Những năm qua, xã Đông Cuông, tỉnh Lào Cai đã được Nhà nước đầu tư nguồn lực sửa chữa, nâng cấp và kiên cố hóa hệ thống kênh mương. Dòng nước mát lành được khơi thông không chỉ giúp những cánh đồng có thêm những mùa vàng bội thu, mà còn mở đường phát triển vùng chuyên canh rau sạch hàng hóa, góp phần quan trọng vào công cuộc xây dựng nông thôn mới (NTM) tại địa phương.
Hệ thống kênh mương ở thôn Thác Cái được gia cố khắc phục sau đợt thiên tai, sẵn sàng phục vụ sản xuất vụ đông xuân. Ảnh: Thanh Tiến.
Sức sống mới trên những cánh đồng
Trong cái nắng hanh của những ngày cuối năm, chúng tôi về thăm cánh đồng rộng lớn ở thôn Thác Cái. Khung cảnh lao động rộn ràng, huyên náo khắp cánh đồng. Tiếng nước róc rách chảy về đồng ruộng hòa lẫn với tiếng máy cày giòn tan báo hiệu một vụ mùa mới đang bắt đầu. Nước tưới được dẫn về tận chân ruộng để phục vụ bà con cày bừa, làm đất gieo mạ chuẩn bị cho vụ đông xuân.
Đang tất bật đắp bờ giữ nước, bà Lê Thị Hậu ở thôn Thác Cái không giấu được niềm vui khi nhìn dòng nước trong veo chảy qua con mương bê tông thẳng tắp mới được gia cố lại sau đợt thiên tai hồi tháng 10 vừa qua. Gia đình bà Hậu có hơn 1 mẫu rưỡi ruộng, cuộc sống chủ yếu dựa vào cây lúa. Mấy năm nay, nguồn nước tưới ổn định nên vợ chồng bà Hậu còn đầu tư chiếc máy cày để làm đất của nhà mình và cày bừa thuê cho các hộ dân trong làng kiếm thêm thu nhập.
Người dân tất bật làm đất gieo mạ để sản xuất vụ đông xuân. Ảnh: Thanh Tiến.
Nhớ lại khoảng 5 năm về trước, bà Hậu bồi hồi kể về nỗi vất vả của người dân khi hệ thống thủy lợi chưa được kiên cố. "Ngày xưa lấy nước khó khăn lắm. Mương đất thì thủng lỗ chỗ, nước cứ chảy lung tung, ngấm hết ra ngoài chứ không vào ruộng mình. Những ruộng ở đồng cạn thì chỉ biết chờ mưa, thiếu nước là chuyện thường tình", bà Hậu chia sẻ.
Nhưng câu chuyện ấy giờ đã là quá khứ. Thực hiện chủ trương kiên cố hóa kênh mương, hệ thống thủy lợi tại các thôn ở xã Đông Cuông đã được nâng cấp. Các tuyến mương cũ nát, sạt lở được phá đi, xây dựng lại hoàn toàn bằng bê tông vững chãi.
Vừa nhanh tay be bờ, bà Hậu phấn khởi nói: "Từ ngày kênh mương được làm lại, việc lấy nước dễ dàng hơn hẳn. Nguồn nước tưới lúc nào cũng đầy đủ từ đồng trên xuống đồng dưới. Ngay cả những ruộng ở xa cũng lấy được nước rất tiện lợi, không còn cảnh tranh giành nước hay lo thất thoát nữa. Có nước, gia đình tôi và bà con yên tâm sản xuất 2 vụ/năm, năng suất lúa nhờ đó mà ổn định hơn nhiều".
Không khí lao động tấp nập trên các cánh đồng. Ảnh: Thanh Tiến.
Nước sạch về đồng, những ruộng rau xanh mướt quanh năm
Không chỉ đảm bảo nước tưới cho cây lúa, hệ thống thủy lợi được nâng cấp còn là chìa khóa mở ra hướng đi mới trong chuyển dịch cơ cấu cây trồng tại Đông Cuông, điển hình là dần tạo nên các vùng trồng rau sạch hàng hóa.
Chúng tôi đến thăm vùng trồng rau an toàn tại thôn Sân Bay. Tại đây, những luống rau xanh mướt một màu tươi non trông thật thích mắt. Bà Vũ Thị Thủy đang tỉ mẩn chăm sóc ruộng rau rộng hơn 4 sào của gia đình.
Dẫn chúng tôi đi thăm khu vườn đa dạng với đủ loại như: su hào, bắp cải, súp lơ, cà chua, hành tỏi..., bà Thủy khẳng định: “Nguồn nước tưới đóng vai trò quyết định đến chất lượng rau. Vùng này nằm gần đầu nguồn nên nước rất sạch. Hệ thống mương dẫn nước về tận ao chứa, chúng tôi dùng máy bơm tưới thoải mái. Rau sạch hay không, nhìn cây rau là biết. Rau nhà tôi trồng tuy nhìn mã không quá bóng bẩy, thậm chí lá có chỗ bị sâu ăn, nhưng đi chợ bán rất chạy vì người tiêu dùng biết là rau an toàn".
Nguồn nước ổn định giúp người trồng rau sạch yên tâm sản xuất quanh năm. Ảnh: Thanh Tiến.
Theo bà Thủy, nhờ nguồn nước ổn định và sạch sẽ, gia đình bà có thể trồng rau quanh năm theo phương châm "mùa nào thức nấy". Hết vụ cải, su hào thì chuyển sang rau đay, mùng tơi, rồi hành, tỏi... Quy trình canh tác cũng được bà tuân thủ nghiêm ngặt theo hướng an toàn sinh học. Bà hạn chế tối đa thuốc bảo vệ thực vật hóa học, thay vào đó là dùng các chế phẩm thủ công từ tỏi, ớt hoặc các biện pháp sinh học. Phân bón chủ yếu là phân gà ủ hoai mục với vôi bột để đảm bảo cây rau phát triển có chất lượng tốt.
“Làm rau tuy vất vả, không được ngơi tay nhưng thu nhập ổn định hơn trồng lúa. Mỗi tháng, gia đình tôi cũng thu về được dăm bảy triệu đồng. Đặc biệt, vài năm trở lại đây, hệ thống thủy lợi tốt hơn hẳn, không còn cảnh thiếu nước tưới như trước nữa", bà Thủy chia sẻ thêm.
Trao đổi với chúng tôi, chị Đinh Thị Hiếu, cán bộ Phòng Kinh tế xã Đông Cuông cho biết, mô hình của gia đình bà Thủy nằm trong Tổ hợp tác cung ứng sản phẩm rau an toàn của xã. Sản phẩm rau của tổ hợp tác không chỉ cung cấp cho các trường học trên địa bàn, người dân địa phương mà còn bán tại các chợ trong vùng.
Những ruộng rau xanh mướt nhờ chủ động được nguồn nước tưới. Ảnh: Thanh Tiến.
"Chính quyền xã luôn khuyến khích người dân tích tụ ruộng đất để mở rộng vùng sản xuất rau an toàn. Để hỗ trợ bà con, hệ thống thủy lợi luôn được chú trọng. Đơn vị quản lý là Công ty TNHH Tân Phú rất quan tâm, thường xuyên tu sửa, nạo vét kênh mương, đảm bảo nước tưới quanh năm cho vùng rau, giúp người dân có thu nhập ổn định".
Đòn bẩy xây dựng NTM
Hiện nay, trên địa bàn xã Đông Cuông đang quản lý và vận hành 25 công trình thủy lợi. Hầu hết các đầu mối đều là đập tràn đã được kiên cố hóa, đảm bảo khả năng điều tiết nước chủ động. Tổng chiều dài kênh dẫn hơn 65,8 km, trong đó tỷ lệ kiên cố hóa đạt 61,42 km (chiếm trên 93%). Hiện toàn xã chỉ còn khoảng hơn 4 km kênh mương chưa được kiên cố.
Ông Nguyễn Xuân Dương, Trưởng phòng Kinh tế xã Đông Cuông cho biết thêm: "Hạ tầng thủy lợi đồng bộ đã đáp ứng cơ bản yêu cầu sản xuất hiện đại. Hàng năm, hệ thống này đảm bảo tưới tiêu cho gần 1.100 ha diện tích gieo trồng sản xuất nông nghiệp. Cụ thể, vụ đông xuân và vụ mùa đảm bảo nước cho gần 440 ha lúa mỗi vụ; vụ đông cung cấp nước cho hơn 200 ha cây rau màu và diện tích nuôi trồng thủy sản. Đây chính là tiền đề để xã chuyển dịch cơ cấu cây trồng, hình thành các vùng chuyên canh giá trị cao".
Tiêu chí về thủy lợi đóng vai trò quan trọng trong thực hiện xây dựng NTM ở xã Đông Cuông. Ảnh: Thanh Tiến.
Không chỉ phục vụ sản xuất, hệ thống thủy lợi kiên cố còn đóng vai trò quan trọng trong phòng chống thiên tai và xây dựng NTM. Các công trình đập tràn và kênh mương giúp tiêu thoát lũ nhanh, giảm thiểu thiệt hại về hoa màu và tài sản cho nhân dân khi mưa bão. Đồng thời, việc hoàn thiện tiêu chí thủy lợi đã tạo tiền đề vững chắc để Đông Cuông về đích NTM và hướng tới mục tiêu NTM nâng cao.
Trong thời gian tới, địa phương sẽ tiếp tục rà soát, đề xuất các cấp đầu tư nâng cấp nốt những đoạn kênh mương còn lại và các hạng mục xuống cấp, nhằm hoàn thiện đồng bộ hệ thống, phục vụ tốt nhất cho định hướng phát triển nông nghiệp bền vững của địa phương.
