Từ sạ cụm đến giảm phát thải
Trung tâm Khuyến nông tỉnh An Giang vừa tổ chức hội thảo tổng kết dự án khuyến nông trung ương “Xây dựng mô hình canh tác lúa giảm phát thải phục vụ phát triển bền vững vùng nguyên liệu lúa gạo xuất khẩu của ĐBSCL” trong vụ lúa hè thu 2025 tại xã Thạnh Hòa, tỉnh An Giang. Hội thảo có sự tham gia của đại diện các HTX nông nghiệp cùng hơn 200 nông dân trong và ngoài mô hình đến tham quan, trao đổi kinh nghiệm.
Nông dân xã Định Hòa (An Giang) tham quan ruộng trình diễn mô hình lúa chất lượng cao, giảm phát thải do Trung tâm Khuyến nông tỉnh phối hợp cùng HTX nông nghiệp Thanh Xuân triển khai trong vụ hè thu 2025. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.
Đây là chương trình do Công ty cổ phần Phân bón Bình Điền chủ trì. Dự án được triển khai ở các tỉnh ĐBSCL như An Giang, Cần Thơ và Đồng Tháp.
Tại HTX Dịch vụ nông nghiệp Thanh Xuân (ấp Hòa Xuân, xã Định Hòa, tỉnh An Giang), mô hình sản xuất lúa chất lượng cao, phát thải thấp thuộc Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao đã bước đầu ghi nhận nhiều kết quả khả quan trong vụ hè thu 2025.
Ông Lê Văn Dũng, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông tỉnh An Giang cho biết: Mô hình được triển khai thí điểm trên diện tích 50 ha với sự tham gia của 11 hộ dân trong tổng số 132 thành viên HTX, tổng diện tích sản xuất 300 ha. Nhiều đơn vị đồng hành như Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, Trung tâm Khuyến nông An Giang, Công ty cổ phần Phân bón Bình Điền, Vinarice, Bayer Việt Nam, Sài Gòn Kim Hồng, Phan Tấn… đã cùng HTX phối hợp triển khai mô hình với mục tiêu kép giúp nâng cao hiệu quả kinh tế và giảm phát thải khí nhà kính trong sản xuất lúa.
Quy trình canh tác được thiết kế hiện đại, áp dụng đồng bộ các kỹ thuật tiến bộ như: Gieo sạ cụm kết hợp vùi phân, tưới ngập - khô xen kẽ (AWD), thu gom rơm rạ, sử dụng phân bón vi sinh và hữu cơ chuyên dùng.
So với tập quán truyền thống, mô hình giúp tiết kiệm 41,6% lượng giống, giảm đáng kể chi phí phân bón, thuốc BVTV (giảm 2 lần phun/vụ), tiết kiệm khoảng 30–40% lượng nước tưới. Tổng chi phí sản xuất lúa trong mô hình giảm 1,42 triệu đồng/ha, trong khi năng suất tăng 0,31 tấn/ha, nâng lợi nhuận bình quân thêm gần 3,9 triệu đồng/ha - cao hơn 20% so với ngoài mô hình. Giá thành sản xuất 1 kg lúa cũng giảm 396 đồng/kg, tạo lợi thế cạnh tranh cho sản phẩm trên thị trường.
Các thành viên HTX nông nghiệp Thanh Xuân phấn khởi nhờ canh tác lúa theo hướng giảm phát thải khí nhà kính. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.
Đáng chú ý, mô hình đạt được hiệu quả cao trong việc giảm phát thải khí nhà kính, đây là yếu tố quan trọng trong xu hướng nông nghiệp trung hòa carbon. Tổng lượng phát thải trong mô hình chỉ còn 1.114 tấn CO2, giảm gần 1.189 tấn so với phát thải cơ sở, tương đương mức cắt giảm 48,38%. Riêng phát thải CH4 từ ruộng lúa giảm 12.370 kg, tương đương khoảng 334 tấn CO2 nhờ tuân thủ chặt chẽ kỹ thuật quản lý nước AWD và xử lý rơm rạ ngoài đồng.
Ông Trần Tấn Xuyên, Giám đốc HTX nông nghiệp Thanh Xuân cho biết, việc tham gia mô hình đã mang lại nhiều thay đổi tích cực cho nông dân. So với tập quán sản xuất truyền thống trước đây, mô hình giúp nông dân tiết kiệm chi phí, giảm sử dụng phân bón và thuốc BVTV, kiểm soát dịch hại tốt hơn mà năng suất vẫn đảm bảo, thậm chí cao hơn. Quan trọng hơn, nông dân được tiếp cận quy trình canh tác tiên tiến, thân thiện với môi trường, hướng tới nền nông nghiệp bền vững và hiện đại.
Theo ông Xuyên, ban đầu một số hộ dân còn e ngại khi giảm lượng giống xuống còn 70 kg/ha, nhưng sau khi thấy hiệu quả thực tế như cây lúa phát triển tốt, chi phí giảm, sâu bệnh ít, các thành viên đã chủ động hơn trong việc áp dụng kỹ thuật mới. Hiện HTX đang vận động mở rộng mô hình ra toàn vùng sản xuất và khuyến khích các thành viên ghi chép nhật ký đồng ruộng, thực hiện quản lý rơm rạ, quản lý nước và liên kết tiêu thụ sản phẩm.
Nông dân trong mô hình áp dụng đồng bộ các kỹ thuật tiến bộ như sạ cụm kết hợp vùi phân, tưới ngập - khô xen kẽ, thu gom rơm rạ, sử dụng phân bón vi sinh và hữu cơ chuyên dùng… Ảnh: Lê Hoàng Vũ.
Kỳ vọng lớn Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao
Ông Hồ Thế Huy, Phó Giám đốc Marketing Công ty cổ phần Phân bón Bình Điền cho biết: Nhiều vụ lúa vừa qua tại ĐBSCL, Công ty luôn đồng hành với nông dân ở miền Tây để thực hiện dự án canh tác lúa chất lượng cao, giảm phát thải nằm trong Đề án 1 triệu ha lúa tại ĐBSCL.
Đối với mô hình tại HTX nông nghiệp Thanh Xuân, năng suất đã vượt rất xa mục tiêu dự án đề ra, bà con nông dân đã ứng dụng rất tốt quy trình canh tác lúa bền vững, giảm phát thải. Từ đó đã giảm được giống, phân bón, thuốc BVTV và tăng năng suất, lợi nhuận, nhất là giảm phát thải trên 6 tấn CO2/ha.
"Rất mong mô hình sẽ được nhân rộng trong các vụ tiếp theo, từ đó góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế, tăng thu nhập, thúc đẩy thực hiện thành công Đề án 1 triệu ha chất lượng cao tại ĐBSCL", ông Huy nói.
Theo ông Nguyễn Trường Vương, Giám đốc Đối ngoại nhánh Khoa học cây trồng của Công ty Bayer Việt Nam, trong hệ thống canh tác lúa chất lượng cao và giảm phát thải tại ĐBSCL, việc sử dụng thuốc BVTV đúng cách đóng vai trò then chốt để đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu. Chất lượng lúa không chỉ bao gồm giống tốt, tỷ lệ hạt vỡ, hạt chắc, mức nhiễm sâu bệnh và tỉ lệ hạt cỏ lẫn trong lúa thành phẩm mà còn liên quan đến mẫu mã, màu sắc và quản lý hiệu quả dư lượng hóa chất trong thành phẩm...
Lúa trong mô hình canh tác giảm phát thải rất sạch sâu bệnh, vàng sáng, chất lượng cao. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.
Bayer đã và đang triển khai các hoạt động tập huấn, phổ biến giải pháp bội thu cây lúa (Bayer Much More Rice), kỹ thuật sử dụng thuốc hiệu quả, an toàn, có trách nhiệm và bền vững, sử dụng đúng loại, đúng thời điểm, chỉ khi thật sự cần thiết. Điều này giúp nông dân vừa quản lý hiệu quả dịch hại, vừa giảm số lần phun thuốc, từ đó kiểm soát dư lượng ở mức an toàn. Thực tế từ các mô hình tại ĐBSCL (An Giang, Hậu Giang, Cần Thơ, Đồng Tháp...) cho thấy, sản phẩm lúa thu hoạch được kiểm định bởi tổ chức quốc tế Eurofins đều đáp ứng yêu cầu dư lượng của các thị trường khó tính như EU, Mỹ...
Ông Trần Thanh Hiệp, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh An Giang cho biết, hiện An Giang đã đăng ký triển khai 144.000 ha trong khuôn khổ Đề án 1 triệu ha lúa. Với diện tích này, An Giang cơ bản đã đạt được các tiêu chí đề ra trong năm 2025.
Tuy nhiên, ông Hiệp cũng thẳng thắn nhìn nhận vẫn còn nhiều khó khăn cần vượt qua. Một số chỉ tiêu như thu gom rơm rạ sau thu hoạch, thúc đẩy liên kết giữa nông dân, HTX, doanh nghiệp hay giảm chi phí sản xuất vẫn đang là điểm nghẽn. Trong khi đó, những mục tiêu như giảm lượng giống gieo sạ, giảm phân bón và thuốc BVTV đã bước đầu đạt được kết quả tích cực qua một vài vụ lúa.
