Mục tiêu đất khỏe, cây khỏe, người khỏe
Sáng 29/9, Viện Thổ nhưỡng Nông hóa (Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam) tổ chức hội thảo tổng kết dự án “Hỗ trợ xây dựng chiến lược và kế hoạch hành động về sức khỏe đất quốc gia”, đồng thời công bố dự thảo Chiến lược Sức khỏe đất Quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn 2050 và Kế hoạch hành động Quản lý Sức khỏe đất. Các tài liệu nghiên cứu từ dự án được đánh giá là kết quả quan trọng, đặt nền móng cho một chiến lược tổng thể ở cấp quốc gia.
Sức khỏe đất chưa bao giờ được chú ý như hiện nay khi tập quán thâm canh và việc sử dụng nhiều hóa chất để tăng năng suất đã trở thành vấn đề nóng.
Phát biểu tại hội thảo, ông Huỳnh Tấn Đạt - Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ NN-MT) khẳng định, sức khỏe đất ở Việt Nam đang suy giảm nghiêm trọng. Việc canh tác chưa hợp lý, lạm dụng phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật, tác động của công nghiệp, đô thị hóa và biến đổi khí hậu… đã tạo ra thách thức lớn đối với sự phát triển bền vững của ngành nông nghiệp.
“Với những kết quả quan trọng của dự án, hội thảo hôm nay sẽ mở ra giai đoạn mới - giai đoạn hành động”, Cục trưởng Huỳnh Tấn Đạt nhấn mạnh và kêu gọi sự phối hợp đồng bộ để hiện thực hóa mục tiêu đất khỏe - cây khỏe - người khỏe.
Đại diện nhà tài trợ, ông Nguyễn Song Hà - Trợ lý Trưởng Đại diện Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO) tại Việt Nam đánh giá cao sự phát triển của ngành nông nghiệp Việt Nam trong thời gian qua.
“Sức khỏe đất chưa bao giờ được chú ý như ngày hôm nay khi tập quán thâm canh và việc sử dụng nhiều hóa chất để tăng năng suất đã trở thành vấn đề nóng”, ông Song Hà nói. Do đó, các chính sách về sức khỏe đất được xem là bước tiến quan trọng góp phần nâng cao cách tiếp cận trong quản lý chất lượng đất theo hướng toàn diện hơn.
Dự án “Hỗ trợ xây dựng chiến lược và kế hoạch hành động về sức khỏe đất quốc gia” do FAO tài trợ, triển khai trong giai đoạn 2024 - 20245. Ảnh: Growers.
Từ góc nhìn nghiên cứu, PGS.TS Trần Minh Tiến - Phó Giám đốc Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam cho biết, kết quả rà soát quốc tế cho thấy hiện có rất ít quốc gia xây dựng chiến lược về sức khỏe đất.
Ông Tiến khẳng định mục tiêu chung của dự án là thúc đẩy sử dụng bền vững tài nguyên đất ở Việt Nam, góp phần bảo đảm an ninh lương thực, an toàn thực phẩm, bảo vệ đa dạng sinh học và hệ sinh thái, đồng thời tăng cường khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu thông qua việc nâng cao hệ thống quản lý sức khỏe đất quốc gia.
Diện tích nông nghiệp hữu cơ, ít phát thải đạt tối thiểu 2%
Trong phần thuyết trình về dự thảo Chiến lược Sức khỏe đất Quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn 2050 và Kế hoạch hành động Quản lý Sức khỏe đất, ông Đỗ Huy Thiệp - Phó Giám đốc Viện Kinh tế và Thể chế nông nghiệp (AEI) nhấn mạnh, việc bảo vệ và phục hồi sức khỏe đất là nền tảng của một hệ sinh thái bền vững, góp phần bảo đảm phát triển nông nghiệp có trách nhiệm, hiệu quả và bền vững về kinh tế, xã hội và môi trường theo hướng sinh thái, hữu cơ, tuần hoàn, phát thải carbon thấp, thân thiện với môi trường và thích ứng với biến đổi khí hậu.
Sức khỏe đất ở Việt Nam suy giảm nghiêm trọng do canh tác chưa hợp lý, lạm dụng phân bón, thuốc BVTV hóa học. Ảnh: AEI.
Theo dự thảo, một số mục tiêu cụ thể được đặt ra như bảo vệ và cải thiện chất lượng đất, giảm tỷ lệ diện tích đất nông nghiệp bị thoái hóa xuống dưới 10%, bảo đảm mức độ hữu cơ trong đất đạt tối thiểu từ 3 đến 5% ở các vùng sản xuất nông nghiệp trọng điểm, đồng thời phục hồi các khu vực đất bị ô nhiễm bởi hóa chất hoặc kim loại nặng.
Dự thảo cũng hướng tới phát triển các hệ thống canh tác nông nghiệp hữu cơ và ít phát thải, đạt tối thiểu 2% tổng diện tích đất nông nghiệp. Cùng với đó là xây dựng cơ sở dữ liệu số về chất lượng và sức khỏe đất trên phạm vi toàn quốc bảo đảm tương thích với cơ sở dữ liệu quốc tế; hoàn thành giai đoạn thí điểm và triển khai các hệ thống giám sát sức khỏe đất thông minh theo thời gian thực thông qua ảnh viễn thám, công cụ phân tích bằng AI cũng như kiểm định định kỳ chất lượng nông sản.
Ngoài ra, nhận thức của cán bộ quản lý và người dân về sức khỏe đất sẽ được nâng cao, đồng thời duy trì ổn định số lượng và không ngừng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực tham gia vào các hoạt động bảo vệ và phục hồi đất.
Cần cơ sở pháp lý vững chắc, truyền thông lan tỏa
Tại sự kiện, các chuyên gia đều nhấn mạnh sự cần thiết phải xây dựng Chiến lược Sức khỏe đất Quốc gia trong bối cảnh nông dân vẫn còn thiếu thông tin về cải tạo và bồi dưỡng đất.
Ông Trần Văn Dũng – Trưởng Bộ môn Khoa học đất (Đại học Cần Thơ) cho rằng, mỗi địa phương có đặc thù đất đai khác nhau, phù hợp với từng loại cây trồng. Ông bày tỏ mong muốn dự thảo Kế hoạch sẽ trở thành cơ sở huy động sự tham gia của đội ngũ nhà khoa học đất trên cả nước. Dự thảo do FAO hỗ trợ xây dựng, tuy nhiên để triển khai cần có sự phê duyệt của Chính phủ nhằm tạo cơ sở pháp lý vững chắc, đồng thời kỳ vọng Bộ Nông nghiệp và Môi trường tiếp tục thúc đẩy để đưa Dự thảo vào thực tiễn.
Phiên thảo luận trong khuôn khổ hội thảo tổng kết dự án. Ảnh: Quỳnh Chi.
Từ góc độ chính sách, GS.TS Nguyễn Văn Bộ - nguyên Giám đốc Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam nhấn mạnh, quản lý sức khỏe đất là công việc mang tính lâu dài. Ông dẫn chứng, trong 6 năm qua đã có tới 5 nghị định liên quan đến đất lúa. Tuy nhiên, chưa có nghị định nào dành cho đất đồi núi, trong khi đây lại là khu vực sản xuất nông sản chủ lực, đồng thời rất nhạy cảm trước tác động của biến đổi khí hậu.
Các đại biểu cũng thảo luận nhiều vấn đề khác như đào tạo đội ngũ kỹ thuật viên chuyên trách về sức khỏe đất, cần có một cơ quan chủ quản thống nhất trong quản lý sức khỏe đất cũng như xây dựng bộ tiêu chí quản lý phù hợp với đặc thù từng vùng. Đặc biệt, công tác truyền thông về sức khỏe đất cần được đẩy mạnh để thông tin khoa học đến được với nông dân - những người trực tiếp sống dựa vào đất đai.
Dự án Hỗ trợ xây dựng Chiến lược và Kế hoạch hành động về Sức khỏe đất Quốc gia do FAO tài trợ được triển khai trong giai đoạn 2024 - 2025. Cơ quan chủ quản là Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đơn vị chủ dự án là Viện Thổ nhưỡng Nông hóa cùng các đối tác triển khai gồm Viện Nghiên cứu Tăng trưởng xanh và Viện Kinh tế và Thể chế nông nghiệp.
