UNDP và ISPAE ra mắt Sổ tay Kinh tế tuần hoàn trong sản xuất cà phê

Sổ tay “Kinh tế tuần hoàn trong sản xuất cà phê” góp phần đạt được các mục tiêu trong Quyết định số 540/QĐ-TTg ngày 19/6/2024 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình phát triển ứng dụng và chuyển giao khoa học công nghệ nhằm thúc đẩy kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp. Các thông tin tương thích với các yêu cầu theo Quy định không gây mất rừng của Liên minh Châu Âu (EUDR).

Sản xuất cà phê giữ vai trò quan trọng trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam, tạo việc làm trực tiếp cho hơn 600.000 nông dân và hỗ trợ hơn 2,6 triệu việc làm. 

Tuy nhiên, sản xuất cà phê cũng là lĩnh vực thâm dụng tài nguyên và phát thải cao, góp phần đáng kể gây ra phát thải khí nhà kính của ngành nông nghiệp. Năm 2024, tổng diện tích canh tác cà phê tại Việt Nam là 718.000 ha, với sản lượng hơn 1,95 triệu tấn mỗi năm.

Do hầu hết sản lượng cà phê của Việt Nam được chế biến khô, và giả định mỗi kg cà phê nhân xanh tạo ra một lượng vỏ khô gần tương đương, ước tính mỗi năm sẽ tạo ra 1,6 triệu tấn vỏ khô, đây là một nguồn tài nguyên quý giá để làm phân bón chất lượng cao.

Các mô hình kinh tế tuần hoàn trong ngành cà phê có thể đồng thời giảm phát thải, tái chế chất thải, cải thiện sức khỏe đất, và tăng cường khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu, như đã được minh chứng tại Tây Nguyên và các tỉnh phía Bắc của Việt Nam. Đã có những ví dụ và các thực hành tốt nhất và cần nhân rộng các ví dụ và thực hành này. 

Do đó, Sổ tay giới thiệu 4 mô hình kinh tế tuần hoàn tác động cao cho sản xuất cà phê, đã được xác thực qua các cuộc phỏng vấn chuyên gia và các chuyến điều tra thực địa, bao gồm: xen canh cây cà phê với cây bơ, sầu riêng, hồng, tiêu và mắc ca; sản xuất phân hữu cơ từ vỏ cà phê; xử lý nước thải quy mô nhỏ; và xử lý nước thải biogas quy mô lớn.

Người đọc sẽ được cung cấp hướng dẫn kỹ thuật thực hiện, và các bước chi tiết cùng hình ảnh minh họa để hướng dẫn người dân và hợp tác xã áp dụng các thực hành này. 

Tất cả các mô hình đều mang lại lợi ích kinh tế và môi trường đã được kiểm chứng, ví dụ như:

- Xen canh cây cà phê với cây bơ, sầu riêng, tiêu, hồng và mắc ca: Đa dạng hóa thu nhập, tăng khả năng lưu giữ carbon, và tăng giá trị hiện tại ròng (NPV) thêm 57% so với độc canh.

- Sản xuất phân hữu cơ từ vỏ cà phê: Biến 45% chất thải từ quả cà phê khô thành phân trộn giàu dinh dưỡng, giảm phụ thuộc vào phân bón hóa học và giảm chi phí.

- Xử lý nước thải quy mô nhỏ: Hệ thống sinh học chi phí thấp giúp giảm ô nhiễm từ quá trình chế biến ướt cà phê arabica.

- Xử lý nước thải biogas quy mô lớn: Mang lại lợi nhuận cho các nhà máy chế biến, với tỷ suất hoàn vốn nội bộ (IRR) 28 - 34% và NPV lên tới 983 triệu VNĐ trong 15 năm. 

Hướng đến mục tiêu giảm phát thải trong nông nghiệp, Sổ tay cũng nêu ba ưu tiên đối với sản xuất cà phê. Trước hết, các nhà sản xuất cần tối ưu phân bón bằng công thức dinh dưỡng cải tiến và điều chỉnh tỷ lệ bón để giảm phát thải N₂O.

Bên cạnh đó, nâng cao hiệu suất năng lượng trên toàn bộ chuỗi cung ứng, từ cơ giới hóa đến chế biến và hậu cần, để giảm phát thải CO₂. Trên toàn chuỗi cần thúc đẩy các mô hình sản xuất bền vững, gồm cả nông lâm kết hợp, năng lượng tái tạo và công nghệ chế biến tác động thấp.

Các thực hành tuần hoàn trong sản xuất cà phê sẽ hỗ trợ trực tiếp mục tiêu NDC của Việt Nam về giảm phát thải 15,8% không điều kiện và 43,5% nếu có hỗ trợ từ quốc tế vào năm 2030. 

Quý bạn đọc có thể xem Sổ tay Kinh tế tuần hoàn trong sản xuất cà phê tại đây.