Mối liên kết lợi đôi bên
Năm 2010, anh Đoàn Văn Chung, Giám đốc HTX Nông nghiệp Thương mại và Dịch vụ Chung Tín mang cây gấc lai cao sản về trồng trên 2.000 m2 đất vườn của gia đình ở xã Kim Bình, tỉnh Tuyên Quang. Thời điểm đó, ở Kim Bình chưa ai nghĩ đến chuyện trồng gấc để phát triển kinh tế, vì thế quyết định của anh được xem là khá lạ lẫm. Nhưng anh vẫn kiên trì, bởi anh biết ở Hải Phòng, Hưng Yên… cây gấc đã chứng minh được hiệu quả kinh tế cao.
Sự liều lĩnh ấy nhanh chóng được đền đáp. Cây gấc hợp đất, hợp khí hậu Kim Bình, lớn nhanh, sai quả, mẫu mã đẹp. Đến vụ thu hoạch, quả chín đến đâu thương lái thu mua đến đó, bà con bắt đầu tin là cây gấc có giá trị kinh tế và hợp tác với anh Chung mở rộng diện tích.
Từ diện tích ban đầu chỉ 2.000 m2, đến nay vùng gấc của Kim Bình và các xã lân cận như Ngọc Hội, Hòa An đã mở rộng lên hơn 100 ha, trở thành cây trồng mang lại giá trị kinh tế cao của địa phương.
Hiện nay vùng trồng gấc lai cao sản ở Tuyên Quang đã có diện tích lên đến hơn 100ha. Ảnh: Đào Thanh.
HTX Chung Tín đóng vai trò then chốt trong liên kết sản xuất, tiêu thụ. HTX ký hợp đồng bao tiêu với các hộ, ứng trước 50% giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật khi bà con có nhu cầu. Đồng thời cam kết thu mua toàn bộ sản phẩm theo giá thị trường, với mức sàn 6.000-7.000 đồng/kg. HTX còn cử cán bộ kỹ thuật theo sát quá trình trồng, chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh, đảm bảo sản phẩm đạt chuẩn thu mua.
Ông Lê Anh Tuấn, Chủ tịch UBND xã Kim Bình cho biết, mô hình liên kết gấc đã giúp nông dân tiếp cận phương thức sản xuất hiện đại, nâng cao năng suất, tăng thu nhập và quan trọng hơn là tạo được cầu nối bền vững giữa nông dân với doanh nghiệp trong chuỗi giá trị. Đây cũng là hướng đi giúp giải quyết việc làm tại chỗ, thúc đẩy kinh tế nông thôn phát triển ổn định.
Không chỉ mang lại giá trị kinh tế, mô hình còn thay đổi tư duy canh tác của người dân, chuyển dần từ truyền thống chỉ trồng các loại cây ngắn ngày như ngô, lạc, đậu… cho thu nhập thấp, sang sản xuất gấc hàng hóa, áp dụng khoa học kỹ thuật. Nhờ vậy, thu nhập được cải thiện rõ rệt, nông dân yên tâm gắn bó với đồng đất, góp phần xây dựng nền nông nghiệp hàng hóa bền vững tại địa phương.
Thu 300 triệu mỗi ha
Với mức giá thu mua trung bình 12.000 đồng/kg do HTX Chung Tín cam kết, mỗi ha gấc cho doanh thu 250-300 triệu đồng/năm. Sau khi trừ chi phí, lợi nhuận từ cây gấc cao gấp nhiều lần so với trồng lúa, ngô hay các loại cây màu truyền thống.
Anh Đoàn Văn Chung, Giám đốc HTX Nông nghiệp Thương mại và Dịch vụ Chung Tín cho biết, chi phí đầu tư lớn nhất của cây gấc chỉ rơi vào năm đầu tiên, gồm giống, làm giàn, hệ thống tưới… trung bình khoảng 150 triệu đồng/ha. Tuy nhiên, nếu chăm sóc đúng kỹ thuật, chỉ sau 8 tháng trồng, cây đã bắt đầu cho thu hoạch và hoàn toàn có thể giúp nông dân thu hồi vốn ngay trong vụ đầu. Từ năm thứ hai trở đi, chi phí giảm đáng kể, chủ yếu là công chăm sóc và phân bón, người dân bắt đầu thu lãi cao.
Nếu chăm sóc tốt, mỗi ha gấc cho người nông dân ở Tuyên Quang thu về 400 triệu đồng. Ảnh: Đào Thanh.
Giống gấc lai cao sản F1 mà HTX đang triển khai là loại cây thân leo khỏe, thích nghi rộng, đặc biệt phù hợp với đất tơi xốp, thoát nước tốt. Giống này cho quả to, màu đỏ đẹp, nhiều thịt, ít hạt, năng suất trung bình đạt 25-30 tấn/ha; thâm canh tốt có thể đạt 40-50 tấn/ha. Cây cũng cho khả năng chống chịu sâu bệnh tương đối tốt, thời gian từ trồng đến thu hoạch 210-240 ngày.
Gia đình ông Hoàng Văn Học, thôn Nà Bây, xã Chiêm Hóa, mạnh dạn đầu tư 3 ha gấc. Ban đầu, ông và nhiều hộ dân còn lo lắng về hiệu quả của cây trồng mới, nhưng sau khi tham gia các buổi tập huấn kỹ thuật và tìm hiểu thực tế mô hình tại các địa phương khác, ông quyết định bắt tay đồng hành cùng HTX. Gia đình ông làm giàn, lên luống, chăm bón theo đúng hướng dẫn của cán bộ kỹ thuật.
Ông Học cho biết, việc áp dụng phân chuồng hoai mục, sử dụng chế phẩm sinh học và thuốc bảo vệ thực vật an toàn giúp cây sinh trưởng tốt, đồng thời tạo ra sản phẩm đạt tiêu chuẩn, thân thiện với môi trường. Nhờ đó, sức khỏe người làm và người tiêu dùng đều được đảm bảo. Sau 5 năm trồng, mỗi vụ ông thu khoảng 60 tấn gấc, mang về doanh thu trên 600 triệu đồng/năm.
Ông Hoàng Hồng Trường, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông tỉnh Tuyên Quang cho biết, mô hình gấc tại Kim Bình và các xã lân cận là hướng đi nông nghiệp có giá trị kinh tế cao, góp phần cải thiện đời sống người dân. Tuy nhiên, mô hình cũng bộc lộ một số hạn chế như nhiều hộ bán gấc khi còn xanh khiến chất lượng giảm, ảnh hưởng thương hiệu; sâu xanh ăn lá và quả non vẫn chưa có thuốc đặc trị; công nghệ sơ chế, chế biến của HTX còn lạc hậu, chưa đáp ứng nhu cầu thị trường.
Đây là những khó khăn đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ giữa ngành Nông nghiệp và Môi trường, chính quyền địa phương, HTX và người dân để từng bước tháo gỡ, giúp cây gấc thực sự trở thành cây làm giàu bền vững cho vùng đất Kim Bình và các khu vực lân cận của tỉnh Tuyên Quang.
