Rừng cung cấp các sản phẩm, dịch vụ, việc làm và thu nhập cho gần 2,5 tỷ người trên toàn thế giới. Không những thế, rừng còn đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo phúc lợi xã hội và môi trường cho con người và cả hành tinh. Tuy nhiên, mỗi năm, chỉ tính riêng dịch hại do côn trùng đã gây hại cho khoảng 35 triệu ha rừng trên toàn cầu và được xem là một trong những mối đe dọa lớn nhất đối với sức khỏe rừng.
Để giải quyết mối nguy này, Dự án Xây dựng mạng lưới an toàn sinh học và chăm sóc sức khoẻ rừng ở Đông Nam Á (FST/2020/123), do ACIAR tài trợ, chủ trì bởi Đại học Sydney (Australia), được triển khai từ năm 2022 tại 6 quốc gia: Lào, Campuchia, Indonesia, Malaysia, Thái Lan và Việt Nam.
Tại Việt Nam, Trung tâm Nghiên cứu Bảo vệ rừng (FPRC) là đơn vị thực hiện chính, tập trung vào các giải pháp phòng ngừa các loài ngoại lai gây hại để dự báo và bảo vệ rừng khỏi các mối đe dọa xâm lấn.
PGS. TS Đào Ngọc Quang cho biết, thông qua triển khai hệ thống bẫy, các cán bộ kỹ thuật, cán bộ kiểm dịch và cán bộ bảo vệ thực vật sẽ được trang bị các kỹ thuật về an toàn sinh học. Ảnh: Phương Linh.
Trong khuôn khổ Dự án, chương trình đặt bẫy giám sát ở những khu vực có nguy cơ cao (HRSS) được triển khai qua cửa ngõ là các địa điểm có nguy cơ cao, ví dụ như các sân bay và cảng biển là những nơi có đông người và hàng hóa di chuyển qua lại.
Theo PGS. TS Đào Ngọc Quang - Giám đốc FPRC, thông qua triển khai hệ thống bẫy, các cán bộ kỹ thuật, cán bộ kiểm dịch và cán bộ bảo vệ thực vật sẽ được trang bị các kỹ thuật về an toàn sinh học. Dữ liệu được thu thập và tổng hợp để xây dựng danh lục các loài sinh vật gây hại (trong đó ưu tiên xác định các loài gây hại chính, mối đe dọa đáng kể cần được lưu ý). Ngoài ra, thông tin về các loài ngoại lai sẽ được sử dụng để xây dựng các kế hoạch ứng phó và quản lý trong trường hợp chúng xâm nhập.
Thông tin này cũng được chia sẻ giữa các thành viên trong mạng lưới dự án để cảnh báo các quốc gia lân cận về các loài gây hại cần cảnh giác, đề phòng.
“Trong quá trình triển khai thực hiện dự án, FPRC đã có những đóng góp rất lớn trong việc xây dựng danh sách các loài gây hại chính, dựa trên dữ liệu thu thập được từ hệ thống giám sát. Đồng thời, FPRC đóng vai trò quan trọng trong việc tư vấn, hỗ trợ xây dựng nguồn nhân lực về chẩn đoán và giám sát sức khỏe rừng cho các đối tác cùng tham gia dự án.
Đến nay, dự án đã hoàn thành 2 chương trình đặt hệ thống bẫy côn trùng tại các khu vực có nguy cơ cao. Trong 2 giai đoạn đặt bẫy năm 2023 và 2024, các cán bộ FPRC đã thu thập được gần 2.000 mẫu côn trùng thuộc 40 loài gồm các loài mọt hại vỏ, mọt mang nấm, xén tóc. Kết quả này bổ sung vào số lượng 192 bẩy và 960 điểm dữ liệu để cung cấp thông tin về các loài gây hại hiện tại hoặc các loài gây hại mới”, ông cho biết.
Cán bộ Dự án giới thiệu về hệ thống và cơ chế hoạt động của bẫy. Ảnh: Phương Linh.
Theo số liệu của các nhà khoa học Australia, việc đầu tư vào các hoạt động an ninh sinh học sẽ đem lại hiệu quả đầu tư là 30:1, có nghĩa là mỗi 1AUD đầu tư sẽ đem về lợi nhuận trị giá 30 AUD. Hiện nay, nhóm nghiên cứu đang mở rộng thêm hệ thống bẫy giám sát ở các khu rừng trồng ở khu vực phía bắc của Việt Nam nhằm đánh giá thêm nguy cơ xâm hại ở khu vực biên giới.
“Chúng tôi có một đội ngũ cán bộ khoa học nòng cốt, có chuyên môn vững vàng để hỗ trợ các đối tác. Nhóm nghiên cứu đang xây dựng kế hoạch tổ chức tập huấn cho các đối tác từ Lào và Campuchia để hỗ trợ thêm năng lực chẩn đoán cũng như giám sát sức khỏe rừng tại các khu rừng trồng ở phía Bắc.
Rừng rất quan trọng đối với sinh kế, nền kinh tế và phúc lợi xã hội, vì vậy, chúng tôi mong muốn được đóng góp nhiều hơn vào công tác bảo vệ rừng tại Việt Nam, xa hơn nữa là đóng góp ở cấp độ khu vực Đông Nam Á thông qua mạng lưới dự án này”, PGS. TS Đào Ngọc Quang chia sẻ thêm.
Theo Đại sứ Australia tại Việt Nam Gillian Bird, trong 32 năm qua, thông qua ACIAR, Australia đã đầu tư mạnh mẽ vào nghiên cứu nông nghiệp, với hơn 260 dự án nghiên cứu nhằm hỗ trợ Việt Nam phát triển kinh tế.
“Dự án Xây dựng mạng lưới an toàn sinh học và chăm sóc sức khoẻ rừng ở Đông Nam Á đã hỗ trợ các nhà nghiên cứu Việt Nam xây dựng các bằng chứng khoa học cần thiết để bảo vệ giá trị kinh tế và sức khỏe của các khu rừng trồng trước nguy cơ xâm hại của các loài ngoại lai.
Chúng tôi rất vui mừng khi Dự án góp phần xây dựng một mạng lưới an toàn sinh học rừng trong khu vực, nơi các nhà khoa học Việt Nam chia sẻ kết quả nghiên cứu và hỗ trợ nâng cao năng lực cho các đồng nghiệp tại Campuchia, Lào, Thái Lan, Malaysia và Indonesia”, Đại sứ cho biết.
