẽ được áp dụng rộng rãi ở Đồng bằng sông Cửu Long, vấn đề chính hiện nay không chỉ là thay đổi tập quán sản xuất của nông dân, mà Nhà nước, các hợp tác xã và nông dân phải đầu tư thật sự cho hệ thống thủy lợi nội đồng.

Trước hết, nông dân và các hợp tác xã sản xuất lúa gạo cần thay đổi tập quán sản xuất, không cần phải để nước ngập thường xuyên trên mặt ruộng. Bên cạnh đó, phải đầu tư nâng cấp hệ thống thủy lợi nội đồng để có thể áp dụng biện pháp tưới ngập khô xen kẽ. Đây chính là giải pháp quan trọng nhất để làm giảm phát thải trong sản xuất lúa.

Ông Lê Thanh Tùng chia sẻ, hiện Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã chỉ đạo cho các đơn vị thủy lợi thiết kế các cánh đồng mẫu, tưới chỗ nào, tiêu chỗ nào trong hệ thống thủy lợi nội đồng. Tất nhiên, để thực hiện được tưới riêng, tiêu riêng trong hệ thống thủy lợi nội đồng thì sẽ mất rất nhiều thời gian. Tuy nhiên, nếu chúng ta không làm bây giờ thì sẽ không có cơ hội để thiết kế lại thủy lợi nội đồng nữa.

Cũng theo ông Lê Thanh Tùng, trong thập niên 1980, với hệ thống tập đoàn sản xuất, hợp tác xã nông nghiệp kiểu cũ ở Đồng bằng sông Cửu Long, thì đất đai là tài sản chung, nên việc thiết kế, xây dựng hệ thống thủy lợi nội đồng rất dễ dàng. Nhưng từ khi không còn các tập đoàn sản xuất hay hợp tác xã kiểu cũ, quyền sử dụng đất thuộc về nông hộ, đã dẫn tới việc phá vỡ hệ thống thủy lợi nội đồng trước đây và khó xây dựng hệ thống thủy lợi nội đồng mới.

Nếu muốn xây dựng hệ thống thủy lợi nội đồng mới thì phải có chính sách cụ thể, có quy hoạch lâu dài, có nguồn vốn để đầu tư xây dựng và có cả chế tài để xử lý các vi phạm.

Ông Lê Thanh Tùng nhấn mạnh, Đề án 1 triệu hecta với những nguồn vốn khác nhau của Chính phủ, của địa phương, của hợp tác xã, nông dân..., phải bắt đầu từ hệ thống thủy lợi nội đồng, làm nền tảng để tiếp nhận nguồn nước từ các kênh cấp 1, cấp 2 đưa vào đồng rộng và tiêu thoát nước từ đồng ruộng ra ngoài. Đây là nền tảng để áp dụng tưới ngập khô xen kẽ và các biện pháp canh tác tiên tiến khác.