Hải Phòng sau hợp nhất là một trong những địa phương có diện tích sản xuất nông nghiệp lớn nhất miền Bắc, mỗi vụ gieo cấy gần 90.000ha lúa và hơn 40.000ha rau màu. Riêng cây hành, tỏi vụ đông đạt khoảng 7.000ha, thuộc nhóm vùng sản xuất hành, tỏi lớn nhất nước. Thế nhưng nhiều năm qua, nông sản Hải Phòng chủ yếu tiêu thụ nội địa, chưa bứt phá về xuất khẩu do “nút thắt” về chất lượng.
Bà Lương Thị Kiểm, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP Hải Phòng. Ảnh: Quang Dũng.
Theo bà Lương Thị Kiểm, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP Hải Phòng (Sở NN-MT), nguyên nhân bắt đầu từ chính vấn đề sức khỏe đất. “Giai đoạn đầu, phân vô cơ và thuốc bảo vệ thực vật giúp tăng năng suất, rất tiện sử dụng. Nhưng sau hàng chục năm, chất lượng đất suy giảm, hệ vi sinh vật trong đất bị rối loạn, sâu bệnh nhiều hơn, nông dân lại buộc phải dùng thêm thuốc”, bà Kiểm phân tích.
Cũng theo bà Kiểm, nếu tiếp tục canh tác theo tập quán “tăng phân – tăng thuốc” thì chất lượng nông sản khó có thể đạt chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm và càng khó đáp ứng tiêu chí của các thị trường khó tính. Bởi vậy, Hải Phòng xác định muốn thay đổi phải “chữa từ gốc”, tức là cải thiện sức khỏe đất, cân đối dinh dưỡng, giảm dần hóa chất và tăng phân hữu cơ.
Trong nhiều năm, Hải Phòng đã áp dụng các mô hình quản lý sức khỏe cây trồng tổng hợp (IPHM). Đến năm nay, xã Nam An Phụ được chọn làm mô hình điểm cho việc phục hồi sức khỏe đất gắn với cây hành vụ đông. Đây vốn là cây trồng có giá trị kinh tế cao của địa phương.
“Ở đây nông dân có thói quen bón rất nhiều phân lân cho cây có củ. Đất đã dư lân nhưng bà con vẫn giữ công thức cũ. Đó là ví dụ điển hình cho việc bón phân theo thói quen, không dựa trên phân tích chất lượng đất”, bà Kiểm nói.
Từ kết quả kiểm tra đất, mô hình được thiết kế theo hướng cân đối phân bón, tăng cường hàm lượng hữu cơ, ưu tiên chế phẩm thân thiện với môi trường, giảm dần phân hóa học. Khi đất khỏe, cây khỏe hơn thì sẽ ít sâu bệnh, chất lượng nông sản theo đó cũng được nâng lên.
Hải Phòng sẽ ban hành chính sách hỗ trợ cơ giới hóa, giúp nông dân mua máy làm đất, hệ thống tưới, máy gieo trồng… nhằm giảm chi phí và nâng cao năng suất lao động. Ảnh: Quang Dũng.
Cũng theo bà Kiểm, mục tiêu của Thành phố không chỉ dừng lại ở một vài mô hình mà tạo ra bước chuyển toàn diện cho nông nghiệp. Hiện Hải Phòng đang xây dựng nhiều cơ chế đặc thù hỗ trợ sản xuất sạch, nhất là tại các vùng rau màu và cây vụ đông.
Với những vùng sản xuất như Nam An Phụ, nếu nông dân tổ chức canh tác theo quy trình VietGAP, GlobalGAP hoặc các tiêu chuẩn như Halal, Thành phố sẽ hỗ trợ chi phí chứng nhận, tập huấn và tư vấn kỹ thuật. “Chúng tôi rất kỳ vọng hành, tỏi Hải Phòng sẽ được xuất khẩu sang những thị trường như Halal - nơi nhu cầu gia vị rất lớn”, bà Kiểm chia sẻ.
Bên cạnh đó, Hải Phòng đang chuẩn bị ban hành chính sách hỗ trợ cơ giới hóa, giúp nông dân mua máy làm đất, hệ thống tưới, máy gieo trồng… nhằm giảm chi phí và nâng cao năng suất lao động. Hệ thống kho lạnh, sơ chế, chế biến sau thu hoạch cũng được đưa vào kế hoạch ưu tiên để tránh tình trạng ép giá khi được mùa.
Bà Kiểm cho biết thêm, một điểm nhấn quan trọng khác là chính sách cải tạo đất. Thành phố đã ban hành cơ chế hỗ trợ 10 triệu đồng/ha cho những vùng đất khó khăn như bị ngập mặn, thoái hóa… Khoản hỗ trợ này giúp nông dân cải tạo đồng ruộng, tăng khả năng hấp thụ dinh dưỡng của đất, tạo nền tảng cho sản xuất bền vững.
Từ năm 2026, Hải Phòng sẽ triển khai chương trình “khám sức khỏe đất” định kỳ trên toàn địa bàn. Mẫu đất từ tất cả vùng trồng sẽ được phân tích để xác định mức độ phù hợp với từng loại cây trồng, cảnh báo sớm nguy cơ thoái hóa và đề xuất phương án điều chỉnh. “Lần đầu tiên chúng tôi tiến hành ‘tổng kiểm tra’ sức khỏe đất trên quy mô lớn như vậy. Khi hiểu rõ đất của mình, nông dân và địa phương sẽ có quyết định đúng đắn hơn”, bà Kiểm nhấn mạnh.
Toàn bộ những nỗ lực, từ mô hình điểm đến chính sách vĩ mô đều hướng đến mục tiêu chung là nâng cao chất lượng nông sản Hải Phòng, giúp hành, tỏi và nhiều cây trồng khác không chỉ đứng vững ở thị trường trong nước mà còn đủ tiêu chuẩn vươn ra thế giới.
“Muốn nông sản vào được siêu thị hay những kênh tiêu thụ giá trị cao, nông dân và doanh nghiệp đều phải thay đổi tư duy. Thành phố Hải Phòng sẽ đồng hành bằng cơ chế cụ thể để sự thay đổi ấy diễn ra nhanh và bài bản hơn”, bà Kiểm nói.
