Tứ bề khốn khó
Ông Nguyễn Quốc Huy, trú tại xóm 5, xã Trung Lộc đã bám trụ nuôi tôm 25 năm, kinh nghiệm đầy mình nhưng chính người đàn ông này cũng đang hoài nghi với diễn biến khó nhằn hiện tại - càng nuôi càng lỗ.
Bấy lâu, gia đình ông Huy vẫn gắng nuôi 2 ao với quy mô diện tích hơn 3.000 m2, nay diễn biến không thuận đành bỏ trống ao to, chỉ dám nuôi số lượng vừa đủ trên ao nhỏ, với hy vọng tích được chút ít nguồn hàng phục vụ dịp Tết Nguyên đán 2026.
Dù có 25 kinh nghiệm nhưng ông Nguyễn Quốc Huy thực sự bất an với nghề nuôi tôm lúc này. Ảnh: Việt Khánh.
“Thiên tai, bão lũ triền miên, dịch bệnh khó lường, đối diện áp lực chất chồng như vậy thì chùn chân mỏi gối là chuyện đương nhiên. Đầu vụ, chúng tôi thả khoảng 10 vạn tôm giống rải cả 2 ao đầm, chẳng ngờ trận lũ đợt rồi cơ bản xóa tan hết cả.
Ngay khi mưa bão vừa ngớt, gia đình tôi đã khẩn trương tiến hành thu hoạch nhưng chỉ vớt vát lại được chừng 50 triệu đồng, trong khi chi phí đầu tư đã tốn gấp 3-4 lần, hiện số lượng còn lại cũng chẳng đáng là bao. Phần vì kinh tế kiệt quệ, phần lo ngại rủi ro tái diễn, đợt này tôi chỉ thả cầm chừng 3 vạn con giống thôi”, ông Huy thừa nhận thực trạng khó khăn.
Không chỉ là tác nhân gây thiệt hại trực tiếp, mưa bão còn kéo theo hàng loạt mối nguy tiềm tàng về sau.
Lấy luôn thực trạng tại xã Trung Lộc làm điểm. Theo phản ánh của nhiều hộ nuôi, diễn biến càng lúc càng tệ do nguồn nước mặn ngày một ít đi. Nguyên nhân do tần suất mưa quá dày, lưu lượng kéo về quá lớn đã làm xáo trộn nghiêm trọng môi trường sống của con tôm.
Nguồn nước đầu vào phục vụ các ao đầm được lấy từ sông Đập Mộc, tuy nhiên dòng chảy lại “vắt” qua Khu công nghiệp Nam Cấm, do đó khó tránh khỏi ô nhiễm. Chẳng hẹn mà gặp, những năm gần đây, tại các điểm nuôi tôm thẻ chân trắng, thường xuyên ghi nhận bệnh đường ruột, gan, đục cơ, hồng thân… với tỷ lệ cao bất thường, bất kể các hộ đã chủ động công đoạn lắng, lọc nguồn nước từ trước.
Hiện tại một số tôm nuôi trong ao của ông Duy đang bị nấm. Ảnh: Việt Khánh.
Với gia đình ông Huy, chuỗi ngày tệ hại bắt đầu từ năm 2019, thời điểm ngỡ như thắng lớn thì bất ngờ phải đón nhận kết cục thảm hại: “Năm đó trắng tay toàn tập. Vụ đầu dự kiến xuất bán vào tháng 6 nhưng bất thành. Vụ thứ hai tôm phát triển nhanh, kích thước đều, đẹp, tôi đã thỏa thuận miệng đâu đấy với cánh thương lái rồi, chẳng ngờ bệnh hồng thân xuất hiện chớp nhoáng và bùng phát trên diện rộng, sau 2 ngày tôm chết sạch. Biến cố quá lớn khiến kinh tế gia đình tôi tuột dốc không phanh, những năm qua duy trì hết sức khó khăn.
Thời gian gần đây, dịch bệnh chẳng biết đường nào mà lần. Như mùa này tôm thường bị gan, hồng thân, trống ruột, nấm. Hiện một số tôm nhỡ sót lại từ vụ trước đang bị nấm gây hại tác động. Bệnh này không chết tức thì như bệnh hồng thân nhưng khiến người nuôi mất ăn mất ngủ triền miên. Con tôm khi nhiễm nấm sẽ kém ăn, chậm lớn thấy rõ, kéo dài lê thê thời gian nuôi tận 5 tháng/vụ, đi kèm với đó là hàng loạt vấn đề phát sinh khác (tiền điện, thức ăn, nhân công)”.
Việc ứng phó dịch bệnh không dễ, dù cho người nuôi đã chủ động phòng ngừa từ trước. Ảnh: Việt Khánh.
Theo ông Huy, nấm thuộc dạng bệnh mãn tính, mỗi lần điều trị chỉ được tầm 7-10 ngày là xuất hiện trở lại, chưa kể nếu trời thiếu nắng, ẩm độ cao thì xem như công cốc. Như nhà ông đợt rồi phải sử dụng tổng cộng 4 thùng thuốc đặc trị, mỗi thùng 12 chai, mỗi chai giá 250.000 đồng, kết hợp bổ sung thêm khoáng… với tổng chi phí tầm 30 triệu đồng nhưng vẫn chưa đâu vào đâu.
Tình cảnh của ông Nguyễn Quốc Huy cũng là nỗi niềm chung của người nuôi tôm trên địa bàn Nghệ An, số đông thực sự mỏi mệt rồi, họ gắng gượng phần nhiều do… trót đâm lao đành phải theo lao.
Cảnh báo nguy cơ cao khi nuôi tôm vụ đông
Chỉ trong vài tháng ngắn ngủi, tỉnh Nghệ An đã phải đón nhận 3 trận thiên tai kinh hoàng. Bão lũ tràn về cấp tập khiến địa phương này thiệt hại nghiêm trọng, ước sơ bộ mất trắng trên dưới 10.000 tỷ đồng, trong đó lĩnh vực nuôi trồng thủy sản điêu đứng thấy rõ.
Sau nhiều bận “oằn mình” gồng gánh mưa bão, hệ thống cơ sở hạ tầng tại các vùng nuôi đã xuống cấp trầm trọng, cơ bản không đảm bảo để tiếp tục duy trì. Đan xen vào đó là yếu tố bất thuận của thời tiết, nếu vẫn “cố đấm ăn xôi” sẽ khó tránh khỏi nguy cơ thua lỗ toàn tập.
Liên quan đến vấn đề này, mới đây, Chi Cục Thủy sản và Kiểm ngư Nghệ An đã ban hành Công văn số 586/CCTSKN-NTTS về việc “Hướng dẫn phòng, chống rét trong nuôi trồng thủy sản” gửi đến UBND các xã, phường để làm căn cứ hướng dẫn người dân.
Vụ đông đối diện với nhiều nguy cơ trong nuôi trồng thủy sản, nhất là nuôi tôm. Ảnh: Việt Khánh.
Chi cục khuyến cáo, theo dự báo của Trung tâm Khí tượng Thủy văn Quốc gia, từ tháng 11/2025 đến tháng 3/2026, không khí lạnh có khả năng hoạt động mạnh ở khu vực phía Bắc và gây ra các đợt rét đậm, rét hại kéo dài. Đặc biệt, tại các vùng núi cao có thể xuất hiện hiện tượng sương muối và băng giá. Thời tiết dạng này tiềm ẩn nhiều rủi ro đối với hoạt động nuôi trồng thủy sản do nhiệt độ giảm sâu, hoặc biến động đột ngột dễ gây sốc nhiệt, làm suy giảm miễn dịch, qua đó tôm, cá… bỏ ăn, chậm phát triển, dễ nhiễm bệnh, có thể chết rải rác, thậm chí hàng loạt.
Từ nhu cầu đặt ra, Chi cục Thuỷ sản và Kiểm ngư Nghệ An đề nghị UBND các xã/phường chỉ tổ chức sản xuất, nuôi trồng thủy sản trong mùa đông đối với các cơ sở đáp ứng đủ các điều kiện, có thể chủ động các biện pháp phòng chống rét cho thủy sản nuôi (theo Khung lịch mùa vụ nuôi trồng thủy sản năm 2025 tại Thông báo số 5889/TB-SNN-TSKN ngày 31/12/2024 của Sở Nông nghiệp và Môi trường).
Nghệ An khuyến cáo không tổ chức nuôi tôm vụ đông tại những cơ sở không đảm bảo. Ảnh: Việt Khánh.
Đối với thuỷ sản nuôi đạt kích cỡ thương phẩm phải có phương án thu hoạch trước khi bước vào mùa đông nhằm hạn chế tối đa thiệt hại, nhất là khả năng xuất hiện thời tiết cực đoan (rét đậm, rét hại); đối với thủy sản đang nuôi trong ao/bể chưa đạt kích cỡ làm thương phẩm, khuyến cáo duy trì mực nước ổn định, đảm bảo độ sâu 1,5-2,0 m để tránh biến động đột ngột nhiệt độ. Cần làm khung và che phủ bề mặt ao/bể nuôi bằng nylon sáng màu (nếu có đủ điều kiện), nhất là các cơ sở nuôi tôm vụ đông.
Định kỳ dùng CaO bón xuống ao/bể nuôi liều lượng 2-3 kg/100m3 nước, hoặc một số hóa chất được phép sử dụng trong nuôi trồng thuỷ sản như TCCA,BKC, Chlorine… để khử trùng nước ao/bể nuôi, phòng bệnh hiệu quả cho các đối tượng thủy sản.
Kinh nghiệm đúc kết cho thấy, nguy cơ thiệt hại cao thường xảy ra tại các mô hình như nuôi tôm vụ đông, nuôi lồng bè, ao/bể nhỏ và hệ thống nuôi tuần hoàn, nơi nhiệt độ nước biến động nhanh. Các loài thủy sản kém chịu lạnh như cá rô phi, cá chim trắng, cá chim vây vàng, cá lóc, cá vược, cá giống và tôm giống cần đặc biệt lưu ý trong giai đoạn này.
