Cần Thơ làm gì để mở rộng vùng trồng lúa phát thải thấp?

Ngày 23/12, Sở Nông nghiệp và Môi trường TP. Cần Thơ tổ chức hội nghị sơ kết Đề án “Phát triển bền vững một triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030” giai đoạn 2024-2025 và kế hoạch 2026-2030.

Giảm phát thải, tăng lợi nhuận

TP. Cần Thơ hiện có 64/103 xã, phường tham gia Đề án, với diện tích triển khai đạt 104.500 ha. Các mô hình thực hiện Đề án cơ bản áp dụng tốt quy trình kỹ thuật canh tác lúa chất lượng cao, phát thải thấp. Điều này được chứng minh thông qua hiệu quả kinh tế và môi trường như: tỷ lệ giảm giống từ 30-50% (tùy vụ); lượng phân đạm giảm 30%, số lần phun thuốc bảo vệ thực vật giảm 2-3 lần; năng suất lúa tại mô hình đạt cao hơn 0,3-0,7 tấn/ha so với nông dân canh tác theo phương thức truyền thống. Kéo theo tổng chi phí sản xuất ở mô hình giảm trung bình 1,1 triệu đồng/ha. Lợi nhuận mô hình điểm cao hơn đối chứng từ 1,3-6,5 triệu đồng/ha.

Đặc biệt, theo kết quả đo đạc phát thải khí nhà kính của Viện Nghiên cứu Lúa gạo Quốc tế (IRRI), các mô hình tại TP. Cần Thơ giảm từ 2-12 tấn CO2/ha.

Ông Trần Chí Hùng, Phó Chủ tịch UBND TP. Cần Thơ đánh giá, mặc dù thời gian triển khai Đề án chưa dài, nhưng thành phố đã xây dựng thành công trên 104.500 ha vùng chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp. Điều này đã tạo ra sự thay đổi lớn trong tư duy sản xuất của bà con nông dân. Đặc biệt, các mô hình đã chứng minh được lợi ích kép: năng suất tăng, chi phí sản xuất giảm và đóng góp trực tiếp vào mục tiêu giảm phát thải của quốc gia.

Thực tế tại HTX nông nghiệp Hưng Lợi (xã Đại Ngãi, TP. Cần Thơ) có 46 hộ nông dân tham gia Đề án, với diện tích 50 ha. Qua 4 vụ lúa, ông Võ Văn Thạnh, Phó Giám đốc HTX Hưng Lợi cho biết, năng suất bình quân của mô hình đạt 6,3-6,5 tấn/ha. Với giá bán lúa từ 8.800-10.800 đồng/kg, xã viên đạt lợi nhuận bình quân 47 triệu đồng/ha, cao hơn các ruộng bên ngoài từ 4-5 triệu đồng/ha. Mô hình cũng giúp giảm gần 4 tấn CO2 tương đương/ha/vụ.

Những vướng mắc cần tháo gỡ

Tuy nhiên, hiện nay, việc cung ứng các dịch vụ cơ giới hóa trong sản xuất như: máy sạ hàng, phun phân, cuộn rơm… vẫn còn hạn chế, chưa đáp ứng được nhu cầu. Tỷ lệ thu gom rơm ra khỏi đồng ruộng chưa đảm bảo đạt tiêu chí Đề án. Nhất là, bà con nông dân chưa thấy rõ lợi ích của việc áp dụng biện pháp kỹ thuật xử lý rơm trên đồng ruộng và giá trị kinh tế từ rơm.

Mặt khác, hạ tầng thủy lợi trên địa bàn Cần Thơ vẫn chưa đồng bộ, khép kín. Hệ thống giao thông nội đồng chưa đáp ứng nhu cầu đi lại, vận chuyển hàng hóa.

Bên cạnh đó, đến nay chỉ một số ít doanh nghiệp thực sự tham gia liên kết và bao tiêu sản phẩm từ các HTX, tổ chức nông dân. Điều này làm hạn chế khả năng xây dựng chuỗi tiêu thụ ổn định và quy mô lớn cho toàn bộ sản lượng lúa của Đề án.

Rút ra bài học kinh nghiệm, ông Võ Văn Thạnh, Phó Giám đốc HTX Hưng Lợi đề xuất ngành chuyên môn TP. Cần Thơ cần có chính sách hỗ trợ máy cuộn rơm để đảm bảo mục tiêu đưa rơm ra khỏi đồng ruộng, nhất là vụ hè thu. Bên cạnh đó, ông mong muốn Sở Nông nghiệp và Môi trường có chính sách mở rộng mô hình, tạo điều kiện để nông dân tiếp cận, ứng dụng kỹ thuật mới vào sản xuất, hạn chế ô nhiễm môi trường, giảm phát thải khí nhà kính.

Mở rộng diện tích trồng lúa giảm phát thải

Giai đoạn 2026-2030, bà Nguyễn Thị Giang, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP. Cần Thơ cho biết, sẽ khảo sát vùng trồng lúa tham gia Đề án, lên bản đồ thửa tại các vùng tham gia. Đồng thời, Sở sẽ trình UBND TP. Cần Thơ phê duyệt quy hoạch vùng sản xuất lúa chất lượng cao, tạo điều kiện thực hiện đồng bộ các chính sách hiện có. Dự kiến diện tích trồng lúa giảm phát thải sẽ tăng lên gần 171.000 ha vào năm 2030.

Sở sẽ triển khai hoạt động đo đếm, báo cáo, thẩm định (MRV) cho 30 HTX vụ đông xuân và những vụ tiếp theo; củng cố và phát triển 171 HTX, tổ chức nông dân và triển khai chính sách liên kết giữa doanh nghiệp và nông dân cho 76.000 ha thực hiện Đề án.

Giai đoạn 2026-2030, ông Trần Chí Hùng, Phó Chủ tịch UBND TP. Cần Thơ thống nhất giao Sở Nông nghiệp và Môi trường chủ trì, tham mưu lãnh đạo thành phố sớm phê duyệt kế hoạch thực hiện Đề án và bố trí kinh phí triển khai các hoạt động.

Đồng thời, ông đề nghị ngành Nông nghiệp và Môi trường thành phố phối hợp với các địa phương rà soát, hoàn thiện vùng sản xuất theo đúng tiêu chí Đề án. Trong đó, ưu tiên nguồn vốn từ ngân sách và nguồn vay của WB để đầu tư hạ tầng thủy lợi, giao thông nội đồng, đảm bảo điều kiện canh tác.

Ông cũng lưu ý, Sở Nông nghiệp và Môi trường xây dựng kế hoạch thí điểm đo lường, báo cáo, thẩm định (MRV) từ vụ đông xuân 2025-2026, trình UBND thành phố phê duyệt. Riêng Sở Tài chính có nhiệm vụ bố trí kinh phí triển khai thí điểm diện tích đăng ký MRV.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã phối hợp với Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam (Agribank) triển khai Chương trình cho vay liên kết sản xuất, chế biến, tiêu thụ sản phẩm lúa gạo chất lượng cao và phát thải thấp vùng ĐBSCL, với quy mô 30.000 tỷ đồng.

Tính đến ngày 30/11/2025, tổng dư nợ cho vay ngành lúa gạo của Agribank tại khu vực Tây Nam Bộ đạt gần 42.300 tỷ đồng. Trong đó, dư nợ cho vay Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp là 6,9 tỷ đồng, với 47 khách hàng.

Các Chi nhánh cũng chủ động tiếp cận 41 doanh nghiệp, 415 tổ hợp tác/hợp tác xã và hơn 4.900 khách hàng cá nhân có nhu cầu để nắm thông tin, mức độ đáp ứng về các điều kiện Đề án, tình hình kinh doanh, vay vốn của Doanh nghiệp, hợp tác xã và xã viên.

Qua đó, các bên trao đổi, thống nhất tổng mức cam kết cho vay dự kiến là 760 tỷ đồng khi khách hàng đáp ứng đủ các điều kiện vay vốn theo quy định.