Gỡ điểm nghẽn chất lượng sầu riêng

Tại Đồng Tháp, Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương) vừa tổ chức hội nghị tổng kết mùa vụ sầu riêng 2025 với gần 100 đại biểu tham dự. Vấn đề nổi bật nhất được nêu ra là chất lượng trái không đồng đều, dẫn đến nguy cơ vi phạm kỹ thuật như dư lượng Cadimi, chất nhuộm vàng O, lạm dụng phân bón và quy trình canh tác thiếu kiểm soát. Những lô hàng vi phạm đã khiến doanh nghiệp bị cảnh báo, tạm dừng thông quan, ảnh hưởng trực tiếp đến vùng trồng và uy tín chung của ngành.

Trong bối cảnh Trung Quốc - thị trường chiếm hơn 90% sản lượng sầu riêng xuất khẩu của Việt Nam đang siết chặt kiểm soát các yêu cầu về chất lượng, kiểm dịch và an toàn toàn thực phẩm, chỉ một sai sót nhỏ cũng có thể tạo hệ lụy dây chuyền.

Ông Trần Quốc Toản, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu cảnh báo, tốc độ mở rộng diện tích sầu riêng đang vượt khả năng quản lý. Nhiều vùng trồng phát triển tự phát, không căn cứ vào thổ nhưỡng, nguồn nước hay hạ tầng, làm tăng rủi ro vi phạm tiêu chuẩn an toàn thực phẩm. “Một trái sầu riêng xuất khẩu không chỉ đại diện cho một vườn mà còn là uy tín quốc gia”, ông nhấn mạnh.

Ông Trần Đức Hoa Cương, Giám đốc Công ty cổ phần Đầu tư nông nghiệp Hoa Cương (TP.HCM) cho biết, Công ty muốn liên kết trực tiếp với nông dân để xây dựng vùng nguyên liệu nhưng còn nhiều vướng mắc, đặc biệt ở khâu quản lý mã số vùng trồng.

Một vấn đề đáng lo ngại là việc gom trái loại C, D - hàng chỉ dành cho chế biến để xuất khẩu tươi khiến chất lượng lô hàng giảm và tăng nguy cơ bị nước nhập khẩu siết kiểm tra. Theo bà Ngô Tường Vy, Giám đốc Công ty cổ phần Tập đoàn Xuất nhập khẩu trái cây Chánh Thu, trong gần 380 nhà đóng gói doanh nghiệp liên kết, chỉ hơn 100 được cấp mã số. “Khoảng 70% nguyên liệu không đạt chuẩn sẽ đi đâu? Nếu không tổ chức lại nguồn hàng, nông dân sẽ bị đẩy vào thế bí”, bà nhấn mạnh.

Khâu sau thu hoạch cũng là điểm nghẽn lớn. Năng lực đóng gói hiện không đồng đều, bảo quản lạnh thiếu thống nhất và kiểm nghiệm còn hạn chế. Trong khi đó, chế biến sâu là giải pháp giúp giảm áp lực xuất khẩu tươi nhưng vẫn phát triển chậm tại nhiều tỉnh ĐBSCL.

Trước thực trạng này, đại diện Bộ Công Thương đề xuất 4 nhóm giải pháp chính là chuẩn hóa mã số vùng trồng và nhà đóng gói; kiểm soát chặt việc mở rộng diện tích sầu riêng, nhất là tự phát; nâng cấp phòng kiểm nghiệm đạt chuẩn và thúc đẩy chế biến sâu để mở rộng thị trường ngoài Trung Quốc. “Chất lượng là 'hộ chiếu' để sầu riêng Việt Nam đi xa”, ông Trần Quốc Toản khẳng định.

Đồng Tháp hiện có hơn 34,3 nghìn ha sầu riêng, sản lượng khoảng 506 nghìn tấn. Tỉnh có 377 vùng trồng với 489 mã số, trong đó 393 mã phục vụ xuất khẩu. Theo ông Trần Thanh Tâm, Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và BVTV Đồng Tháp, việc trồng bạc hà xử lý Cadimi không hiệu quả do cây này không sống được dưới tán sầu riêng. Do đó nông dân cần bón phân đúng khuyến cáo và tăng cường phân hữu cơ.

9 tháng đầu năm 2025, người tiêu dùng Trung Quốc chi 6,146 tỷ USD cho mặt hàng sầu riêng, trong đó sầu riêng Việt Nam chiếm thị phần thứ hai (sau Thái Lan) với sản lượng 620 nghìn tấn, giá trị 2,29 tỷ USD. Ngoài Trung Quốc, các thị trường giá trị cao như Mỹ, Australia, Hàn Quốc, Châu Âu… cũng đang mở cửa. Nếu những điểm nghẽn chất lượng được tháo gỡ, sầu riêng Việt Nam hoàn toàn có thể cạnh tranh với Thái Lan, Philippines hay Malaysia. Qua đó xây dựng thương hiệu mạnh và mang lại lợi ích bền vững cho người trồng và doanh nghiệp.