Gian nan từ những phôi nấm đầu tiên
Cuối chiều, ánh đèn vàng trong xưởng nấm nhỏ của bà Sái Thị Sinh ở thôn Bình Chương, xã Đình Lập vẫn hắt ra hiên. Không gian ấm và thơm mùi mộc. Những dây phôi nấm trắng muốt được treo thành hàng ngay ngắn, lớp lớp mũ nấm mập tròn đang xòe rộng. Bà Sinh thoăn thoắt thu hái từng chùm nấm, bàn tay quen việc, ánh mắt điềm tĩnh như đã trải qua tất cả những gian khó của nghề.
Nhìn xưởng nấm hôm nay khó ai tin rằng bà từng thất bại ngay từ bước đầu tiên. “Nghề nấm rủi ro lắm cháu ạ, chẳng có gì thuận lợi ngay đâu. Mình kiên trì thì mới làm được chứ không có con đường nào dễ cả” bà nhớ lại.
Bà Sinh đóng gói từng túi nấm sò vừa hái - công việc quen thuộc gắn bó với bà suốt nhiều năm làm nghề. Ảnh: Hoàng Nghĩa.
Bà bắt đầu trồng nấm năm 2016, khi cả xã chưa có ai theo nghề. Lứa đầu tiên, hàng nghìn bầu nấm bỗng mốc trắng, hỏng vì nồm ẩm và thiếu kỹ thuật. Mất trắng nhưng không nản, bà tự nhủ phải đi học cho biết.
“Không ai dạy thì mình tự đi học thôi”, bà nhớ lại những ngày đi Bắc Giang (cũ) để quan sát từng công đoạn của người trồng nấm chuyên nghiệp như xử lý phôi, giữ ẩm, kiểm soát ánh sáng, phát hiện bệnh…
Những gì học được, bà mang về áp dụng. Từ vài gian lán tạm, bà mở rộng, nâng cấp thành xưởng nuôi nấm rộng 1.200m² với các phòng cố định, kín và điều chỉnh nhiệt, ẩm bằng kinh nghiệm tích lũy suốt nhiều năm. Mỗi đợt, bà duy trì khoảng 4.000 - 5.000 bầu, có thời điểm cao lên đến 15.000 bầu.
Nhờ thay đổi tư duy, mô hình nấm dần ổn định. Những phôi nấm ngày nào từng khiến bà nản lòng, giờ đã thành nguồn sống vững vàng cho cả gia đình.
Nấm sò "cô Sinh" cán mốc OCOP 3 sao
Mỗi ngày, bà Sinh đều mở cửa xưởng kiểm tra độ ẩm, chỉnh lại những vòi phun sương và quan sát từng phôi nấm “thở” thế nào. Trong không gian kín, hơi ẩm bám lên từng dây phôi treo dọc hai bên tường, bà đi chậm rãi qua từng dãy, quan sát thật kỹ để chắc rằng lứa nấm phát triển đều. Nghề không nặng nhọc như làm nương nhưng lại đòi hỏi sự tỉ mỉ trong từng bước, nhất là vào những thời điểm thời tiết thay đổi đột ngột.
Bà Sinh cho biết, sản lượng hằng năm thường đạt 7-10 tấn, tùy thời tiết. Nấm sò trắng hay sò nâu được bán với giá 30.000-40.000 đồng/kg, những năm thuận lợi, gia đình thu được hơn 200 triệu đồng. Ngoài nguồn thu cho gia đình, xưởng nấm còn tạo thêm việc làm cho người dân quanh khu. “Có lúc tôi thuê 4-5 người, thời điểm cao thì chục người. Gọi là giúp bà con có thêm đồng ra đồng vào thôi”, bà nói.
Khi sản xuất ổn định, bà hoàn thiện nhãn mác, mã vạch và hồ sơ truy xuất. Nhờ sự hỗ trợ của chính quyền địa phương và ngành chuyên môn, năm 2024 sản phẩm nấm sò “cô Sinh” được công nhận OCOP 3 sao. Đó là bước ngoặt với hộ gia đình từng tự mày mò, từng thất bại ngay lứa đầu tiên.
Bền bỉ để ngày mai tốt hơn
Ông Nguyễn Chiến Hiệp - Chủ tịch UBND xã Đình Lập cho biết, mô hình trồng nấm của bà Sinh hoạt động ổn định và hiệu quả. Đây là hộ đầu tiên làm nấm quy mô ở địa phương, sản phẩm được tiêu thụ cả trong xã lẫn nhiều thị trường bên ngoài.
Xã đang định hướng hỗ trợ mô hình mở rộng quy mô, gắn với quảng bá sản phẩm và củng cố thương hiệu trên thị trường. “Nếu hộ mở rộng được sản xuất, xã sẽ tiếp tục hỗ trợ quảng bá, tạo điều kiện để mô hình phát triển tốt hơn”, ông Hiệp nói.
Tại cơ sở của bà Sinh, các túi nấm luôn được kiểm tra thường xuyên để bảo đảm chất lượng khi đưa ra thị trường. Ảnh: Hoàng Nghĩa.
Về phần mình, bà Sinh cũng đang ấp ủ kế hoạch nâng cấp cơ sở vật chất để mở rộng sản xuất trong thời gian tới. Phần bã nấm sau thu hoạch được bà xử lý làm phân hữu cơ, vừa tiết kiệm chi phí vừa tạo thêm nguồn thu.
Giữa xưởng nấm trắng mịn, nơi những dãy phôi treo thành hàng như một khu vườn đang lớn dần trong hơi ẩm và ánh đèn vàng, bà Sinh chậm rãi đi dọc từng lối nhỏ. Mỗi bước chân của bà dường như đều mang cả sức nặng của chục năm gom góp kinh nghiệm, những lần thất bại, những lứa nấm hỏng vì thời tiết, những đêm phải thức để điều chỉnh lại độ ẩm cho kịp cứu mẻ phôi.
Hành trình của bà, từ lần đầu thất bại, quyết tâm đi học nghề, tự mày mò dựng từng phòng nuôi đến khi sản phẩm đạt OCOP 3 sao là minh chứng cho sự bền bỉ của người dân vùng cao. Đó cũng là câu trả lời rõ ràng nhất rằng, một mô hình nhỏ, nếu được làm bằng tâm huyết, kiến thức và sự kiên trì, vẫn có thể trở thành hướng sinh kế hiệu quả.
