Quảng Ngãi đưa cây dược liệu thành sản phẩm chủ lực

Phát huy tiềm năng vùng dược liệu quý

Tỉnh Quảng Ngãi hiện có 853 loài cây thuốc và nấm làm thuốc, trong đó khoảng 30 loài có nhu cầu lớn trên thị trường và 25 loài được trồng, sử dụng rộng rãi, mang lại giá trị cao về y học và kinh tế như sâm Ngọc Linh, đẳng sâm, đương quy, ngũ vị tử. Đặc biệt, sâm Ngọc Linh – loài cây đặc hữu của Việt Nam, được ví là “quốc bảo”, có giá trị vượt trội so với nhiều loại sâm khác trên thế giới.

Đến nay, toàn tỉnh có khoảng 9.798ha cây dược liệu, trong đó 2.922ha sâm Ngọc Linh, 1.211ha đẳng sâm, 99ha đương quy. Một số vùng trồng tập trung đã được hình thành như xã Măng Ri, xã Ngọc Linh, xã Xốp (vùng trồng sâm Ngọc Linh) và xã Tu Mơ Rông (vùng trồng sâm dây). Với khí hậu mát mẻ quanh năm 18–20°C, độ ẩm cao, lượng mưa lớn và rừng nguyên sinh phong phú, khu vực Tây Trường Sơn là môi trường lý tưởng cho các loại dược liệu phát triển.

Xã Măng Ri hiện được xem là “thủ phủ cây dược liệu” của Quảng Ngãi, với hơn 3.700ha trồng cây thuốc, trong đó sâm Ngọc Linh chiếm hơn 2.600ha (người dân trồng hơn 220ha, doanh nghiệp hơn 2.380ha). Nhờ giá trị kinh tế vượt trội, loại cây này đã giúp nhiều hộ dân có cuộc sống ổn định và khấm khá hơn. Anh A Sơn (trú xã Măng Ri) chia sẻ: “Trước đây gia đình tôi chỉ trồng lúa, mì, kinh tế rất khó khăn. Sau khi chuyển sang trồng sâm Ngọc Linh, vài năm thu hoạch, đời sống thay đổi rõ rệt, có tiền xây nhà và lo cho con học hành”.

Không chỉ nổi tiếng với sâm Ngọc Linh, Quảng Ngãi còn là một trong 4 vùng trồng quế trọng điểm của cả nước, mỗi năm thu hoạch từ 1.600–2.000 tấn vỏ quế, trong đó 70% phục vụ xuất khẩu làm tinh dầu và làm sản phẩm thủ công mỹ nghệ. Tại các xã Trà Bồng, Thanh Bồng, Tây Trà Bồng, cây quế đã trở thành biểu tượng kinh tế, gắn bó lâu đời với đồng bào dân tộc Cor và giúp nhiều hộ dân vươn lên thoát nghèo. Ông Đỗ Khắc Phi, Phó Chủ tịch UBND xã Trà Bồng, cho biết: “Cây quế là niềm tự hào và là sinh kế bền vững của người dân địa phương. Xã đã xác định quế là cây chủ lực trong phát triển kinh tế giai đoạn tới, góp phần cải thiện thu nhập cho người dân một cách bền vững”.

Dù có nhiều tiềm năng và bước đầu đạt được nhiều kết quả, tuy nhiên, thực tế việc tiêu thụ sản phẩm dược liệu ở tỉnh Quảng Ngãi vẫn còn gặp không ít những khó khăn. Trong đó có thể kể đến như quy mô sản xuất nhỏ lẻ, chuỗi liên kết chưa bền vững, công nghệ chế biến và bảo quản sau thu hoạch còn hạn chế khiến sản phẩm chủ yếu mới ở dạng thô, giá trị gia tăng chưa cao. Ngoài ra, việc đưa sản phẩm ra thị trường lớn còn chậm do chưa xây dựng được thương hiệu mạnh và thiếu kênh phân phối ổn định.

Bà Nguyễn Thị Duyên, Giám đốc Công ty CP Sâm Ngọc Linh Tu Mơ Rông Kon Tum, chia sẻ: “Khó khăn lớn nhất là người tiêu dùng mới chỉ bắt đầu biết đến sản phẩm từ sâm Ngọc Linh vài năm gần đây. Vì vậy, chúng tôi rất cần chính quyền hỗ trợ xúc tiến thương mại, tổ chức hội chợ và hội thảo để doanh nghiệp có cơ hội tiếp cận thị trường rộng hơn”.

Tại xã Tu Mơ Rông, chính quyền cũng đang triển khai mô hình kinh tế dược liệu kết hợp du lịch sinh thái. Các chương trình như “Phiên chợ 0 đồng và có đồng” giúp quảng bá sản phẩm đến cộng đồng và doanh nghiệp. Dù vậy, địa phương vẫn gặp thách thức về thị trường tiêu thụ chưa ổn định, quy mô quảng bá còn nhỏ, chưa tương xứng với tiềm năng.

Trước thực tế đó, chính quyền tỉnh Quảng Ngãi xác định, giải quyết đầu ra sản phẩm là nhiệm vụ trọng tâm. Theo đó sẽ tập trung xây dựng chuỗi liên kết sản xuất – chế biến – tiêu thụ, quy hoạch vùng nguyên liệu đạt chuẩn VietGAP, hữu cơ, đồng thời kêu gọi doanh nghiệp đầu tư chế biến sâu và đẩy mạnh xúc tiến thương mại nhằm phát huy hết tiềm năng, thế mạnh của địa phương.

Thu hút đầu tư, nâng tầm giá trị cây dược liệu

Nhằm hiện thực hóa mục tiêu xây dựng ngành dược liệu thành ngành kinh tế mũi nhọn, tỉnh Quảng Ngãi đã và đang thu hút nhiều doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực này. Một dấu mốc quan trọng là việc Công ty Cổ phần Chế biến Nông sản Sao Mai khánh thành và đưa vào hoạt động Nhà máy chế biến nông sản và dược liệu tại Khu Công nghiệp Sao Mai (xã Đắk Rơ Wa).

Nhà máy có quy mô hơn 50.000m2, tổng vốn đầu tư 500 tỷ đồng, trang bị dây chuyền hiện đại nhập khẩu từ Ý, đạt các tiêu chuẩn quốc tế như FSSC 22000, Halal, Kosher, GACC, FDA, hướng đến thị trường Mỹ, châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc.

Song song với việc vận hành nhà máy, doanh nghiệp này còn phát triển vùng nguyên liệu 2.000ha tại Quảng Ngãi và cam kết đồng hành cùng người dân từ khâu giống, kỹ thuật, canh tác đến bao tiêu đầu ra. Việc nhà máy đi vào hoạt động không chỉ nâng cao giá trị nông sản và dược liệu địa phương, mà còn tạo công ăn việc làm, mở ra cơ hội kết nối và đưa sản phẩm Quảng Ngãi ra thị trường quốc tế.

Cũng chung hướng đi này, hiện nay, các địa phương trong tỉnh Quảng Ngãi cũng đang tập trung xây dựng vùng nguyên liệu tập trung đạt chuẩn VietGAP, hữu cơ, kêu gọi doanh nghiệp đầu tư chế biến sâu và bao tiêu sản phẩm, đồng thời đẩy mạnh xúc tiến thương mại, xây dựng chỉ dẫn địa lý cho các sản phẩm đặc trưng. Bên cạnh đó, kết hợp phát triển cây dược liệu với du lịch sinh thái đang được xem là hướng đi tiềm năng nhằm khai thác lợi thế tự nhiên và văn hóa bản địa.

Chủ tịch UBND xã Măng Ri, ông Phạm Xuân Quang, nhấn mạnh: “Địa phương xác định giải quyết đầu ra sản phẩm dược liệu là nhiệm vụ trọng tâm gắn với phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Chúng tôi sẽ tiếp tục phối hợp cùng doanh nghiệp và cơ quan chuyên môn để xây dựng chuỗi liên kết sản xuất – tiêu thụ, hướng đến khẳng định dược liệu là ngành kinh tế mũi nhọn của địa phương”.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Quảng Ngãi, trong giai đoạn 2025–2030, tỉnh sẽ mở rộng diện tích vùng nguyên liệu, đẩy mạnh ứng dụng khoa học – công nghệ, đầu tư hạ tầng vùng trồng, đồng thời thu hút doanh nghiệp chế biến sâu, tạo ra chuỗi giá trị khép kín cho các loại cây dược liệu. Ông Nguyễn Đức Bình, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Quảng Ngãi, thông tin: “Chúng tôi sẽ rà soát và phát triển thêm các vùng có dư địa trồng dược liệu, đồng thời kêu gọi doanh nghiệp đầu tư, áp dụng công nghệ chế biến hiện đại để tạo ra sản phẩm có giá trị cao, phục vụ xuất khẩu”.

Với tiềm năng khí hậu, thổ nhưỡng thuận lợi, cùng sự vào cuộc đồng bộ của chính quyền, doanh nghiệp và người dân, ngành dược liệu Quảng Ngãi được kỳ vọng sẽ bứt phá mạnh mẽ. Địa phương cũng đặt mục tiêu trở thành vùng trọng điểm dược liệu của cả nước, cung cấp nguyên liệu cho ngành dược phẩm trong nước và xuất khẩu, đồng thời góp phần bảo tồn nguồn gen quý hiếm, đặc biệt là sâm Ngọc Linh.

Đây không chỉ là hướng đi phù hợp với điều kiện tự nhiên mà còn mở ra cơ hội phát triển bền vững cho nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi, đặc biệt là khu vực miền núi, nơi phần lớn là đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống giúp họ thoát nghèo, làm giàu từ chính nguồn tài nguyên bản địa quý giá.