Canh tác lúa giảm phát thải trên đất nhiễm phèn, kết quả vượt xa kỳ vọng

Hiệu quả kinh tế vượt trội

Ngày 22/8 tại xã Hòn Đất, tỉnh An Giang, Trung tâm Khuyến nông tỉnh An Giang tổ chức hội thảo tổng kết dự án khuyến nông trung ương “Xây dựng mô hình canh tác lúa giảm phát thải phục vụ phát triển bền vững vùng nguyên liệu lúa gạo xuất khẩu của ĐBSCL” trong vụ hè thu 2025. Hội thảo thu hút sự tham dự của đại diện nhiều HTX nông nghiệp cùng hơn 150 nông dân trong và ngoài mô hình đến tham quan, trao đổi kinh nghiệm.

Đây là chương trình do Công ty Cổ phần Phân bón Bình Điền chủ trì, triển khai tại các tỉnh trọng điểm sản xuất lúa gạo gồm An Giang, Cần Thơ và Đồng Tháp. Tại HTX nông nghiệp Vinacam Hòn Đất (ấp Sơn An, xã Hòn Đất), mô hình 50 ha lúa chất lượng cao đã ghi nhận nhiều kết quả tích cực, khẳng định hiệu quả của phương thức canh tác phát thải thấp.

Ông Lê Văn Dũng, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông tỉnh An Giang cho biết, mô hình được áp dụng quy trình sản xuất lúa chất lượng cao và phát thải thấp, phù hợp với Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030. Điểm nổi bật của mô hình là giảm chi phí sản xuất, nâng cao năng suất, đồng thời xây dựng được chuỗi liên kết sản xuất, tiêu thụ ổn định giữa nông dân, HTX và doanh nghiệp xuất khẩu.

Theo báo cáo tổng kết, chi phí sản xuất của mô hình đạt khoảng 27,1 triệu đồng/ha, thấp hơn 1,52 triệu đồng/ha so với ngoài mô hình. Nhờ giảm lượng giống gieo sạ, sử dụng phân bón cân đối kết hợp phân hữu cơ, áp dụng quản lý dịch hại tổng hợp (IPM), nông dân tiết kiệm được chi phí giống, phân bón và thuốc BVTV.

Năng suất lúa trong mô hình đạt 9,24 tấn/ha, cao hơn ngoài mô hình 0,28 tấn/ha. Giá lúa bán ra cũng cao hơn 300 đồng/kg so với thị trường nhờ đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng và kiểm soát dư lượng nghiêm ngặt. Lợi nhuận bình quân của mô hình đạt hơn 37,5 triệu đồng/ha, cao hơn 6,1 triệu đồng/ha so với ngoài mô hình, tỷ suất lợi nhuận đạt 138%, tăng 29% so với sản xuất đại trà.

Ông Danh Sương, Giám đốc HTX nông nghiệp Vinacam Hòn Đất chia sẻ: Tham gia mô hình, nông dân thấy rõ lợi ích nhờ giảm chi phí, bán lúa được giá cao hơn. Đặc biệt, HTX đã liên kết ổn định với doanh nghiệp xuất khẩu, giúp đầu ra bền vững và khuyến khích được bà con tiếp tục nhân rộng mô hình.

Giảm phát thải, bảo vệ môi trường

Bên cạnh hiệu quả kinh tế, mô hình còn mang lại kết quả nổi bật về giảm phát thải khí nhà kính. Việc áp dụng kỹ thuật sạ cụm, quản lý nước ngập – khô xen kẽ (AWD) cùng thu gom rơm rạ và sử dụng chế phẩm vi sinh đã giúp giảm đáng kể phát thải từ hoạt động canh tác lúa.

Kết quả đo đạc và tính toán theo phương pháp IPCC (2019) cho thấy, mô hình giảm được trung bình 12,32 tấn CO2tđ/ha so với phát thải cơ sở, tương đương mức cắt giảm 37,22%. Riêng so với ruộng đối chứng, mức giảm đạt 1,68 tấn CO2tđ/ha. Đây là minh chứng rõ ràng về tiềm năng của mô hình trong việc hiện thực hóa các cam kết giảm phát thải khí nhà kính của ngành nông nghiệp.

Ông Hồ Thế Huy, Phó Giám đốc Marketing Công ty Cổ phần Phân bón Bình Điền - Chủ nhiệm dự án cho biết, mô hình tại xã Hòn Đất (An Giang) nằm trong vùng đất nhiễm phèn, điều kiện canh tác khó khăn, nhưng sau hai vụ triển khai đã cho kết quả vượt xa kỳ vọng. Năng suất bình quân đạt trên 7 tấn/ha, cao hơn nhiều so với mục tiêu ban đầu là 6,2 tấn/ha.

Theo ông Huy, dự án không chỉ giúp nâng cao năng suất mà còn áp dụng hiệu quả các giải pháp “xanh hóa từ nhà máy đến đồng ruộng”. Trong đó, nổi bật là giải pháp canh tác lúa thông minh, giảm chi phí đầu tư, giảm lượng phân đạm và số lần phun thuốc, đồng thời bà con quản lý nước tốt hơn, góp phần giảm phát thải so với mặt bằng chung vùng ĐBSCL.

Bên cạnh đó, Bình Điền thử nghiệm dòng sản phẩm phân bón NPK có vi sinh vật có lợi nhằm xử lý rơm rạ tại chỗ. Kết quả bước đầu cho thấy đất được cải thiện rõ rệt, độ pH tăng từ mức 4,2 lên 5 – 5,5, các dưỡng chất dễ tiêu như canxi, magiê, kali chuyển hóa tốt hơn. Đây là tín hiệu tích cực giúp nông dân vừa canh tác hiệu quả, vừa hướng tới nền nông nghiệp bền vững, giảm phát thải.

Là đối tác tham gia dự án Khuyến nông Trung ương tại ĐBSCL, ông Nguyễn Trường Vương, Giám đốc Đối ngoại nhánh Khoa học cây trồng thuộc Công ty TNHH Bayer Việt Nam cho biết: Tiếp nối thành công và những kết quả tích cực từ mô hình tại xã Hòn Đất, tỉnh An Giang cũng như từ chương trình hợp tác công – tư, mô hình Bayer ForwardFarming đang triển khai đến nông dân và HTX nhằm hợp tác canh tác lúa thông minh, giảm phát thải. Các mô hình thuộc Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao cũng đã được Bayer tích cực triển khai trong gần 3 năm qua.

Bayer cam kết tiếp tục đồng hành, mở rộng và phát triển các mô hình này trong các năm tiếp theo để hỗ trợ hiệu quả ngành nông nghiệp. Song song với xây dựng mô hình, Bayer cũng đào tạo, tập huấn và chuyển giao công nghệ canh tác lúa bền vững. Từ đó phục vụ phát triển các vùng nguyên liệu lúa gạo xuất khẩu chất lượng cao, phát thải thấp tại ĐBSCL trong thời gian tới.

Theo Trung tâm Khuyến nông tỉnh An Giang, mô hình tại HTX nông nghiệp Vinacam Hòn Đất đã được triển khai đồng bộ các giải pháp: Cơ giới hóa gieo sạ 100% diện tích, chăm sóc và thu hoạch, giảm mật độ sạ từ 100 kg/ha xuống còn 70 kg/ha, tăng cường sử dụng phân hữu cơ và áp dụng quản lý dịch hại tổng hợp, quản lý nước tiết kiệm.

Không chỉ đem lại lợi ích kinh tế và môi trường, mô hình còn tạo nền tảng xây dựng vùng nguyên liệu lúa gạo chất lượng cao, đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu sang các thị trường khó tính như EU, Mỹ và Nhật Bản. Đồng thời, thông qua hoạt động tập huấn, tham quan và hội thảo đầu bờ, nông dân được nâng cao kiến thức, chủ động áp dụng tiến bộ kỹ thuật vào đồng ruộng.

“Hội thảo thống nhất kiến nghị nhân rộng mô hình trên địa bàn tỉnh và các vùng sản xuất trọng điểm khác, đồng thời khuyến khích HTX và nông dân tiếp tục duy trì liên kết sản xuất và tiêu thụ với doanh nghiệp. Đây được xem là giải pháp then chốt để hiện thực hóa mục tiêu xây dựng 352.787 ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp tại An Giang đến năm 2030, góp phần vào Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao và phát thải thấp của Chính phủ”, ông Lê Văn Dũng, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông tỉnh An Giang kỳ vọng.