Tôm Ấn Độ gặp khó, Việt Nam cần quảng bá hình ảnh tôm bền vững

Nông dân Ấn Độ chịu thiệt hại nặng nề

Mức thuế đối ứng 50% của Hoa Kỳ, có hiệu lực từ ngày 27/8, đã đẩy ngành xuất khẩu thủy sản chủ lực của Ấn Độ vào khủng hoảng, dẫn tới dự báo giảm 12% doanh thu và mở ra cơ hội cho các đối thủ như Việt Nam, Ecuador và Indonesia.

Theo báo cáo của India Ratings and Research (Ind-Ra), mức thuế này, cộng với các mức thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp vốn đã tồn tại trước đó, khiến tổng thuế suất hiệu dụng đối với tôm Ấn Độ tại thị trường Hoa Kỳ vượt quá 58%.

Khoản thuế mới đã tạo ra hiệu ứng dây chuyền trong toàn bộ chuỗi cung ứng tôm Ấn Độ. Mặc dù tổng giá trị xuất khẩu tôm của nước này nửa đầu năm 2025 tăng 13%, đạt 2,45 tỷ USD, nhưng chủ yếu là do các nhà xuất khẩu tranh thủ giao hàng trước khi thuế có hiệu lực.

Hoa Kỳ vẫn là thị trường quan trọng nhất của xuất khẩu tôm Ấn Độ, chiếm 41% về sản lượng và 48% về giá trị trong năm tài khóa 2024 - 2025. Dự báo, sự sụt giảm đơn hàng từ thị trường then chốt này sẽ kéo theo sự lao dốc mạnh mẽ trong nửa cuối năm nay.

Người chịu thiệt hại nhiều nhất chính là nông dân nuôi tôm nước này. Hàng trăm nghìn hộ nuôi, đặc biệt tại bang Andhra Pradesh - “thủ phủ tôm” của Ấn Độ đang chật vật với giá bán tại trại sụt giảm. Các doanh nghiệp xuất khẩu được cho là đã hạ giá tới 40 rupee (tương đương khoảng 0,48 USD) mỗi kg tôm để gánh bớt chi phí từ mức thuế mới. Cùng với chi phí đầu vào ngày càng tăng (thức ăn, con giống…), nhiều nông dân gần như không có lãi, buộc phải tính đến việc bỏ nuôi tôm.

Tôm Việt có thể gia tăng thị phần

Trong khi Ấn Độ đối mặt triển vọng ảm đạm, các đối thủ lại đang sẵn sàng tận dụng sự dịch chuyển của thị trường. Ecuador - nước xuất khẩu tôm lớn nhất thế giới chịu mức thuế thấp hơn nhiều tại Hoa Kỳ.

Theo Shrimpinsights, 6 tháng đầu năm 2025, Ecuador đã xuất khẩu 719.153 tấn tôm, tăng 17% so với cùng kỳ năm trước. Con số này giúp Ecuador xác lập mức cao nhất từ trước đến nay cho cả quý I và II. Giá trị xuất khẩu còn tăng mạnh hơn, đạt 3,79 tỷ USD, tăng 26% so với nửa đầu năm 2024.

Việt Nam cũng đang ở vị thế thuận lợi để gia tăng thị phần. Theo số liệu của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), tháng 8/2025, xuất khẩu tôm Việt Nam đạt 479 triệu USD, tăng gần 19% so với cùng kỳ 2024. Lũy kế 8 tháng, kim ngạch đạt 2,97 tỷ USD, tăng 23%, ghi nhận đà tăng trưởng ổn định từ đầu năm.

Thị trường Trung Quốc và Hồng Kông tiếp tục là điểm sáng với mức tăng trưởng 62% trong tháng 8, đưa giá trị 8 tháng lên tới 836 triệu USD, tăng 75% và chiếm gần 30% tổng kim ngạch cả nước.

Tại thị trường Hoa Kỳ, xuất khẩu tháng 8 đạt 92,6 triệu USD, nhỉnh hơn 1,4% so với cùng kỳ năm trước, nâng tổng kim ngạch 8 tháng lên gần 500 triệu USD. Con số này cho thấy Hoa Kỳ vẫn là thị trường quan trọng của tôm Việt, nhưng diễn biến về chính sách thương mại đang đặt ra thách thức không nhỏ. Kết quả sơ bộ POR19 với mức thuế chống bán phá giá cao hơn nhiều so với trước đây, cùng với thuế chống trợ cấp và thuế đối ứng, có thể ảnh hưởng đáng kể đến lợi thế cạnh tranh.

Thị trường EU tiếp tục duy trì đà tăng tích cực, tháng 8 đạt 66,9 triệu USD, tăng 19% so với cùng kỳ; lũy kế 8 tháng đạt gần 376 triệu USD, tăng hơn 17%. Đức, Bỉ và Pháp tiếp tục đóng vai trò đầu tàu, trong khi Hà Lan chủ yếu giữ vai trò trung chuyển. Với nhu cầu cả năm dự báo chạm mức kỷ lục, EU vẫn là dư địa quan trọng cho tôm Việt, đặc biệt ở các sản phẩm chế biến sâu, có chứng nhận bền vững, minh bạch và truy xuất nguồn gốc.

Khối CPTPP cũng ghi nhận kết quả khả quan khi kim ngạch tháng 8 đạt hơn 130 triệu USD, tăng tới 40%. 8 tháng đầu năm, xuất khẩu sang khối này đạt 829 triệu USD, tăng 36%. Nhật Bản và Australia là động lực chính, với nhu cầu ổn định và tập trung vào các dòng sản phẩm tiện lợi, chất lượng cao.

Với đà tăng trưởng hiện tại, những tháng cuối năm nay, Trung Quốc và EU được dự báo vẫn giữ nhịp tăng trưởng tốt, trong khi Hoa Kỳ là thị trường cần theo dõi sát sao diễn biến về thuế. Dù còn nhiều yếu tố bất định, cơ hội tăng trưởng vẫn còn nhờ nhu cầu tiêu thụ toàn cầu cải thiện, nhất là trong mùa cao điểm cuối năm.

VASEP cho rằng, trong bối cảnh thị trường phân hóa, doanh nghiệp tôm Việt cần linh hoạt hơn trong chiến lược. Thay vì tập trung quá nhiều vào một thị trường, cần chủ động khai thác đồng thời các khu vực CPTPP, EU và Trung Quốc để cân bằng rủi ro.

Bên cạnh đó, cũng cần nâng cấp sản phẩm theo hướng giá trị gia tăng, gắn với các chứng nhận ASC, hữu cơ và bền vững, sẽ giúp tăng sức cạnh tranh ở những phân khúc ít chịu tác động từ giá.

Cùng với đó, việc liên kết chặt chẽ với vùng nuôi để ổn định nguồn cung, kiểm soát chất lượng và chi phí cũng là yếu tố then chốt.

Các chuyên gia nhận định, dù doanh nghiệp Ấn Độ đang tìm cách mở rộng sang các thị trường như: EU, Nhật Bản và Trung Quốc, song các khu vực này có biên lợi nhuận thấp hơn và khó có thể thay thế ngay quy mô của thị trường Hoa Kỳ. Tương lai của ngành tôm Ấn Độ phụ thuộc vào khả năng đa dạng hóa thị trường và chuyển hướng sang mô hình xuất khẩu giá trị gia tăng, bền vững hơn.