Từ 30 ha thử nghiệm đến 130 ha lúa hữu cơ
Trên cánh đồng Mường Tấc (xã Phù Yên, tỉnh Sơn La) những ngày này, lúa đang vào vụ chín vàng. Giữa không gian thơm mùi lúa mới, tiếng máy gặt xen tiếng cười nói rộn rã của bà con Hợp tác xã Dịch vụ Nông nghiệp Quang Huy vang lên đầy phấn khởi. Cách đây 5 năm, ít ai nghĩ rằng vùng đất này lại trở thành “vựa lúa hữu cơ” tiêu biểu của Sơn La, nơi người nông dân làm giàu từ chính cây lúa truyền thống bằng con đường sản xuất sạch, bền vững.
Rộn ràng mùa gặt trên cánh đồng Mường Tấc của bà con Hợp tác xã Dịch vụ Nông nghiệp Quang Huy. Ảnh: Nguyễn Nga.
Tháng 7/2019, Hợp tác xã Dịch vụ Nông nghiệp Quang Huy chính thức thành lập, được Trung tâm Dịch vụ Nông nghiệp huyện Phù Yên (nay là Trạm Kỹ thuật Nông nghiệp khu vực V, thuộc Trung tâm Kỹ thuật Nông nghiệp tỉnh) hỗ trợ triển khai dự án chuyển đổi sang sản xuất lúa hữu cơ - một hướng đi đầy thử thách lúc bấy giờ.
Những ngày đầu, không ít thành viên còn e ngại, sợ năng suất giảm, sợ mất mùa, sản phẩm không có đầu ra ổn định. Trước những băn khoăn ấy, bà Cầm Thị Ngân, người phụ nữ dân tộc Thái Phù Yên, Giám đốc Hợp tác xã, đã lựa chọn 10-15 hộ tiêu biểu có diện tích ruộng liền vùng, liền khoảnh để làm mô hình điểm. Bà cùng Ban quản lý Hợp tác xã trực tiếp đến từng hộ dân vận động, giải thích, hướng dẫn kỹ thuật canh tác hữu cơ và kiên trì thuyết phục bà con chuyển đổi. Nhờ đó, từ 30 ha ban đầu với 60 thành viên, đến nay, Hợp tác xã đã có 160 thành viên, mở rộng diện tích trồng lên 130 ha.
Lợi ích kép từ canh tác sạch
Sau 7 năm kiên trì với mô hình lúa hữu cơ, thực tế đã chứng minh lựa chọn hoàn toàn đúng hướng. Năng suất lúa không giảm mà còn tăng nhờ đất đai được cải tạo, cây lúa phát triển khỏe mạnh, ít sâu bệnh.
Năm 2023, Hợp tác xã được công nhận đạt chuẩn sản xuất lúa hữu cơ, có truy xuất nguồn gốc rõ ràng và được bảo hộ nhãn hiệu chứng nhận. Đến năm 2025, đơn vị tiếp tục đạt tiêu chuẩn VietFarm cho chế biến và trồng trọt phát thải thấp trên diện tích 10 ha lúa, với sản lượng khoảng 130 tấn.
Sản phẩm gạo Phù Yên của Hợp tác xã Dịch vụ Nông nghiệp Quang Huy đạt tiêu chuẩn hữu cơ, được bảo hộ nhãn hiệu chứng nhận. Ảnh: Nguyễn Nga.
Bà Ngân cho biết: “Lúa hữu cơ được khách đặt mua đến đâu, Hợp tác xã xát gạo đến đó để giữ hương vị tươi mới. Khách ăn một lần rồi quay lại, vì gạo dẻo, thơm, để nguội vẫn mềm".
Vụ năm nay, giá bán lúa hữu cơ giống J02 đạt 40.000 đồng/kg, gấp đôi so với lúa thường. Các dòng lúa chất lượng cao thường trong tình trạng “cháy hàng” chỉ sau một tháng thu hoạch; còn các giống lúa khác như BC15, dòng thường, cũng bán ổn định 25.000-30.000 đồng/kg.
Gia đình ông Cầm Văn Long, một hộ thành viên Hợp tác xã có khoảng 1 ha lúa. Trước kia mỗi vụ, gia đình chỉ lãi khoảng 20-30 triệu đồng, nay nhờ trồng hữu cơ, thu nhập tăng gấp ba lần, đạt từ 70-80 triệu đồng sau khi trừ chi phí.
Không chỉ mang lại hiệu quả kinh tế, mô hình còn giúp thay đổi nhận thức của người dân về bảo vệ môi trường. Những cánh đồng sạch hơn, nguồn nước trong hơn, tôm cá và cua đồng đã xuất hiện trở lại, dấu hiệu của môi trường được hồi sinh.
Tuy nhiên, làm nông nghiệp hữu cơ không đơn giản. Bà Ngân thẳng thắn chia sẻ: “Khó nhất là thay đổi thói quen. Một số hộ ít ruộng vẫn lo năng suất giảm, đôi khi lén bón thêm ít phân hóa học. Hợp tác xã phải thường xuyên giám sát, nhắc nhở, tuyên truyền để bà con hiểu rằng, làm đúng quy trình không chỉ giúp nâng cao chất lượng sản phẩm mà còn bảo vệ chính sức khỏe của mình".
Để quản lý hiệu quả vùng sản xuất, Hợp tác xã Quang Huy đã thiết lập quy trình giám sát nội bộ nghiêm ngặt, với 3 thành viên thường xuyên đến từng hộ ở từng giai đoạn sinh trưởng của lúa để hướng dẫn, hỗ trợ. Mỗi thửa ruộng đều được đánh mã số, có sổ ghi chép chi tiết quá trình canh tác, bảo đảm truy xuất nguồn gốc rõ ràng.
Nụ cười của nữ Giám đốc Hợp tác xã Cầm Thị Ngân giữa mùa vàng Mường Tấc. Ảnh: Nguyễn Nga.
Khát vọng của người phụ nữ tiên phong
Với Giám đốc Cầm Thị Ngân, cây lúa không chỉ là nguồn sống mà còn là niềm tự hào của quê hương. Bà từng là Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ xã Quang Huy (nay thuộc xã Phù Yên), thấu hiểu nỗi vất vả của người nông dân quanh năm “bán mặt cho đất, bán lưng cho trời” mà thu nhập vẫn bấp bênh.
“Gạo Phù Yên vốn ngon, nhưng trước đây chưa có thương hiệu. Cánh đồng Mường Tấc từng đi vào câu ca "Nhất Thanh, nhì Lò, tam Than, tứ Tấc", vậy mà hạt gạo nơi đây vẫn chưa được biết đến rộng rãi. Cộng thêm điều kiện địa hình, khu vực vùng lòng chảo này chỉ phù hợp với cây lúa, nên tôi luôn nghĩ, làm sao để nâng giá trị cây lúa, giúp nông dân sống tốt hơn", bà Ngân chia sẻ.
Chính trăn trở ấy thôi thúc bà thành lập Hợp tác xã Dịch vụ Nông nghiệp Quang Huy, nơi bà con cùng nhau làm nông nghiệp sạch, có nguồn tiêu thụ ổn định và thương hiệu riêng.
“Thời gian tới, Hợp tác xã mong được chính quyền các cấp quan tâm, hỗ trợ hơn nữa trong việc đưa cơ giới hóa và tự động hóa vào toàn bộ các khâu sản xuất, từ máy cấy, thu hoạch đến lò sấy và bảo quản. Việc đầu tư thiết bị hiện đại không chỉ giúp nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm mà còn giải quyết tình trạng thiếu hụt lao động trẻ ở nông thôn", bà Ngân nói.
Mục tiêu xa hơn của Hợp tác xã là phát triển và đưa thương hiệu Gạo hữu cơ Phù Yên vươn xa hơn nữa, để từ chính những cánh đồng quê hương, người nông dân có thể nâng cao giá trị sản phẩm, yên tâm gắn bó với đồng ruộng, cải thiện thu nhập và từng bước khẳng định vị thế của hạt gạo Phù Yên trên thị trường.
