Tầm nhìn mới cho nông nghiệp và môi trường xứ Thanh

Nhân dịp kỷ niệm 80 năm xây dựng và phát triển ngành Nông nghiệp và Môi trường, phóng viên Báo Nông nghiệp và Môi trường đã có cuộc trao đổi với ông Lê Văn Tiến, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Thanh Hóa, để nhìn lại những dấu ấn nổi bật, những khó khăn thách thức cũng như định hướng phát triển trong giai đoạn mới của ngành. Cuộc trò chuyện không chỉ mang đến cái nhìn toàn diện về chặng đường đã qua mà còn khắc họa rõ hơn quyết tâm của ngành trong việc chuyển mình mạnh mẽ, hướng tới nền nông nghiệp sinh thái, an toàn và phát triển bền vững.

Thưa ông, nhìn lại chặng đường 80 năm, ông đánh giá như thế nào về vai trò, những kết quả nổi bật và dấu ấn phát triển của ngành Nông nghiệp và Môi trường Thanh Hóa?

Tám mươi năm là hành trình dài đầy thử thách nhưng cũng rất tự hào của ngành Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Thanh Hóa. Từ một nền sản xuất nhỏ lẻ, thủ công, phụ thuộc nhiều vào thiên nhiên, đến nay Thanh Hóa đã trở thành một trong những địa phương có quy mô sản xuất nông nghiệp hàng hóa lớn, đa dạng lĩnh vực, có nhiều mô hình ứng dụng công nghệ cao, đóng góp quan trọng vào tăng trưởng kinh tế và phát triển bền vững của tỉnh.

Trải qua các giai đoạn chiến tranh, khó khăn kinh tế, rồi đổi mới, hội nhập và hiện nay là chuyển đổi xanh – số, ngành Nông nghiệp và Môi trường luôn giữ vai trò trụ đỡ của nền kinh tế. Đặc biệt trong những thời điểm dịch bệnh, thiên tai, biến động giá cả, nông nghiệp vẫn duy trì ổn định, bảo đảm an ninh lương thực, sinh kế cho hàng triệu người dân.

Năm 2025 đã ghi nhận nhiều kết quả tích cực, 9 tháng đầu năm, sản lượng lương thực của tỉnh đạt 1.379 nghìn tấn, dù chịu tác động của nhiều cơn bão gây thiệt hại lớn hơn 33.000 ha lúa. Tỷ lệ che phủ rừng đạt 53,97%, giữ vững vị trí trong nhóm các tỉnh có độ che phủ rừng cao của cả nước; tỷ lệ dân số nông thôn sử dụng nước hợp vệ sinh đạt 98,35%; tỷ lệ thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt đạt 92,8% .

Chương trình xây dựng nông thôn mới - một trong những nhiệm vụ trọng tâm của ngành – tiếp tục đạt nhiều kết quả tích cực. Tính đến giữa năm 2025, toàn tỉnh đã có 374 xã và 831 thôn bản miền núi đạt chuẩn NTM, “xóa trắng” xã chưa đạt chuẩn ở huyện Mường Lát - một kết quả từng được coi là rất khó khăn.

Trong lâm nghiệp, Thanh Hóa duy trì ổn định khoảng 600.000 ha rừng được bảo vệ, trồng mới hơn 9.250 ha rừng. Công tác phòng chống cháy rừng chuyển biến rõ nét, nhiều năm liền không để xảy ra cháy rừng lớn.

Trong lĩnh vực thủy sản, sản lượng 9 tháng đạt 166.452 tấn, tăng 1,68% so với cùng kỳ , khẳng định vai trò ngày càng quan trọng của kinh tế biển trong cơ cấu nông nghiệp tỉnh.

Ở góc độ quản lý môi trường, Sở đã thẩm định và phê duyệt 45 báo cáo ĐTM, cấp 25 giấy phép môi trường và hỗ trợ vận hành nhiều dự án xử lý rác đang rất được người dân quan tâm như Nhà máy xử lý rác Đông Nam và các dự án đốt rác phát điện tại Bỉm Sơn, Sao Vàng…

Nhìn tổng thể, những thành tựu này cho thấy nỗ lực lớn của toàn ngành trong 80 năm qua – một chặng đường xây dựng từ gian khó đến phát triển hiện đại, bền vững và hội nhập quốc tế.

Bên cạnh những kết quả nổi bật, ngành vẫn phải đối mặt với nhiều khó khăn, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu, dịch bệnh và yêu cầu phát triển xanh. Ông đánh giá những thách thức lớn nhất hiện nay là gì, và ngành đang làm gì để vượt qua?

Đúng vậy, thành công không che đi được những thách thức rất lớn mà ngành Nông nghiệp và Môi trường Thanh Hóa đang đối mặt.

Thứ nhất là tác động của thiên tai và biến đổi khí hậu. Những năm gần đây, tỉnh liên tiếp hứng chịu bão lớn, lũ quét, sạt lở đất, xâm nhập mặn, hạn hán… Trong năm 2025, bão số 3,5,6 đã gây thiệt hại nặng nề với hơn 33.492 ha lúa bị ảnh hưởng. Thiên tai khiến 03 người tử vong, thiệt hại kinh tế khoảng 384 tỷ đồng. Đây là rủi ro thường trực, đòi hỏi ngành phải chuyển từ ứng phó sang chủ động thích ứng.

Thứ hai là dịch bệnh trên cây trồng, vật nuôi. Điển hình là dịch tả lợn châu Phi năm 2025, xảy ra tại 130 xã, buộc phải tiêu hủy 61.555 con lợn - một con số rất lớn, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống hàng nghìn hộ chăn nuôi. Dù ngành đã khống chế được dịch theo từng giai đoạn, nhưng nguy cơ tái bùng phát vẫn còn.

Thứ ba là áp lực môi trường. Một số khu vực vẫn xảy ra tình trạng ô nhiễm từ sản xuất, chăn nuôi; chất thải rắn sinh hoạt tăng nhanh; trong khi nhiều dự án xử lý rác quy mô lớn chậm tiến độ hoặc gặp khó khăn về quỹ đất, thủ tục.

Thứ tư là thách thức về vật liệu xây dựng và khoáng sản. Tình trạng khan hiếm đất, cát san lấp diễn ra trong thời gian dài, ảnh hưởng đến nhiều công trình trọng điểm. Có thời điểm hàng loạt mỏ vượt công suất, vi phạm mốc giới, gây áp lực lớn cho quản lý địa phương. Tỉnh đã phải ban hành nhiều quyết định, thành lập tổ công tác đặc biệt để xử lý vướng mắc và hướng tới quản lý minh bạch, bền vững hơn.

Thứ năm là yêu cầu phát triển nông nghiệp xanh - tuần hoàn. Các thị trường lớn như EU, Mỹ đòi hỏi tiêu chuẩn ngày càng cao về khí thải carbon, truy xuất nguồn gốc, bảo vệ môi trường. Điều này tạo động lực đổi mới nhưng cũng gây áp lực cho nông nghiệp truyền thống.

Để vượt qua các thách thức trên, Sở đang triển khai nhiều nhóm giải pháp: Đẩy mạnh chuyển đổi số trong nông nghiệp, từ giám sát sâu bệnh, truy xuất nguồn gốc vùng trồng đến dự báo thiên tai; Tập trung phòng chống thiên tai chủ động, nâng cấp hồ đập, đê điều, xây dựng kịch bản cho từng cấp độ rủi ro; Phát triển vùng chăn nuôi, nuôi trồng an toàn dịch bệnh, hình thành chuỗi liên kết khép kín để giảm nguy cơ lây lan; Đẩy nhanh các dự án xử lý rác tập trung, thúc đẩy công nghệ đốt rác phát điện; Kiểm soát chặt khoáng sản, đấu giá minh bạch, xử lý nghiêm các vi phạm; Khuyến khích nông nghiệp tuần hoàn, nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp carbon thấp, phù hợp với xu thế quốc tế.

Nhìn chung, khó khăn còn nhiều nhưng với định hướng đúng và sự đồng lòng của cả hệ thống, ngành tự tin bước vào giai đoạn phát triển mới bền vững hơn.

Bước sang giai đoạn mới - sau 80 năm hình thành và phát triển - ngành Nông nghiệp và Môi trường Thanh Hóa đặt ra định hướng và mục tiêu như thế nào cho năm 2026 và những năm tiếp theo?

Từ nền tảng 80 năm xây dựng, ngành xác định giai đoạn 2026-2030 là thời kỳ đổi mới mạnh mẽ, chuyển từ “tăng trưởng theo chiều rộng” sang tăng trưởng xanh - đa giá trị - công nghệ cao.

Bước sang năm 2026, ngành đề ra nhiều mục tiêu quan trọng: Tăng trưởng GRDP ngành đạt 3% trở lên; Sản lượng lương thực đạt 1,5 triệu tấn, đảm bảo an ninh lương thực trong mọi tình huống; Tích tụ, tập trung 10.000 ha đất nông nghiệp phục vụ nông nghiệp quy mô lớn, trong đó ít nhất 2.000 ha nông nghiệp công nghệ cao; Tỷ lệ che phủ rừng đạt 54,1%, hướng tới phát triển lâm nghiệp bền vững; Tỷ lệ thu gom rác thải sinh hoạt đạt 92,5%; Tỷ lệ hộ dùng nước hợp vệ sinh đạt 98,7%, trong đó nước sạch đạt 67%; Giảm nghèo ít nhất 1%/năm; Thêm 16 xã và 50 thôn bản đạt chuẩn NTM, 65 sản phẩm OCOP mới.

Cùng với đó là 6 nhóm định hướng chiến lược như: Xây dựng nền nông nghiệp sinh thái – hiện đại – đa giá trị, tập trung phát triển vùng sản xuất tập trung, mở rộng mã số vùng trồng, phát triển cây trồng chủ lực; đẩy mạnh nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp tuần hoàn, kinh tế xanh; chăn nuôi công nghệ cao – an toàn dịch bệnh, hình thành các cụm chăn nuôi tập trung, giảm dần chăn nuôi nhỏ lẻ; phát triển các chuỗi khép kín từ giống - nuôi - giết mổ - tiêu thụ; tiến tới xuất khẩu thịt; phát triển lâm nghiệp bền vững gắn trồng rừng với chứng chỉ rừng FSC, phát triển chế biến sâu, tăng giá trị gia tăng; phát triển du lịch sinh thái, dược liệu dưới tán rừng; kinh tế biển và thủy sản hiện đại, tăng cường nuôi biển, nuôi lồng công nghệ cao; chống khai thác IUU; xây dựng đội tàu khai thác xa bờ an toàn, hiện đại.

Chủ động trong tài nguyên nước và phòng chống thiên tai, nâng cao chất lượng hệ thống thủy lợi – đê điều; xây dựng bản đồ cảnh báo sạt lở, lũ quét; hiện đại hóa công tác dự báo. Phát triển môi trường xanh - sạch - bền vững, hoàn thiện mạng lưới xử lý rác tập trung cấp vùng; giám sát khí thải tự động; kiểm soát chặt khoáng sản; tăng cường tái chế, giảm rác thải nhựa trong nông nghiệp.

Xin trân trọng cảm ơn ông!