Giống keo nhiều ưu điểm
Đồi Tiên (xã Thọ Bình, tỉnh Thanh Hóa) tiêu điều vì những vạt keo nghiêng ngả sau đợt bão vừa qua. Người dân nơi đây chẳng còn mấy thiết tha dựng lại, hoặc tỉa tán, bởi ai cũng hiểu cây đã đổ là coi như mất trắng. Thế nhưng, ngay cạnh những khoảnh rừng tiêu điều ấy, những đồi keo trồng bằng giống keo lai mô vẫn đứng thẳng hàng, tán lá xanh mướt, gần như không chịu bất kỳ tổn hại nào sau cơn bão.
Ông Lê Sỹ Đình, thôn 10, là hộ dân đã gắn bó với nghề trồng keo hơn 10 năm. Ông kể, trước đây người dân trong vùng chủ yếu sống dựa vào rừng keo, nhưng do thiếu hiểu biết và không có điều kiện tiếp cận nguồn giống chuẩn, bà con thường phải mua giống trôi nổi từ các thương lái nhỏ lẻ. Vì vậy, được giống tốt thì cây phát triển, còn không may thì mất trắng cả nửa đồi.
Dự án trồng keo lai mô do Trung tâm Khuyến nông tỉnh Thanh Hóa hỗ trợ đang góp phần giúp người dân ổn định thu nhập. Ảnh: Quốc Toản.
Điều khiến ông Đình lo nhất là chỉ cần gặp bão đúng lúc cây chưa đủ tuổi, thân chưa chắc gỗ, thì coi như mất trắng cả vụ. Có hộ còn rơi vào cảnh keo trồng lên rồi lụi dần, chậm lớn, sâu bệnh tấn công mà chẳng rõ nguyên nhân.
Sự thay đổi chỉ thực sự bắt đầu khi Trung tâm Khuyến nông tỉnh Thanh Hóa đưa giống keo lai mô về triển khai trong mô hình thử nghiệm. Gia đình ông Đình được Trung tâm hỗ trợ giống và phân bón để trồng 1,2 ha keo lai mô. Sau gần một năm, những vạt keo mới đã vươn cao, có cây cao hơn 3 m, thân thẳng, tán lá dày và cứng cáp, thể hiện sự vượt trội rõ rệt so với các giống keo mà gia đình từng trồng trước đây.
Điều khiến ông Đình ngạc nhiên nhất chính là những cây keo lai mô vẫn thẳng tắp, đứng vững sau bão, trong khi xung quanh, nhiều vạt keo thường gãy đổ la liệt sau cơn gió lớn. Ông chia sẻ: "Giống keo lai mô của Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam mang lại chất lượng khác hẳn so với keo trồng đại trà trước đây. Thân cứng, gốc chắc, lá dày, phát triển nhanh và đồng đều. Đợt gió bão vừa rồi quật dữ thế mà không đổ cây nào. Đặc biệt, cây khỏe, kháng bệnh tốt, phát triển nhanh hơn so với vườn keo của các hộ khác dù họ trồng trước mấy tháng".
Keo lai mô của gia đình ông Đình phát triển tốt, kỳ vọng cho sản lượng cao. Ảnh: Quốc Toản.
Cũng theo ông Đình, trước đây người dân chỉ quen trồng keo theo phương pháp đào hố rồi đặt cây xuống, gần như không tuân thủ quy trình kỹ thuật nào. Nhưng nay, người dân được cán bộ Trung tâm Khuyến nông tỉnh hướng dẫn bài bản, từ khâu chuẩn bị hố trồng, cách trồng, bón phân, đến chăm sóc cây sau trồng. Nhờ vậy cây phát triển vượt trội so với các loại keo khác.
Ông Trịnh Tuấn Phê, hộ dân tham gia dự án trồng keo lai mô dự án, cho biết: "Giống keo lai mô được Nhà nước hỗ trợ và được cán bộ "cầm tay chỉ việc" nên cây phát triển rất tốt, tỷ lệ sống cao. Hiện thân cây đã đạt chiều cao từ 2,5 m trở lên, phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng địa phương".
Cũng theo đánh giá của các hộ dân, cây keo lai nuôi cấy mô dẻo dai, rễ cọc ăn sâu nên chịu gió bão tốt hơn hẳn giống keo lai thông thường. Bước đầu ít thiệt hại về kinh tế do thiên tai. Keo lai nuôi cấy mô có cấu tạo rễ cọc, thân dẻo, chịu được gió mạnh, nên những cơn bão vừa qua cũng không gây thiệt hại. Tỷ lệ sống cao, cây phát triển nhanh và cho năng suất tốt hơn so với loại keo lai thường.
Với đà phát triển của giống keo lai mô thông qua dự án hỗ trợ, các hộ dân nhận định sau chu kỳ khai thác, sản lượng sẽ cao hơn 20-30% so với keo thường. "Loại keo lai này có thể đạt gần 200 tấn/ha", ông Phê cho biết.
Ông Trịnh Tuấn Phê kiểm tra sự phát triển của vườn keo lai mô dự án. Ảnh: Quốc Toản.
Theo đánh giá của Trung tâm Khuyến nông tỉnh Thanh Hóa, mô hình trồng rừng thâm canh gỗ lớn theo hướng công nghệ cao gắn với tiêu thụ sản phẩm (keo lai mô) tại một số địa phương trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa được triển khai đúng tiến độ, đầy đủ các hạng mục từ tập huấn, cấp phát vật tư, đến chỉ đạo kỹ thuật. Các hộ dân được đào tạo kỹ thuật trồng rừng thâm canh. Giống, phân bón được cung ứng đảm bảo chất lượng; cán bộ kỹ thuật theo dõi sát sao sinh trưởng rừng trồng.
Nhờ áp dụng đồng bộ kỹ thuật lâm sinh phát dọn thực bì, đào hố theo đúng quy cách, bón phân, trồng đúng mật độ 1.660 cây/ha, rừng keo sinh trưởng tốt, tỷ lệ sống đạt khoảng 96%. Sau một năm, cây cao trung bình 2-2,6 m, đường kính gốc 1,8-2,5 cm, một số cây vượt trội đạt 3 m. Kết quả này cho thấy giống keo lai mô thích ứng tốt với điều kiện địa phương, ưu việt hơn rõ rệt so với giống trồng đại trà.
"Ưu điểm nổi bật của mô hình là sử dụng giống keo lai mô AH1, AH7 - giống keo được Bộ Nông nghiệp và Môi trường công nhận, sinh trưởng nhanh hơn giống thường 1,2-1,5 lần, hạn chế đổ gãy. Khi kết hợp với kỹ thuật thâm canh, hiệu quả kinh tế dự kiến tăng mạnh. Nếu trồng gỗ lớn chu kỳ 12 năm, thu nhập đạt khoảng 390 triệu đồng/ha, cao gấp 2,4 lần so với trồng gỗ nhỏ", báo cáo của Trung tâm Khuyến nông tỉnh Thanh Hóa nêu.
Mở rộng diện tích, nâng cao giá trị keo lai mô
Ngoài hỗ trợ các hộ dân trồng keo lai mô dự án, hằng năm Chi cục Kiểm lâm tham mưu cho Sở Nông nghiệp và Môi trường Thanh Hóa ban hành văn bản chỉ đạo, hướng dẫn các cơ sở sản xuất, kinh doanh giống cây lâm nghiệp xây dựng kế hoạch sản xuất cây giống đảm bảo số lượng, chất lượng để phục vụ nhu cầu trồng rừng trên địa bàn tỉnh. Mỗi năm, các vườn ươm trên địa bàn tỉnh chuẩn bị hơn 1 triệu cây keo lai mô để phục vụ mở rộng diện tích trồng rừng. Các địa phương cũng tổ chức tập huấn kỹ thuật trồng rừng thâm canh gỗ lớn bằng giống keo lai mô.
Trong thời gian qua, việc trồng rừng tập trung bằng cây nuôi cấy mô trên địa bàn tỉnh đạt hiệu quả rõ rệt trong việc thực hiện chính sách hỗ trợ, phương thức triển khai và mở rộng diện tích. Từ năm 2021 đến 2025, toàn tỉnh đã trồng hơn 8.000 ha rừng tập trung bằng cây keo lai mô tại các xã thuộc huyện Như Xuân và Như Thanh (cũ).
Keo lai mô dự án có khả năng chống chịu sâu bệnh tốt. Ảnh: Quốc Toản.
Ông Nguyễn Văn Dũng, Giám đốc Ban Quản lý rừng phòng hộ Như Thanh cho biết: "Trong thời gian qua, đơn vị phối hợp với người dân trồng hơn 100 ha rừng keo lai mô. Rừng được trồng tập trung, đồng đều và đang trong giai đoạn phát triển tốt, cải thiện rõ rệt độ bền của cây so với các giống keo truyền thống.
Sau chu kỳ 5 năm, người dân khai thác được hơn 100 tấn gỗ/ha. Sau khi trừ chi phí, thu nhập đạt khoảng 100 triệu đồng mỗi ha. Đây là cây trồng phụ, giúp người dân kiếm thêm nguồn thu ổn định. Keo lai mô dễ chăm sóc, ít tốn chi phí và mang lại hiệu quả kinh tế bền vững cho người dân".
Tính chung toàn tỉnh, riêng năm 2025, toàn tỉnh trồng được 1.500 ha rừng keo lai mô bằng cây nuôi cấy mô. Mô hình trồng rừng thâm canh gỗ lớn bằng keo lai nuôi cấy mô cho thấy hiệu quả kinh tế cao, với sinh khối tăng từ 1,6-2 lần so với diện tích trồng rừng bằng giống phổ biến tại địa phương.
Ông Nguyễn Đình Thái, Trưởng phòng Phát triển và Sử dụng rừng (Chi cục Kiểm lâm Thanh Hóa), cho biết: "Trong thời gian tới, địa phương đặt mục tiêu tăng diện tích rừng trồng bằng cây giống nuôi cấy mô; nâng cao năng suất và chất lượng rừng trồng thông qua việc sử dụng giống chất lượng cao kết hợp thâm canh rừng; chuyển đổi dần từ cây giống truyền thống sang giống công nghệ cao và thúc đẩy liên kết giữa nghiên cứu, sản xuất và người trồng rừng".
