Dấu ấn lịch sử
Báo cáo về Đề án thí điểm "Nâng cao hiệu quả hoạt động công tác khuyến nông trên cơ sở kiện toàn mô hình tổ khuyến nông cộng đồng", Trung tâm Khuyến nông Quốc gia cho biết sau gần 4 năm thực hiện, đây là mô hình đúng đắn và có nhiều dấu ấn mang tính lịch sử.
Thực hiện Nghị quyết số 19 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng và Quyết định của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn bền vững, ngày 25/3/2022, Bộ NN-PTNT (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã phê duyệt Đề án thí điểm “Nâng cao hiệu quả hoạt động công tác khuyến nông trên cơ sở kiện toàn mô hình tổ khuyến nông cộng đồng”.
Đề án có mục tiêu xuyên suốt là kết nối hệ thống khuyến nông với cộng đồng doanh nghiệp, các tổ chức chính trị - xã hội, nghề nghiệp nhằm góp phần xây dựng nền nông nghiệp hiệu quả, bền vững theo hướng nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh.
Khuyến nông cộng đồng - dấu ấn lịch sử. Ảnh: Hoàng Anh.
Đề án được triển khai tại 13 tỉnh (trước sáp nhập) thuộc 5 vùng nguyên liệu chủ lực với mục tiêu củng cố, kiện toàn hệ thống khuyến nông cơ sở theo mô hình tổ khuyến nông cộng đồng hoạt động đa chức năng, vừa phục vụ tái cơ cấu ngành, phát triển nông thôn, vừa phát triển vùng nguyên liệu, nâng cao năng suất, chất lượng và giá trị gia tăng của nông sản.
Ngay sau khi đi vào thực tiễn, Đề án đã nhận được sự quan tâm, chỉ đạo của các bộ ngành Trung ương, sự hưởng ứng của các địa phương và sự tham gia của đông đảo cộng đồng doanh nghiệp, hợp tác xã và bà con nông dân.
Cụ thể, qua gần 4 năm thực hiện, toàn quốc đã có 34 tỉnh, thành phố (sau sáp nhập) thành lập được 5.187 tổ khuyến nông cộng đồng với 47.493 thành viên tham gia. Trong đó, trong Đề án thí điểm có 26 tổ khuyến nông cộng đồng với 156 thành viên, ngoài Đề án có 5.161 tổ khuyến nông cộng đồng với 47.337 thành viên.
Các thành viên tham gia tổ khuyến nông cộng đồng chủ yếu là lãnh đạo xã, cán bộ công chức xã, đại diện các hội, đoàn thể ở địa phương (hội nông dân, đoàn thanh niên, phụ nữ, cựu chiến binh, hợp tác xã, doanh nghiệp...), đại diện hợp tác xã, nông dân sản xuất kinh doanh giỏi.
Khuyến nông cộng đồng tham gia nhiều hoạt động ở nông thôn. Ảnh: Hoàng Anh.
Dấu ấn lịch sử của mô hình khuyến nông cộng đồng được thể hiện toàn diện trong các hoạt động nông nghiệp, nông dân, nông thôn ở các địa phương. Lực lượng khuyến nông cộng đồng tham gia chuyển giao tiến bộ kỹ thuật, hỗ trợ chính quyền địa phương, người dân.
Đặc biệt, tại 5 vùng nguyên liệu, khuyến nông cộng đồng đã tư vấn, hỗ trợ cho gần 100 hợp tác xã với tổng diện tích hơn 10.000ha trong việc lồng ghép các chương trình, dự án khuyến nông để các hợp tác xã tăng cường phát triển, ứng dụng khoa học kỹ thuật vào hoạt động sản xuất. Một số tổ khuyến nông cộng đồng đã cung cấp dịch vụ cho các thành viên hợp tác xã các tiến bộ kỹ thuật mới, quy trình sản xuất thực hành hữu cơ, giảm dư lượng thuốc bảo vệ thực vật tồn dư trong nông sản, sản xuất hàng hóa chất lượng cao có liên kết gắn với chế biến, tiêu thụ sản phẩm.
Cũng tại các vùng nguyên liệu lớn, những đôi chân không mỏi của lực lượng khuyến nông cộng đồng đã tổ chức liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị và xây dựng, phát triển vùng nguyên liệu nông, lâm sản đạt chuẩn.
Điển hình là hoạt động hỗ trợ, kết nối giữa nông dân, hợp tác xã với Công ty cổ phần Thực phẩm xuất khẩu Đồng Giao (DOVECO) tại tỉnh Sơn La, Công ty cổ phần Nafoods Tây Nguyên tại tỉnh Gia Lai, Công ty TNHH Xuất nhập khẩu nông sản T9 tại tỉnh Phú Thọ, Công ty TNHH Vĩnh Hiệp, Công ty cổ phần Phân bón Bình Điền, Tập đoàn Quế Lâm... triển khai chuỗi liên kết sản xuất trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản…
Tại ĐBSCL, các tổ khuyến nông cộng đồng đã phối hợp với các doanh nghiệp lựa chọn vùng nguyên liệu để ký kết bao tiêu sản phẩm, tổ chức hội nghị liên kết giữa nông dân với doanh nghiệp truy gốc nguồn gốc sản phẩm nông nghiệp trên các cây trồng chủ lực… Song song đó là các hoạt động tư vấn dịch vụ, chuyển đổi số, nhiều tổ khuyến nông cộng đồng đã tích cực tham gia các hoạt động hỗ trợ cộng tại địa phương.
Những bước chân kết nối của cán bộ khuyến nông. Ảnh: Hoàng Anh.
Báo cáo của Trung tâm Khuyến nông Quốc gia cũng khẳng định: Sau gần 4 năm thực hiện, Đề án khuyến nông cộng đồng đã có những tín hiệu tích cực, nhận được sự quan tâm ủng hộ của các cấp, các ngành và sự vào cuộc tham gia rất tích cực của cả hệ thống chính trị, các doanh nghiệp, hợp tác xã và nông dân.
Hiệu quả, tác động của Đề án đã góp phần khẳng định vai trò, nhiệm vụ của hệ thống khuyến nông, khuyến nông cộng đồng trong sự nghiệp phát triển nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới, tạo sự đồng thuận trong nhận thức và hoạt động khuyến nông. Góp phần thay đổi tư duy, nhận thức trong hệ thống khuyến nông, củng cố lại hệ thống khuyến nông trên nguyên tắc không thay đổi bộ máy và biên chế khuyến nông, tổ chức lại lực lượng khuyến nông cơ sở gắn với địa bàn xã để thực hiện tốt công tác khuyến nông.
Đồng thời góp phần đổi mới và đa dạng hóa chức năng, hoạt động của khuyến nông cơ sở từ chuyển giao khoa học kỹ thuật phục vụ sản xuất là chính sang cung cấp thông tin, hướng dẫn kỹ năng quản lý, kinh doanh, phát triển thị trường, bảo vệ môi trường, hướng tới khuyến nông theo nhu cầu và khuyến nông dịch vụ.
Khuyến nông cộng đồng là định hướng phát triển đúng đắn. Ảnh: Hoàng Anh.
Ngoài ra Đề án cũng đã góp phần thay đổi tư duy sản xuất nông nghiệp, tri thức hóa nông dân, đặc biệt là ở các vùng nguyên liệu nông dân được tổ chức lại sản xuất theo mô hình tổ hợp tác, hợp tác xã, được tham gia liên kết sản xuất theo hợp đồng với các doanh nghiệp để sản xuất theo quy trình, tiêu chuẩn, chất lượng theo yêu cầu thị trường. Góp phần mở rộng không gian kết nối khuyến nông, thu hút sự vào cuộc tham gia của các doanh nghiệp, hợp tác xã, thúc đẩy xã hội hóa khuyến nông.
Qua kết quả thực hiện Đề án có thể khẳng định khuyến nông cộng đồng là định hướng phát triển đúng đắn để kết nối hệ thống khuyến nông với cộng đồng doanh nghiệp, hợp tác xã, các tổ chức chính trị - xã hội, nghề nghiệp nhằm hỗ trợ nông dân tốt hơn trong việc tổ chức lại sản xuất, ứng dụng tiến bộ kỹ thuật, các giải pháp hữu ích vào sản xuất, giúp cải thiện sinh kế, tăng thu nhập, góp phần xây dựng nền nông nghiệp hiệu quả, bền vững.
Kỷ nguyên mới, khuyến nông mới
Ngày 1/7/2025 đánh dấu mốc lịch sử của dân tộc về đổi mới nền hành chính quốc gia theo yêu cầu phát triển mới của đất nước. Mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đi vào hoạt động mở ra không gian phát triển mới của toàn hệ thống chính trị và toàn xã hội.
Sự chuyển đổi mô hình chính quyền địa phương dẫn đến các quyết định thành lập tổ khuyến nông cộng đồng đã không còn phù hợp, thành viên các tổ khuyến nông cộng đồng có sự thay đổi, các địa phương chưa rà soát, đánh giá và ban hành các quyết định kiện toàn hoặc thành lập mới, dẫn đến mô hình tổ khuyến nông cộng đồng hiện đang bị gián đoạn.
Trước thực trạng đó, hiện Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành thông tư hướng dẫn và định hướng UBND cấp xã rà soát, củng cố, kiện toàn phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương.
Theo đó, xác định tổ khuyến nông cộng đồng là tổ chức khuyến nông tự nguyện có vai trò nòng cốt, trực tiếp bám sát cơ sở, là cầu nối giữa nông dân với chính quyền, doanh nghiệp, hợp tác xã và các tổ chức, cá nhân trên địa bàn tham gia hoạt động khuyến nông và thúc đẩy xã hội hoá khuyến nông tại địa phương.
Đây là lực lượng hỗ trợ quan trọng giúp nông dân tiếp cận tiến bộ kỹ thuật, tổ chức sản xuất an toàn, bền vững, đáp ứng yêu cầu thị trường với vai trò là “cánh tay nối dài” của ngành nông nghiệp tại cơ sở.
UBND các tỉnh, thành phố cần quan tâm ban hành cơ chế chính sách, bố trí nguồn kinh phí, hỗ trợ, tạo điều kiện về cơ sở vật chất cho các tổ khuyến nông cộng đồng hoạt động hiệu quả. Ảnh: Hoàng Anh.
Ông Lê Quốc Thanh, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia cho biết: Bước vào kỷ nguyên mới khi tư duy đồng hành và phụng sự nhân dân ngày càng được thực hiện rõ, đồng nghĩa sứ mệnh “người gieo hạt” của mỗi cán bộ khuyến nông sẽ càng trách nhiệm, chuyên nghiệp và hiện đại. Trung tâm Khuyến nông Quốc gia sẽ tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao năng lực cho các tổ khuyến nông cộng đồng và tổ chức các hoạt động truyền thông nhằm nâng cao nhận thức về khuyến nông cộng đồng.
Ông Thanh đề nghị UBND các tỉnh, thành phố quan tâm ban hành cơ chế chính sách, bố trí nguồn kinh phí, hỗ trợ, tạo điều kiện về cơ sở vật chất cho các tổ khuyến nông cộng đồng hoạt động hiệu quả. Các doanh nghiệp, hợp tác xã tích cực phối hợp, kết nối với các tổ khuyến nông cộng đồng để hoạt động theo phương châm tích hợp đa giá trị, cùng phát triển.
