Sau 5 năm tâm huyết gây dựng, tưởng có những lúc bỏ cuộc, đến nay, anh Lê Văn Thuận, Giám đốc Hợp tác xã nông nghiệp Bình Dương (ấp Cà Na, xã Phú Giáo, TP.HCM) - người đam mê sưu tầm những cây trồng độc lạ đã sở hữu 1.250 gốc chà là đem về từ Trung Đông với trị giá hàng tỷ đồng, cho doanh thu mỗi năm hơn 500 triệu đồng. Anh cũng đang đồng hành cùng một số nông dân trên địa bàn các xã Phú Giáo, Phước Thành (TP.HCM) nhân rộng mô hình trồng cây chà là.
Ông Lê Văn Thuận, Giám đốc HTX nông nghiệp Bình Dương bên những gốc chà là đang cho trái. Ảnh: Hải Sâm.
Dẫn chúng tôi ra thăm hơn 1.250 gốc chà là 5 năm tuổi của mình, anh Thuận cho biết khoảng năm 2018 - 2019, trong chuyến đi du lịch cùng bạn sang các nước Trung Đông và Thái Lan, anh thấy cây chà là có khả năng sinh trưởng tốt trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt. Nhất là khi về Thái Lan, anh thấy nông dân nước này cũng trồng được cây chà là, trong khi Thái Lan là nước nằm trong khu vực với Việt Nam, có điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu khá tương đồng với Việt Nam. Bằng chứng là nhiều cây trồng của Thái Lan đã được người Việt Nam trồng mang lại hiệu quả kinh tế cao như xoài, chôm chôm, nhãn, sầu riêng, mít…
Nghĩ thế nên anh Thuận quyết định mua 4 cây chà là về trồng. Quá trình trồng thử nghiệm, anh thấy chúng phát triển rất tốt, nhất là ở vùng đất Phú Giáo. Thấy vậy, anh quyết định đầu tư, mua thêm cây chà là về trồng đại trà.
Anh Thuận cho biết lúc đó ở Việt Nam nông dân trồng chà là rất ít, ở Phú Giáo thì chưa có ai trồng. Chính vì vậy cây chà là rất đắt, cây rẻ nhất cũng 4 đến 5 triệu đồng, có những cây tới hơn 20 triệu đồng. Mặc dù vậy, vì đam mê, anh vẫn cần mẫn sưu tầm cây chà là về trồng. Đến nay, sau 5 năm sưu tầm, anh đã có hơn 1.200 gốc chà là. Anh Thuận cho biết do sưu tầm đơn lẻ nên vườn chà là của anh không đồng đều, có cây hơn 10 năm tuổi, có cây chỉ mới 5 tuổi, tất cả đang bước vào hoặc đã cho trái.
Cây chà là chịu hạn rất tốt, mỗi cây có thể cho 100 kg quả/vụ. Ảnh: Hải Sâm.
Chúng tôi thắc mắc tại sao không trồng cây chà là thành vườn như vẫn thường thấy, anh Thuận cho biết cây chà là giống như cây dừa, trồng thành vườn cũng được hoặc cũng có thể trồng tận dụng khoảng không của vườn cây ăn trái, miễn là có nắng, đất bị khô, thiếu nước cũng không sao. Chính nhờ đặc tính đó nên anh mới tận dụng trồng chà là xung quanh rẫy của mình để vừa tận dụng được đất đai, vừa tạo bóng mát cho một số cây trồng khác không cần quá nhiều ánh nắng.
Theo anh Thuận, cây chà là từ khi được bóc tách ra từ cây mẹ (2 tuổi mới được tách) trồng sau 1 năm sẽ bói quả. Như vậy cây phải 3 tuổi mới cho quả. Nhưng bù lại công chăm sóc rất ít, gần như không phải phun thuốc phòng trừ sâu bệnh.
Chà là cũng giống như cây dừa, hay bị đuông ăn đọt dẫn đến chết cây. Vì vậy người trồng cần quan tâm đến việc trị đuông cho cây là ổn. Các loài sâu bọ khác đến nay sau hơn 5 năm trồng và theo dõi ông Thuận chưa thấy bất kỳ loài nào ngoài đuông gây hại. Việc chăm sóc cũng như cây dừa, từ 3 đến 10 ngày mới phải tưới nước 1 lần.
Cây chà là chịu hạn rất tốt nhưng không chịu được ngập nước, nhất là nước mặn. Cây phát triển mạnh nhất ở vùng đất có độ ẩm cao. Việc bón phân cũng ít, mỗi năm định kỳ bón 3 lần. Mỗi gốc chà là thời kỳ cho trái mỗi năm bón khoảng 5 kg phân tổng hợp. Ngoài ra có thể bổ sung phân bón hữu cơ để cây phát triển tốt hơn.
Anh Thuận bao trái cho chà là để phòng tránh sâu bệnh hại, đảm bảo quả sạch, mẫu mã đẹp. Ảnh: Hải Sâm.
Chăm sóc cây chà là cầu kỳ hơn cây dừa một chút đó là phải thụ phấn cho chúng thì mới cho năng suất cao như mong muốn, nếu để thụ phấn tự nhiên thì năng suất không cao, chất lượng trái không như mong muốn. Ngoài ra khi chà là đơm trái người trồng cũng phải bọc trái lại. Việc bọc trái tuy mất ít công nhưng rất có lợi về sau bởi sẽ hạn chế được côn trùng chích hút làm hư trái, trái sẽ đảm bảo sạch, mẫu mã đẹp. Nhờ bọc trái nên khi thu hoạch quả chà là thậm chí không cần rửa cũng có thể ăn ngay tại vườn. Quả chà là từ khi đậu trái tới khi thu hoạch khoảng 150 ngày. Giống chà là vàng mỗi năm cho thu hoạch trái 1 vụ, giống chà là đỏ mỗi năm cho thu hoạch 2 vụ.
Anh Thuận tính toán nếu năm đầu tiên cây chà là cho trái, mỗi cây 3 buồng, mỗi buồng 4 kg thì mỗi cây cho 12 kg, tính giá bán tại vườn 50 ngàn đồng/kg, người trồng thu về 600 ngàn đồng/cây. Thời kỳ đỉnh cao năng suất của cây chà là bắt đầu từ năm thứ 5 đến năm thứ 20. Đối với vùng đất Phú Giáo, trung bình mỗi cây chà là một vụ thu được khoảng 100 kg trái. Như vậy mỗi cây thu được khoảng 5 triệu đồng/năm. 1 ha đất trồng được từ 270 đến 300 cây chà là, mỗi năm thu được từ 750 triệu đến đến khoảng 1 tỷ đồng. Trừ chi phí, mỗi năm người trồng có lợi nhuận hơn 500 triệu đồng/ha.
Vòng đời của cây chà là lên tới 70 - 80 năm, thời kỳ cho trái nhiều nhất kéo dài khoảng 25 năm. Một lợi thế của cây chà là đó là sau 2 năm kể từ khi trồng chúng lại ra cây con. Mỗi cây con khi tách bán có giá từ 1,2 - 1,5 triệu đồng. Nếu may mắn, mỗi cây chà là cái từ năm thứ 5 trở đi có thể cho người trồng từ 2 đến 3 cây con, giá trị đem lại khá lớn. Ngoài ra cây chà là đực cũng sẽ cho cây giống.
Anh Thuận lưu ý khi trồng chà là nông dân cần phải trồng cả chà là đực để lấy phấn thụ cho cây cái mới cho năng suất cao. Nguyên tắc cứ 15 cây chà là cái phải có 1 cây chà là đực mới đảm bảo được quá trình thụ phấn cho cây giai đoạn đỉnh điểm cho trái nhiều nhất.
