Biến ruộng trũng thành ao nuôi cá
Xã Vĩnh Hòa Hưng (tỉnh An Giang) là địa bàn trũng thấp, nằm dọc tuyến Quốc lộ 61 và tiếp giáp TP Cần Thơ. Toàn xã có trên 9.530 ha đất sản xuất nông nghiệp, nhưng do địa hình thấp trũng khiến phần lớn ruộng đồng bị ngập từ 3 - 4 tháng trong mùa nước nổi, buộc nhiều hộ nông dân phải bỏ trống cho nước tràn đồng. Ngoài sản xuất 2 vụ lúa/năm, người dân nơi đây còn sống nhờ xen canh mía, khóm, rau màu, cây ăn trái nhưng hiệu quả kém, thu nhập cũng không ổn định.
Mô hình vây lưới nuôi cá đăng quầng trên ruộng lúa, tạo sinh kế mùa nước nổi, giúp nhiều hộ nông dân xã Vĩnh Hòa Hưng có thêm thu nhập, vươn lên thoát nghèo. Ảnh: Trung Chánh.
Từ thực tế ấy, mô hình nuôi cá đăng quầng trên ruộng lúa đã hình thành như một sáng kiến của nông dân. Khi nước lũ kết hợp triều cường tràn đồng, nguồn lợi thủy sản tự nhiên xuất hiện dồi dào. Một số hộ mạnh dạn rào lưới bao quanh ruộng (đăng quầng), thả cá giống để tận dụng diện tích mặt nước, thức ăn tự nhiên, tạo việc làm kiếm thêm thu nhập trong những tháng nông nhàn.
Ông Nguyễn Văn Thiềm, Chủ tịch UBND xã Vĩnh Hòa Hưng cho biết, qua một vài vụ nuôi, mô hình phát triển tự phát nhưng chứng minh được hiệu quả kinh tế rõ rệt, chính quyền xã kết hợp với ngành chuyên môn đã tổ chức nhiều lớp tập huấn nuôi cá nước ngọt, dạy nghề, chuyển giao kỹ thuật cho nông dân. Đến nay, đã tổ chức được 4 lớp tập huấn, với gần 120 lượt nông dân tham dự. Nhờ đó, mô hình dần ổn định, được quy hoạch lại và nhân rộng hơn.
Tại ấp 6A, mô hình nuôi cá đăng quầng trên ruộng lúa đã phát triển thành điểm tập trung với quy mô lên tới 85ha. Người dân còn liên kết sản xuất trong Tổ hợp tác, với 29 hộ tham gia. Ngoài nuôi cá thương phẩm, bà con còn phát triển nghề chế biến từ nguồn nguyên liệu cá nuôi, tạo ra đặc sản mắm cá chép, cá mè hoa, giúp gia tăng giá trị ngay tại địa phương.
Bà Trần Thị Bé Tư, nông dân ấp 6A chia sẻ: “Lũ về khiến đồng ruộng ngập sâu, trước đây để không cũng phí. Nay nuôi cá, vừa có thu nhập, vừa để phù sa làm đất màu mỡ hơn”. Theo bà Bé Tư, người dân chủ yếu nuôi cá chép và cá mè hoa. Cá nuôi trên ruộng lúa sinh trưởng nhanh, chỉ sau 2 - 3 tháng có thể đạt trọng lượng khoảng 1kg/con. Đặc biệt là không tốn chi phí thức ăn, cá tự sinh trưởng nhờ nguồn phù sa, lúa chét, rong cỏ thủy sinh, ấu trùng và động vật đáy. Nhờ đó, mỗi ha mang lại lợi nhuận trung bình khoảng 10 triệu đồng/vụ. Cá còn giúp đồng ruộng sạch hơn, giảm cỏ dại, tăng hữu cơ cho đất, giúp giảm chi phí đầu tư cho vụ lúa sau đó.
Tạo sinh kế bền vững từ nghề cá ruộng lúa
Mới đây, Trung tâm Khuyến nông An Giang phối hợp với UBND xã Vĩnh Hoà Hưng tổ chức hội thảo chia sẻ kỹ thuật nuôi cá đăng quầng trên ruộng lúa, tạo điều kiện nhân rộng mô hình. Theo chia sẻ của các hộ dân có kinh nghiệm, mô hình nuôi cá ruộng cần có diện tích từ 1ha trở lên để đạt hiệu quả. Sau thu hoạch lúa hè thu, bắt đầu tiến hành vây lưới xung quanh ruộng, mật độ thả khoảng 20 kg cá giống/ha, với 2 loại nuôi chung là cá chép và mè hoa. Cá mè hoa ăn tầng mặt, cá chép ăn tầng đáy, giúp phân tầng nguồn thức ăn, giảm cạnh tranh và tận dụng tối đa sinh khối trong ruộng lúa ngập nước.
Mô hình nuôi cá ruộng có chi phí đầu tư thấp, dễ thực hiện, xã Vĩnh Hòa Hưng đặt mục tiêu mở ruộng diện tích nuôi lên ít nhất 400 ha, tạo sinh kế, tạo thêm thu nhập cho người dân trong những tháng nông nhàn. Ảnh: Trung Chánh.
Chủ tịch UBND xã Vĩnh Hòa Hưng Nguyễn Văn Thiềm cho biết, địa bàn xã ít khi bị ảnh hưởng bởi xâm nhập mặn, nước ngọt quanh năm, rất thuận lợi để phát triển thủy sản nước ngọt. Xu hướng chuyển đổi sản xuất lúa 3 vụ sang 2 vụ lúa - 1 vụ cá đang diễn ra mạnh mẽ. Vì vậy, xã đặt mục tiêu mở rộng diện tích nuôi cá ruộng lên ít nhất 400 ha. Mô hình này dễ thực hiện, chi phí đầu tư không nhiều, phần lớn là lưới bao, nhưng sử dụng được nhiều vụ. Trong quá trình nuôi, người dân chỉ cần thường xuyên kiểm tra lưới bao, theo dõi mực nước và các điểm rò rỉ tránh cá thất thoát.
TS. Lê Văn Dũng, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông An Giang đánh giá, mô hình có tác động rõ nét tới phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương. Khi bà con cùng nuôi cá trên cánh đồng lớn, tình trạng đánh bắt thủy sản bằng xung điện giảm đáng kể. Các tổ hợp tác hình thành, gắn bó cộng đồng, hỗ trợ nhau trong khâu tiêu thụ, bảo vệ đồng ruộng và trao đổi kỹ thuật. Nghề chế biến mắm cá chép, cá mè hoa mở ra hướng phát triển kinh tế phi nông nghiệp, giúp giải quyết lao động nhàn rỗi và tăng thu nhập mùa thấp điểm.
Về định hướng phát triển, xã Vĩnh Hòa Hưng kiến nghị ngành chuyên môn hỗ trợ để xã đăng ký chứng nhận vùng nuôi cá nước ngọt và thành lập hợp tác xã thủy sản nhằm quản lý vùng nuôi, liên kết sản xuất, tiêu thụ. Tăng cường tập huấn, hỗ trợ nguồn vốn ưu đãi để người dân mạnh dạn mở rộng mô hình. Hỗ trợ hoàn thiện quy trình sản xuất mắm cá chép, cá mè hoa, tạo bao bì đóng gói, tiến tới hình thành sản phẩm OCOP. Đây chính là động lực để nghề nuôi cá đăng quầng trên ruộng lúa sẽ trở thành sinh kế lâu dài, giúp bà con vùng trũng xã Vĩnh Hòa Hưng ổn định cuộc sống, vươn lên thoát nghèo bền vững.
