Khát vọng hồi sinh những cánh rừng
Nguyễn Lê Ngọc Linh sinh ra và lớn lên trong một gia đình dân tộc Thổ trên mảnh đất miền núi xã Hóa Quỳ, huyện Như Xuân (nay là xã Hóa Quỳ, tỉnh Thanh Hóa). Năm 2013, Linh tốt nghiệp Đại học và đi làm tại một doanh nghiệp với thu nhập ổn định. Tuy nhiên, trong những lần trở về quê, chứng kiến những cánh rừng xơ xác, đất đai rộng nhưng hoang hóa, cằn cỗi, Linh day dứt trước thực trạng người dân địa phương thiếu sinh kế bền vững, thiếu thông tin và kiến thức để khai thác hợp lý tài nguyên rừng.
Vốn sẵn tình yêu và niềm đam mê với núi rừng từ nhỏ, cùng những kiến thức tích lũy được trong quá trình học tập và làm việc, Linh nung nấu khát vọng hồi sinh rừng, đồng thời tạo sinh kế ổn định cho bà con quê hương. Với Linh, vấn đề không chỉ nằm ở vốn hay đất đai, mà cốt lõi là người dân miền núi còn thiếu thông tin, thiếu mô hình cụ thể để học tập và làm theo.
Nghĩ là làm, năm 2019, từ 3ha diện tích đất đồi của gia đình, Linh bắt tay vào xây dựng mô hình "Vườn rừng bản Thổ". Những ngày đầu khởi nghiệp không hề dễ dàng, nguồn vốn hạn hẹp, kiến thức về trồng trọt, dược liệu và phát triển rừng còn nhiều hạn chế. Linh vừa làm, vừa tìm hiểu thông tin, học hỏi qua sách báo, các lớp tập huấn, tư vấn của cán bộ kỹ thuật và từ thực tiễn sản xuất.
Nguyễn Lê Ngọc Linh trồng những cây dược liệu dưới tán rừng. Ảnh: Thanh Tâm.
Kiên trì theo đuổi hướng đi đã chọn, khi vay mượn đủ vốn, Linh mua các giống cây bản địa như lim, dổi, sao đen… để trồng phục hồi rừng, đồng thời trồng thêm các loài cây dược liệu dưới tán rừng. Những kiến thức về canh tác thuận tự nhiên, bảo tồn hệ sinh thái được Linh tiếp thu, chọn lọc rồi áp dụng phù hợp với điều kiện địa phương.
Năm 2020, Nguyễn Lê Ngọc Linh thành lập Hợp tác xã Bản Thổ với 7 thành viên, phần lớn là người dân tộc thiểu số, hộ cận nghèo. HTX liên kết với bà con sống tại vùng lõi của rừng quốc gia, rừng phòng hộ, nuôi ong dưới tán rừng già và xây dựng xưởng chế biến các thảo dược lên men cùng mật ong.
Phát triển nông nghiệp bền vững vùng núi
Đến cuối năm 2024, vườn rừng bản Thổ đã phủ xanh được 6 ha đồi trọc với hơn 100 loại cây như: lim, trám, dẻ, màng tang, mắc khén, dổi nếp... Xen vào đó, trồng các cây dược liệu (chùm ngây, gừng, tỏi, nghệ, tía tô, cúc hoa, đậu biếc, bồ công anh) canh tác hoàn toàn theo hướng hữu cơ, sản xuất cân bằng với bảo tồn hệ sinh thái tự nhiên và nuôi ong lấy mật giữa rừng.
Mô hình Vườn rừng bản Thổ không dùng phân hóa học, thuốc diệt cỏ, thuốc trừ sâu, thuốc kích thích tăng trưởng… mà để cây sinh trưởng phát triển tự nhiên. Đồng thời, giữ lại lớp cỏ và lá rụng để giữ ẩm tạo mùn, làm dưỡng chất cho đất. Mô hình được sản xuất trên đất đồi tự nhiên, bảo tồn tất cả những giống cây đã có mà không hủy hoại hệ sinh thái.
Sản phẩm mật ong lên men từ những dược liệu được trồng dưới tán rừng. Ảnh: Thanh Tâm.
Sản phẩm mật ong lên men, kết hợp với các loại dược liệu bản địa như: gừng, tỏi tía, nghệ, chùm ngây, lá bạc hà sấy lạnh… vừa là kháng sinh tự nhiên, vừa chứa nhiều Enzyme, các lợi khuẩn có lợi cho hệ tiêu hóa và miễn dịch của con người. Hiện nay, HTX Bản Thổ đã có 17 xã viên, liên kết với 23 hộ nông dân.
Nguyễn Lê Ngọc Linh đã quyết tâm vượt khó với mục tiêu là tạo ra một mô hình vườn rừng bền vững, hồi sinh những cánh rừng; phủ xanh diện tích đất cằn cỗi, khó canh tác bằng cây dược liệu hướng tới phát triển nông nghiệp hữu cơ gắn với chuỗi giá trị nông sản. Đồng thời, tạo sinh kế bền vững, cải thiện thu nhập cho người dân địa phương.
Mật ong được lên men với các loại thảo dược. Ảnh: Thanh Tâm.
Bên cạnh đó, HTX còn tạo việc làm cho 7 lao động thường xuyên, với thu nhập bình quân 7 triệu đồng/người/tháng và 20 lao động mùa vụ. Hàng năm, chuyển giao tiến bộ khoa học kĩ thuật cho khoảng 20 hộ gia đình. Từ kinh doanh các sản phẩm, mô hình Vườn rừng bản Thổ đạt doanh thu 1,4 tỷ đồng/năm, thu nhập 300 triệu đồng/năm.
Sau hơn 6 năm đi trên con đường riêng của mình, đến nay khát vọng tái sinh rừng đã có thành quả. Với mô hình Vườn rừng bản Thổ phát triển thuận tự nhiên, tạo nên một hệ sinh thái ổn định và bền vững, góp phần quan trọng vào mục tiêu tăng trưởng xanh, bảo vệ môi trường, giảm phát thải khí nhà kính và thích ứng với biến đổi khí hậu.
Mật ong đã được lên men với các loại thảo dược. Ảnh: Thanh Tâm.
Đánh giá về hiệu quả của mô hình “Vườn rừng bản Thổ” cũng như hướng phát triển phong trào nông dân sản xuất, kinh doanh giỏi ở khu vực miền núi, ông Vũ Tiến Dũng, Phó Chủ tịch Hội Nông dân tỉnh Thanh Hóa cho rằng, để các mô hình kinh tế sinh thái, nông nghiệp hữu cơ tiếp tục được nhân rộng, cần có những giải pháp đồng bộ và thiết thực hơn.
Theo ông Dũng, trước hết cần chú trọng chính sách đãi ngộ, thu hút trí thức trẻ về miền núi, đặc biệt là những người có kiến thức khoa học kỹ thuật, tinh thần đổi mới sáng tạo, sẵn sàng gắn bó lâu dài với vùng đồng bào dân tộc thiểu số, góp phần hỗ trợ bà con phát triển kinh tế, nâng cao đời sống.
Bên cạnh đó, việc tăng nguồn vốn vay ưu đãi và đơn giản hóa thủ tục vay vốn cho nông dân là yếu tố then chốt, giúp bà con và các hợp tác xã dễ dàng tiếp cận nguồn lực đầu tư sản xuất. Đồng thời, cần có chính sách hỗ trợ riêng cho các mô hình hợp tác xã tiêu biểu, có triển vọng, gắn sản xuất với chuỗi liên kết tiêu thụ nông sản và xây dựng thương hiệu sản phẩm bền vững trên thị trường.
Những sản phẩm được hồi sinh từ những cánh rừng. Ảnh: Thanh Tâm.
Ông Dũng cũng nhấn mạnh vai trò của phát triển nông nghiệp hữu cơ tại vùng miền núi theo hướng nông nghiệp hàng hóa, sản xuất xanh, sạch, an toàn, tuần hoàn và thích ứng với biến đổi khí hậu; hình thành các vùng sản xuất tập trung, tạo ra những sản phẩm đặc sản, sản phẩm OCOP chất lượng cao.
Cùng với đó, cần đẩy mạnh hoạt động quảng bá, xúc tiến thương mại, hỗ trợ nông dân và hợp tác xã đưa sản phẩm lên các sàn thương mại điện tử, mạng xã hội, gắn với ứng dụng chuyển đổi số trong nông nghiệp.
“Việc tuyên dương, nhân rộng các gương điển hình tiên tiến như mô hình ‘Vườn rừng bản Thổ’ sẽ tạo động lực thi đua, lan tỏa tinh thần sản xuất, kinh doanh giỏi, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội bền vững ở khu vực miền núi”, ông Vũ Tiến Dũng khẳng định.
