Ông Nguyễn Ngọc Phố hơn 10 năm gắn bó với cây chè Shan tuyết và nâng tầm thương hiệu chè xứ Tuyên. Ảnh: Đào Thanh.
Đánh thức hương trà giữa đại ngàn
Tôi gặp ông Nguyễn Ngọc Phố, Giám đốc HTX Sơn Trà, giữa mênh mang núi đồi Hồng Thái (Tuyên Quang). Mây sớm bảng lảng phủ lên, những đồi chè cổ thụ xanh non như vừa thức giấc. Chính vùng chè ấy đã cùng ông trải qua bao mùa mưa nắng, bao tháng ngày cơ cực để hôm nay hơi ấm no đủ trở về với bản làng.
Ông Phố kể, năm 2014 khi ông bắt đầu bước chân vào làm chè, Hồng Thái còn nghèo lắm. Chè Shan tuyết nơi đây thơm đậm, vị ngọt hậu, nhưng quanh bản mới biết. Còn ở miền xuôi hay phố thị, người ta vẫn chỉ nhớ chè Thái Nguyên, chè Suối Giàng… Con đường khởi nghiệp của ông vì thế càng thêm gập ghềnh.
Khi đó, tổ hợp tác còn non trẻ, kỹ thuật chế biến hạn chế, kinh nghiệm chưa nhiều, chất lượng chưa đạt, đầu ra… gần như không có. Ông Phố bảo: “Mất bốn, năm năm trời loay hoay như thế, tôi mới lần tìm được bí quyết chế biến để trà đủ sắc, đủ vị, đủ hương, rồi mới bắt đầu nghĩ tới chuyện gây dựng thương hiệu.”
Để có được ly trà thơm hôm nay, ông đã thuê không biết bao nhiêu chuyên gia về hướng dẫn. “Có lẽ họ giữ nghề, nên mỗi người chỉ chỉ cho mình một chút. Tôi gom góp từng kinh nghiệm nhỏ như góp nhặt từng giọt sương đêm trên lá chè” - ông cười mà mắt vẫn ánh lên vẻ trầm tư.
Vốn liếng cạn kiệt, sản phẩm làm ra không bán được. Có lần ông phải đổ cả trăm triệu đồng tiền chè xuống gốc cây làm phân bón. “Nước mắt cứ chảy. Ngước nhìn lên những triền núi, thấy con đường mình đi sao mà dốc, mà dài quá…”, ông kể.
Tôi hỏi ông có khi nào muốn bỏ cuộc không? Ông lắc đầu: “Bỏ thì chưa bao giờ. Vì tôi tin: ở đâu đó vẫn có những người cần được thưởng thức trà sạch, trà thật. Chè Shan tuyết Hồng Thái đặc biệt lắm, cây toàn trăm năm tuổi, không hóa chất, không tác động của con người.”
Niềm tin ấy đã được đền đáp. Năm 2019, sản phẩm trà Shan tuyết của HTX Sơn Trà được Thủ tướng Chính phủ chọn làm quà biếu Thủ tướng Malaysia. “Niềm hạnh phúc ấy khó mà diễn tả bằng lời. Tôi biết mình đã đi đúng đường”, ông Phố xúc động.
Cây chè Shan tuyết đã góp phần mang lại cuộc sống ấm no cho đồng bào người Mông, Tày, Dao... ở xã Hồng Thái, tỉnh Tuyên Quang. Ảnh: Đào Thanh.
Giờ đây, trà Shan tuyết của HTX Sơn Trà làm ra đến đâu tiêu thụ hết đến đó. Những búp trà tích tụ sương gió đại ngàn không chỉ nâng tầm thương hiệu vùng cao, mà còn mang lại cuộc sống đủ đầy hơn cho hàng trăm hộ người Mông, Dao, Tày… trên mảnh đất quê ông.
Gây dựng chất lượng từ những búp chè xanh, sạch
Những năm đầu lập nghiệp, HTX Sơn Trà thu mua chè tươi chỉ 12.000 đồng/kg. Giá thấp, đầu ra hạn chế, vùng nguyên liệu ít, người dân ngại thu hái vì không đủ công trang trải cuộc sống.
Nhưng rồi sau năm 2018, HTX quyết định nâng giá thu mua, bảo đảm mỗi ngày bà con hái chè có thể thu được 400-600 nghìn đồng. Khi người dân thấy lợi nhuận, họ tự giác lên nương, chăm từng gốc chè như chăm chính nương ngô, ruộng lúa của gia đình mình.
Năm 2019, sản phẩm của HTX được chọn giới thiệu tại Văn phòng Chính phủ. Sự kiện này như tiếp thêm sức mạnh HTX trên chặng đường nhiều gian khó. Từ mức giá thu mua chỉ 12.000 đồng, nay HTX Sơn Trà đã nâng lên 30.000-70.000 đồng/kg, mở ra sinh kế vững vàng cho hàng trăm lao động vùng cao.
Nhiều gia đình đổi đời từ cây chè Shan tuyết. Điển hình là gia đình ông Triệu Văn Thanh ở thôn Pắc Khoang, trước kia quanh năm chỉ đủ gạo ăn, giáp hạt còn thiếu; đôi khi muốn mua bộ quần áo mới hay chữa bệnh phải bán con gà, con lợn, lớn hơn thì bán cả trâu, bò. Vậy mà bây giờ, từ cây chè gia đình đã thu về trăm triệu mỗi năm. Ông xây được ngôi nhà kiên cố điều trước kia chưa bao giờ dám nghĩ.
Gia đình ông Lý Văn Thà, người Mông, ở thôn Hồng Ba cũng vậy. Nhà nghèo, bốn đứa con chen chúc trong căn nhà bé nhỏ bên sườn núi. Gắn bó với chè Shan tuyết từ năm 2014, cuộc sống của ông thay đổi hoàn toàn. Với hơn 2ha chè, mỗi năm gia đình thu về trên 100 triệu đồng.
Ông Thà xúc động bảo: “Nhờ cây chè Shan tuyết, người Mông chúng tôi tiền mua thóc gạo, dựng nhà kiên cố, mua xe máy chở con xuống trường học chữ.”
Không chỉ giúp bà con ổn định cuộc sống, HTX Sơn Trà còn từng bước khẳng định vị thế trên thị trường. Hiện HTX có 4 sản phẩm OCOP, gồm một sản phẩm 3 sao, hai sản phẩm 4 sao. Và sản phẩm chè Shan tuyết 1 tôm 2 lá đã hoàn thiện hồ sơ trình Bộ Nông nghiệp và Môi trường công nhận OCOP 5 sao.
Hiện nay HTX Sơn Trà có 4 sản phẩm trà đạt sao OCOP. Ảnh: Đào Thanh.
Ngoài trà, HTX còn phát triển thêm gạo tẻ an toàn Hồng Thái, Bảo Hồng trà, Trà Shan tuyết túi lọc, không ngừng đa dạng hóa sản phẩm, đáp ứng nhu cầu thị trường. Những sản phẩm OCOP đã tạo chỗ đứng vững chắc, nâng tầm giá trị nông sản vùng cao.
Ông Trần Hải Tuyên, Chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn và Quản lý chất lượng tỉnh Tuyên Quang nhận định, HTX Sơn Trà đã trở thành điểm sáng, đóng góp tích cực cho phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương. Những kết quả này góp phần xây dựng uy tín và thương hiệu của ngành chè xứ Tuyên trên bản đồ chè cả nước và hội nhập toàn cầu.
Giữa đại ngàn Hồng Thái mênh mang sương gió, những búp chè Shan tuyết như gom cả tinh khí của núi rừng, theo đôi tay người Mông, Dao, Tày mà lớn lên. Từ màu xanh ấy, hương vị đại ngàn mang theo những ước mơ đổi thay ấm no theo từng mùa hái chè về trên mỗi nếp nhà.
