Nỗ lực bền bỉ trong bối cảnh thị trường nhiều biến động
Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), xuất khẩu thủy sản Việt Nam 10 tháng đầu năm 2025 ghi nhận bước tiến quan trọng, đạt hơn 9,5 tỷ USD, tăng 15% so với cùng kỳ.
Kết quả này cho thấy sự nỗ lực bền bỉ của ngành trong bối cảnh thị trường nhiều biến động, đặc biệt là các cú sốc chính sách từ thị trường Hoa Kỳ. Dù quý III bắt đầu xuất hiện dấu hiệu chững lại do ảnh hưởng của thuế đối ứng, các nhóm sản phẩm chủ lực vẫn duy trì được sức bật tốt và tạo nền tảng để xuất khẩu cả năm cán mốc 11 tỷ USD.
Xuất khẩu thủy sản Việt Nam 10 tháng đầu năm 2025 đạt hơn 9,5 tỷ USD, tăng 15% so với cùng kỳ. Ảnh: Hồng Thắm.
Trong nhóm sản phẩm xuất khẩu, tôm tiếp tục giữ vai trò "đầu tàu" khi 10 tháng đạt trên 3,9 tỷ USD. Ngoài tôm thẻ và tôm sú duy trì tăng ổn định, tâm điểm của năm nay là tôm hùm - mặt hàng có mức tăng trưởng bứt phá hiếm thấy đạt trên 712 triệu USD, tăng tới 134%. Đây là sự bùng nổ xuất phát từ nhu cầu cực lớn của Trung Quốc và Hồng Kông cho phân khúc tôm sống, tôm cao cấp, nhất là nhóm ẩm thực HORECA.
Cá tra là mặt hàng chủ lực thứ hai, đạt kim ngạch xuất khẩu khoảng 1,8 tỷ USD sau 10 tháng. Đáng chú ý, cá rô phi trở thành điểm sáng mới, tăng trưởng ấn tượng 220% đạt 62 triệu USD và đang được định hình là ngành hàng chiến lược tiềm năng của Việt Nam, với nhu cầu tăng tại Hoa Kỳ và nhiều nước châu Âu.
Trong khi đó, cá ngừ vẫn chịu nhiều sức ép. 10 tháng xuất khẩu duy trì ở mức khoảng 791 triệu USD, thấp hơn gần 4% so với cùng kỳ do thiếu nguyên liệu cá ngừ vằn chế biến cá hộp và xung đột tại Trung Đông tiếp tục làm gián đoạn chuỗi cung ứng. Một số doanh nghiệp phải thu hẹp sản xuất hoặc chuyển hướng sang sản phẩm loin (thăn) để tiết giảm chi phí.
Trái lại, nhóm mực và bạch tuộc đã có sự phục hồi rõ rệt, đưa tổng kim ngạch 10 tháng vượt 627 triệu USD; nhu cầu ở Nhật Bản, Hàn Quốc và Hoa Kỳ cải thiện mạnh, đặc biệt với sản phẩm đông lạnh phục vụ chế biến. Chả cá và surimi cũng gây chú ý khi 10 tháng đạt tới 291 triệu USD - mức tăng 24% so với cùng kỳ, trở thành một trong những ngành hàng tăng trưởng mạnh trong toàn ngành.
Trung Quốc là “điểm tựa quan trọng”
Cũng theo VASEP, 10 tháng đầu năm 2025, Trung Quốc và lãnh thổ Hồng Kông tiếp tục là “điểm tựa quan trọng” của ngành thủy sản Việt Nam. Kim ngạch xuất khẩu sang thị trường này đã vượt 2 tỷ USD, tăng hơn 32%, đặc biệt mạnh ở các mặt hàng tôm hùm, cá biển và cua sống. Nhu cầu tiêu thụ thủy sản tươi sống trong dịp cuối năm đang mở ra dư địa tăng trưởng đáng kể cho xuất khẩu thủy sản Việt Nam.
Trái lại, thị trường Hoa Kỳ bước vào giai đoạn nhiều biến động. Dù tính chung 10 tháng xuất khẩu sang Mỹ vẫn tăng so với cùng kỳ, đạt khoảng 1,66 tỷ USD, xu hướng giảm đã bắt đầu rõ rệt từ quý III do thuế đối ứng 20% áp dụng từ tháng 8. Các nhóm hàng tôm và cá tra, vốn chiếm tỷ trọng lớn đều giảm trong tháng 9 và tháng 10 vì nhiều doanh nghiệp chủ động điều chỉnh lượng hàng để tránh rủi ro thua lỗ.
Nhu cầu tiêu thụ thủy sản tươi sống trong dịp cuối năm đang mở ra dư địa tăng trưởng đáng kể cho xuất khẩu thủy sản Việt Nam. Ảnh: Kim Sơ.
Bên cạnh đó, các thách thức khác như thuế chống bán phá giá tôm và quy định Đạo luật Bảo vệ Động vật biển có vú (MMPA) dự kiến ảnh hưởng trực tiếp đến hải sản khai thác từ đầu năm 2026 - khiến thị trường Hoa Kỳ trở thành “điểm nóng rủi ro” của ngành.
Xuất khẩu sang Nhật Bản tiếp tục phục hồi ổn định, với kim ngạch 10 tháng đạt gần 1,45 tỷ USD, tăng nhờ tiêu thụ mạnh các mặt hàng tôm, mực, cá biển và cua thanh trùng. EU cũng là thị trường tăng trưởng tốt, đạt 985 triệu USD trong 10 tháng, hưởng lợi từ việc khối này nới lỏng một số rào cản kỹ thuật đối với thủy sản nuôi trồng của Việt Nam...
Nhận diện cơ hội và thách thức trong năm 2026
Đối với ngành tôm, thị trường tôm đông lạnh (frozen shrimp) toàn cầu được dự báo sẽ tăng từ khoảng 18.742,6 triệu USD trong năm 2025 lên đến 32.847,3 triệu USD vào năm 2035 - tương đương mức tăng khoảng 75,3% trong 10 năm tới. Tốc độ tăng trưởng trung bình hàng năm (CAGR) được ước tính đạt 5,8% từ năm 2025 - 2035.
Thị trường tôm đông lạnh toàn cầu đang bước vào giai đoạn tăng trưởng mạnh mẽ, được thúc đẩy bởi xu hướng tiêu dùng yêu thích thực phẩm tiện lợi, nhu cầu protein cao, mở rộng nuôi trồng và công nghệ chế biến hiện đại. Với dự báo tăng trưởng lên hơn một lần rưỡi trong thập kỷ tới, ngành tôm đông lạnh là một mảng hứa hẹn đối với các nhà sản xuất, chế biến và nhà phân phối.
Với đà tăng trưởng mạnh của thị trường tôm đông lạnh toàn cầu, ngành tôm Việt Nam đứng trước cơ hội lớn để mở rộng quy mô và nâng cao giá trị xuất khẩu. Nhu cầu tiêu dùng thực phẩm tiện lợi, giàu protein cùng xu hướng chế biến sâu, truy xuất nguồn gốc rõ ràng tạo “dư địa” cho tôm Việt Nam tham gia sâu hơn vào phân khúc giá trị cao. Nếu tận dụng tốt lợi thế nuôi trồng, chế biến, công nghệ và tiêu chuẩn xanh, ngành tôm không chỉ tăng sản lượng mà còn bứt phá về giá trị trong thập kỷ tới.
Ông Lê Văn Quang, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Tập đoàn Thủy sản Minh Phú nhận định, khó khăn lớn nhất hiện nay của ngành tôm Việt Nam là quy hoạch vùng nuôi chưa hợp lý, dẫn đến dịch bệnh diễn biến phức tạp, kéo theo giá thành sản xuất cao - thậm chí cao hơn 30% so với Ấn Độ và gấp đôi Ecuador, làm giảm năng lực cạnh tranh.
‘Nếu giải quyết được vấn đề dịch bệnh và quy hoạch vùng nuôi hợp lý, con tôm Việt Nam hoàn toàn có thể vươn lên dẫn đầu thế giới’, ông Quang nhấn mạnh.
Đối với cá tra, Trung Quốc vẫn là thị trường tiềm năng của Việt Nam, dù còn không ít thách thức. Nhu cầu đối với sản phẩm fillet cá tra đông lạnh tại thị trường này vẫn duy trì ổn định nhờ giá cả phải chăng, phù hợp phân khúc tiêu dùng phổ thông. Bên cạnh đó, lợi thế địa lý gần giúp chi phí logistics thấp hơn đáng kể so với các thị trường xa, qua đó tạo ưu thế cạnh tranh rõ rệt cho doanh nghiệp cá tra Việt Nam.
Tại thị trường EU, cá tra vẫn còn nhiều dư địa. Thiếu hụt nguồn cung cá thịt trắng đang tác động trực tiếp đến giá cả và phân bổ thị phần các sản phẩm tại khu vực này. Trong bối cảnh đó, nhu cầu tìm kiếm các lựa chọn có giá hợp lý, nguồn cung ổn định được dự báo gia tăng, mở ra khoảng trống cho các sản phẩm thay thế. Nhờ lợi thế về chi phí, sự ổn định nguyên liệu và khả năng đáp ứng đa dạng yêu cầu chế biến, cá tra Việt Nam được xem là ứng viên phù hợp để gia tăng thị phần tại EU.
Trong khi đó,cá rô phi Việt Nam đang nổi lên như một ngành hàng chiến lược, có khả năng “bứt phá” mạnh mẽ nếu được đầu tư bài bản, từ khâu nuôi, chế biến đến xây dựng thương hiệu quốc tế. Với lợi thế tự nhiên, nhu cầu toàn cầu và chính sách phát triển thủy sản, cá rô phi Việt Nam có tiềm năng lớn để trở thành mặt hàng xuất khẩu chủ lực, bổ sung cho tôm và cá tra.
Cá rô phi Việt Nam đang nổi lên như một ngành hàng chiến lược, có khả năng “bứt phá” mạnh mẽ nếu được đầu tư bài bản. Ảnh: Hồng Thắm.
Tương tự với ngành cá ngừ, mới đây Chính phủ đã ban hành Nghị định số 309/2025/NĐ-CP về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 26/2019/NĐ-CP và Nghị định 37/2024/NĐ-CP liên quan đến quy định chi tiết biện pháp thi hành Luật Thủy sản.
Điểm đáng chú ý, Nghị định điều chỉnh một số nội dung về quản lý khai thác, bao gồm việc ngưng hiệu lực thi hành quy định về kích thước tối thiểu được phép khai thác của một số loài thủy sản sống trong vùng nước tự nhiên tại Phụ lục V ban hành kèm theo Nghị định số 37/2024/NĐ-CP cho đến khi sửa đổi các quy định đảm bảo phù hợp với quy định của pháp luật, chủ trương của Đảng, chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ.
Đây được xem là bước gỡ vướng quan trọng cho doanh nghiệp, đặc biệt với mặt hàng cá ngừ, qua đó mở ra kỳ vọng mới cho sự phục hồi và tăng trưởng của ngành thủy sản trong thời gian tới.
Bên cạnh những cơ hội mở ra, năm 2026 ngành thủy sản Việt Nam vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức lớn, từ sự kéo dài của thuế đối ứng tại thị trường Hoa Kỳ, nguy cơ chịu tác động từ MMPA, khả năng EU tiếp tục duy trì thẻ vàng IUU, đến áp lực cạnh tranh ngày càng gay gắt từ Ấn Độ, Ecuador, Indonesia...
Bối cảnh đó đòi hỏi doanh nghiệp Việt Nam phải chủ động tái cơ cấu thị trường, đẩy mạnh sản phẩm giá trị gia tăng, đầu tư công nghệ chế biến và nâng cao tiêu chuẩn bền vững, qua đó tạo nền tảng cho tăng trưởng dài hạn.
Giữa những con sóng lớn của chính sách, thị trường và cạnh tranh toàn cầu, thủy sản Việt Nam vẫn kiên cường bám nhịp tăng trưởng bằng nội lực, sự linh hoạt và khát vọng vươn xa. Năm 2026 có thể còn nhiều "cơn gió ngược", nhưng cũng chính là phép thử cho một hành trình phát triển bền bỉ và bản lĩnh hơn bao giờ hết.
