Nông sản Nghệ An cần một cú hích mới

Tiềm năng lớn

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan, thị trường tiêu thụ nông sản có nhiều biến động và sự cạnh tranh gay gắt trên cả thị trường nội địa lẫn quốc tế, nông nghiệp tỉnh Nghệ An đang đối mặt với những thách thức chưa từng có. Tuy nhiên, nhìn từ Diễn đàn kết nối sản xuất và tiêu thụ nông sản các tỉnh vùng Bắc Trung bộ được tổ chức ngày 6/8/2025 tại Nghệ An, có thể thấy quyết tâm mạnh mẽ của tỉnh trong việc định hình lại chuỗi sản xuất, chế biến và tiêu thụ nông sản theo hướng hiện đại, liên kết và bền vững.

Nghệ An là tỉnh có diện tích tự nhiên lớn, với hơn 1,64 triệu ha đất và trên 80% dân số sống ở khu vực nông thôn – nơi sinh kế chủ yếu vẫn gắn với nông nghiệp. Trong cơ cấu kinh tế, nông nghiệp vẫn chiếm 25%, cho thấy vai trò quan trọng và tính trụ đỡ của ngành trong bức tranh tăng trưởng kinh tế toàn tỉnh.

Không chỉ có diện tích lớn, Nghệ An còn có đa dạng vùng sinh thái từ ven biển, đồng bằng, trung du đến vùng cao. Điều này rất thuận lợi để phát triển nhiều loại cây trồng, vật nuôi. Trong đó, nhóm cây trồng chủ lực gồm chè, dứa và cây ăn quả có múi (cam, chanh, bưởi…) hiện đang chiếm diện tích và sản lượng lớn, hơn 8.700 ha chè, 1.700 ha dứa và 6.300 ha cây ăn quả có múi, tổng sản lượng lên đến hàng trăm nghìn tấn mỗi năm.

Chỉ ít tuần trước diễn đàn, tỉnh Nghệ An hứng chịu trận lũ lịch sử do hoàn lưu bão số 3 gây ra, khiến gần 7.500 ngôi nhà bị hư hỏng, hơn 10.000 ha cây trồng và hơn 66.000 con gia súc, gia cầm bị cuốn trôi, tổng thiệt hại kinh tế ước gần 3.623 tỷ đồng. Đặc biệt, các vùng trồng dứa, chè và cây ăn quả tập trung ở miền Tây như Quỳ Hợp, Tân Kỳ, Anh Sơn, Con Cuông (cũ)… bị ảnh hưởng nặng nề.

Tuy nhiên, chính trong khó khăn, bản lĩnh của người nông dân và sự đồng hành của chính quyền mới thật sự được hun đúc. Toàn bộ hệ thống chính trị đã nhanh chóng vào cuộc, tổ chức cứu hộ, cứu trợ, khôi phục sản xuất. Và diễn đàn lần này chính là hành động cụ thể nhằm tạo cú hích, đưa nông nghiệp tỉnh nhà vượt qua khó khăn, tái cơ cấu hiệu quả hơn.

Điều đáng mừng là, bất chấp khó khăn thiên tai, 6 tháng đầu năm 2025, khu vực nông, lâm, thủy sản của Nghệ An vẫn đạt mức tăng trưởng ấn tượng 4,48%. Điều này cho thấy sự năng động, chủ động ứng phó của ngành nông nghiệp và các địa phương.

Một trong những hướng đi đáng chú ý là Nghệ An đang chuyển mạnh từ sản xuất manh mún sang quy hoạch vùng nguyên liệu tập trung, áp dụng tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP, phát triển nông nghiệp hữu cơ, từ đó nâng cao chất lượng và giá trị gia tăng cho nông sản. Đặc biệt, dứa loại cây phù hợp với điều kiện khô hạn, đất đồi đang được quy hoạch mở rộng diện tích lên khoảng 5.000 ha, hứa hẹn trở thành cây trồng chiến lược ở miền Tây tỉnh nhà.

Song song với đó là sự phát triển về thị trường, các sản phẩm nông sản của Nghệ An đã được tiêu thụ trên nhiều sàn thương mại điện tử, vào được các chuỗi siêu thị lớn và bắt đầu tiếp cận thị trường xuất khẩu. Một số doanh nghiệp cũng đã đầu tư vào chế biến sâu, điều kiện tiên quyết để nông nghiệp phát triển bền vững và vượt qua tình trạng "được mùa mất giá".

Cần một chiến lược đồng bộ và dài hơi

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đáng khích lệ, bức tranh nông nghiệp Nghệ An vẫn còn nhiều mảng màu trầm. Trước hết là quy mô sản xuất còn nhỏ lẻ, thiếu liên kết chuỗi, chưa hình thành được các doanh nghiệp, hợp tác xã dẫn dắt trong vùng nguyên liệu. Việc sản xuất chè còn chủ yếu dừng ở mức sơ chế, giá trị gia tăng thấp, sản phẩm khó cạnh tranh. Các sản phẩm nông nghiệp nói chung vẫn thiếu mẫu mã hấp dẫn, thương hiệu yếu, chưa tạo được chỗ đứng vững chắc trên thị trường.

Việc tiêu thụ vẫn phụ thuộc quá nhiều vào thương lái và thị trường trong nước, tính ổn định không cao. Trong khi đó, liên kết vùng giữa các tỉnh Bắc Trung bộ vốn có đặc điểm sản xuất khá tương đồng còn chưa được khai thác hiệu quả, dẫn đến tình trạng mỗi nơi làm một kiểu, thiếu đồng bộ về tiêu chuẩn, vùng trồng và định hướng thị trường.

Để khắc phục những tồn tại trên, Nghệ An cần có những giải pháp mang tính đột phá, đồng thời gắn với thực tiễn địa phương. Trước hết là tổ chức lại sản xuất theo hướng vùng nguyên liệu lớn, tích tụ đất đai và ứng dụng khoa học công nghệ trong canh tác, giống cây trồng, chế biến và bảo quản. Đây là điều kiện tiên quyết để làm nền cho chế biến sâu, từ đó nâng cao giá trị và mở rộng thị trường xuất khẩu.

Song song, việc xây dựng thương hiệu nông sản tỉnh nhà cũng cần được đẩy mạnh từ mẫu mã bao bì, truy xuất nguồn gốc, quảng bá truyền thông đến kết nối với hệ thống phân phối chuyên nghiệp. Nghệ An cần khai thác hiệu quả các kênh tiêu thụ hiện đại như sàn thương mại điện tử, chuỗi siêu thị, các hiệp hội ngành hàng, nhất là ở các đô thị lớn và thị trường quốc tế.

Ngoài ra, tỉnh cần chủ động kết nối chặt chẽ hơn với các tỉnh trong vùng Bắc Trung bộ để hình thành "cụm liên kết nông nghiệp vùng", thống nhất tiêu chuẩn, lịch thời vụ, quy mô vùng nguyên liệu. Đây là nền tảng để thu hút các doanh nghiệp lớn đầu tư vào chế biến, logistics và tiêu thụ, đồng thời hạn chế tình trạng cạnh tranh nội bộ không lành mạnh giữa các địa phương.

Diễn đàn lần này không chỉ là nơi gặp gỡ giữa các nhà quản lý, doanh nghiệp, hợp tác xã và nông dân mà còn là dịp để thay đổi tư duy sản xuất, từ manh mún sang liên kết, từ sản xuất đơn thuần sang sản xuất gắn với tiêu thụ. Những chia sẻ kinh nghiệm, mô hình hiệu quả từ các tỉnh bạn hay từ doanh nghiệp sẽ giúp Nghệ An nhìn lại và làm mới chính mình.

Trong dài hạn, muốn nông sản Nghệ An thực sự có vị thế, phải thay đổi từ gốc rễ, bắt đầu từ cách quy hoạch vùng trồng, tổ chức sản xuất, quản trị chất lượng đến chiến lược thương hiệu và phát triển thị trường. Chính quyền địa phương cần tạo môi trường minh bạch, ổn định để thu hút nhà đầu tư; người dân và hợp tác xã cần chủ động đổi mới cách nghĩ, cách làm. Và trên tất cả, cần có sự đồng hành lâu dài từ Nhà nước, doanh nghiệp và các tổ chức trung gian.

Nghệ An có đất, có người, có tiềm năng, có truyền thống sản xuất nông nghiệp lâu đời. Nhưng để vươn ra khỏi cái bóng "nông sản địa phương", tỉnh cần tái cấu trúc mạnh mẽ cả trong sản xuất lẫn tư duy phát triển nông nghiệp. Diễn đàn kết nối sản xuất, tiêu thụ lần này có thể là điểm khởi đầu cho một chiến lược mới, toàn diện và dài hơi hơn. Nếu tận dụng tốt cơ hội này, nông nghiệp Nghệ An không chỉ phục hồi sau thiên tai mà còn bứt phá, vươn lên thành trung tâm nông sản trọng điểm của cả khu vực Bắc Trung bộ.

Muốn đi xa hơn, ngành nông nghiệp tỉnh Nghệ An cũng phải thay đổi từ tư duy sản xuất sang tư duy thị trường, phải “sản xuất cái thị trường cần” thay vì “bán cái mình có”. Đó là con đường để nông sản Nghệ An không chỉ “được mùa” mà còn “được giá”, tiến tới xây dựng thương hiệu vững chắc trong và ngoài nước.